Kemik İliği Nakli - Medicana Sağlık Grubu

İlik Nakli

İlik Nakli Çeşitleri

İlik nakli, kök hücrelerin alındığı kaynağa ve verici-hasta ilişkisine göre üç çeşide ayrılır. Her biri hastanın ihtiyacına ve hastalığa bağlı olarak tercih edilir. İlik nakli çeşitleri şöyle sıralanabilir:

Otolog ilik nakli

Otolog ilik nakli, hastanın kendisinden alınan sağlıklı kök hücrelerinin toplanması ve ardından dondurulmasını içerir. Özellikle yüksek doz kemoterapi veya radyoterapi sonrasında hücreler hastaya nakledilir. Multipl miyelom ve lenfoma gibi kanser türlerinde tercih edilir.

Allojenik ilik nakli

Allojenik ilik nakli, uyumlu olan bir vericiden kök naklinin alınarak hastaya nakledilmesidir. Verici olan kişi kardeş, akraba ya da herhangi bir kök hücre bağışçısı olabilir. Lösemi, anemi ve kan hastalıklarında bu yöntemden yararlanılabilir.

Kordon kanı nakli

Doğum sonrasından göbek kordonundaki kanda yer alan kök hücrelerinin kullanıldığı ilik nakli türüdür. Kordon kanı, özel alanlarda saklanarak ihtiyaç durumunda kullanılabilir. Özellikle çocuk hastalar için avantaj sağlayabilir.

İlik Nakli Neden Yapılır?

İlik nakli, kemik iliğinin hasar görmesi durumunda yeterli olarak kan hücre üretememesi sonucunda vücudun sağlıklı kan hücrelerini yeniden üretebilmesini sağlamak için yapılır. Özellikle lösemi, lenfoma, multipl miyelom, aplastik anemi ve metabolik hastalıklar gibi hastalıklarda da ilik naklinden yararlanılır. Bunların yanından kemik iliği nakli, hastalığın ilerleyişini durdurmak, riski azaltmak ve iyileşme şansını artırmak amacıyla da uygulanan bir tedavi yöntemidir.

İlik Nakli Kimlere Yapılır?

İlik nakli, lösemi, lenfoma, aplastik anemi, orak hücre hastalığı, multipl miyelom ve bağışıklık sistemi problemleri ya da metabolik hastalıklar gibi ciddi kan hastalıklarında tercih edilir. Kök hücre nakli süreci hastalığın evresin, kişinin yaşına, sağlık durumuna göre farklılık gösterir.

İlik Testi Nasıl Yapılır?

İlik testi, kemik iliği içerisinde bulunan kan yapısı hücrelerin oranını ve değerlendirilmesini içeren bir tanı yöntemidir. Kemik iliği aspirasyonu ve biyopsisi yöntemleriyle uygulanır. Aynı zamanda uygulanan bu testler çeşitli hematolojik hastalıkların tanısı, takibi ve tedavi planlaması için kritik bilgiler sağlar.

İlik testinden kullanılan yöntemler şunlardır;

Kemik iliği aspirasyonu

Kemik iliği boşluğundan örnek sıvı alınmasıyla yapılır. Özellikle kalça kemiğinin arka kısmından alınır. İnce bir iğne yardımıyla kemik iliğine ulaşılır ve şırınga yardımıyla sıvı örnek çekilir. Bu yöntemle kanda bulunan hücrelerin kökeni, enfeksiyon ve anormal hücreler tespit edilir.

Kemik iliği biyopsisi

Kemik iliği biyopsisi, aspirasyonla beraber ya da ayrı bir şekilde uygulanabilir. Kemik iliğinin katı olan bölümünden küçük bir doku örneği alınır. Aynı bölgeden biyopsi iğnesi ile kemik içine girilerek örnek parça çıkarılır. Hücrenin dokusu, anormalliği ve yapısı hakkında inceleme yapılır.

İlik Nakli Öncesi Hazırlık

İlik nakli öncesinde hazırlık süreci, yapılan naklin başarılı olması ve komplikasyon risklerin azaltılması için önemlidir. Bu süreç kişinin hem fiziksel hem de psikolojik olarak nakle hazırlanmasına yardımcı olur.

İlik nakli öncesi hazırlıkları şöyle sıralanabilir:

» İlik nakli öncesinde hastanın genel sağlık durumuna detaylı bir şekilde bakılır.
» Kan testleri, enfeksiyon kontrolü ve görüntüleme yöntemleri uygulanır.
» Allojenik nakillerde, hasta ile verici arasındaki uyum araştırılır.
» Nakil öncesinde hastaya genellikle yüksek doz kemoterapi ve bazen radyoterapi uygulanabilir.
» Nakil öncesi ve sonrasında enfeksiyon riski yüksek olduğundan, hastalar için izole ortamlarda hijyen önlemleri alınır.

İlik Nakli Nasıl Yapılır?

İlik nakli, zarar görmüş, hastalıklı ya da işlevsiz olan kemik iliğinin yerine sağlıklı kök hücrelerin damar yoluyla ihtiyacı olan kişiye verilmesiyle yapılır. Nakil süreci yapılırken birkaç aşamadan oluşur ve buna göre hareket edilir.

» Hazırlık aşamasında hastaya yüksek doz kemoterapi ve radyoterapi uygulanır. Bu tedavi, hastalıklı hücrelerin yok edilmesini hedefler.
» Kök hücrenin nereden alınacağı belirlenir. Kişinin kemik iliğinden, periferik kandan ya da göbek kordonundan alınabilir.
» Alınan kök hücreler, özel işlemler toplanarak hazırlanır.
» Transplantasyon yani nakil aşamasında ise kök hücreler, damar yoluyla hastaya verilir.
» Vücuda giren kök hücreler kemik iliğine yerleşerek sağlıklı kan hücreleri üretir.
» Kök hücrelerinin kemik iliğine tutunması ve kan hücrelerinin üretilmesi birkaç hafta sürebilir.
» Bu süreçte düzenli kan testleri yapılır ve hasta takibi sağlanır.

Kök Hücre Naklinden Sonra İyileşme Süreci

Kök hücre naklinden sonra iyileşme süreci, kişinin bağışıklık sistemine, kemik iliğinin sağlıklı hücre üretimine başlama süresine göre farklılık gösterir. Kök hücre naklinde sonra hastada ağrı, ateş, titreme, göğüs ağrısı ve kurdeşen gibi belirtiler görülebilir. Bu semptomların kontrolü için hastanede birkaç hafta geçirmek takip açısından önemlidir.

İlik nakli sonrasında iyileşme süreci şöyledir;

» İlik naklinden sonraki günlerde kök hücrenin kemik iliğine tutunması beklenir. Bu süreç 10 ila 30 gün içerisinde gelişir.
» İlk 3 ay ise bağışıklık sistemiyle ilgili reaksiyonların en sık görüldüğü dönemdir.
» İlik nakli yapılan hasta düzenli olarak kontrole çağırılır ve kontrol edilir.
» Bağışıklık sistemi güçlenmeye başlar ve iyileşme sürecine girilir.
» Kişinin bireysel olarak planlaması yapılır, beslenme şekli ve yaşam tarzında değişiklikler yapılır.

Sıkça Sorulan Sorular

İlik nakli ne demek?

İlik nakli, hasar gören ya da hastalıklı olan kemik iliğinin, sağlıklı kök hücreleriyle değiştirilmesini içeren işlemdir. Buradaki amaç vücut içerisinde kan hücrelerinin sağlıklı bir şekilde üretilmesini sağlamaktır.

Kök hücre bağışı nasıl yapılır?

Kök hücre bağışı, damar yoluyla özel ilaçlar sayesinde uyarılan kök hücrelerin toplanmasıyla yapılır. Bazı durumlarda genel anestezi altında kişinin kalça kemiğinden doğrudan kemik iliği alınmasıyla gerçekleştirilir.

Kemik iliği nedir?

Kemik iliği, vücutta kemik içerisinde bulunan süngerimsi yumuşak dokudur. Aynı zamanda beyaz kan hücreleri, kırmızı kan hücreleri ve trombositlerin üretiminden sorumludur.

Kan değişimi neden yapılır?

Kişi ağır bir genetik hastalığa sahipse, enfeksiyon geçirmiş ya da zehirlendiği durumda kan değişimi yapılabilir. Vücutta zararlı olan maddelerin ve anormal hücrelerin temizlenmesi için uygulanır.

Kandan kök hücre nasıl alınır?

Bağışçı olan kişiye kök hücre üretimini artıran ilaçlar verilir. Ardından koldan kan alınır ve ayrıştırılır. Kök hücreler ayrıştırıldıktan sonra kalan kan, bağışçıya geri nakledilir.

Kemik iliği nakli hangi durumlarda uygulanır?

Lenfoma, lösemi, aplastik anemi ve bazı genetik bağışıklık hastalıklarına yönelik olarak kemik iliği nakli yapılabilir. Böylelikle hastalık kontrol altına alınır ve kök hücre üretimi yeniden sağlanır.

İlik veren kişi kaç günde iyileşir?

Periferik kök hücre bağışı yapan kişiler ortalama 1-2 gün içerisinde normal yaşantısına döner. Kemik iliğinin alındığı bağışçılar ise yine birkaç gün içerisinde toparlanır.

İlik veren kişi zarar görür mü?

Kök hücre veya kemik iliği bağışı yapan kişilerde kalıcı bir zarar olmaz. Bu nedenle güvenli bir işlem olarak kabul edilir. Yorgunluk, halsizlik ya da yorgunluk gibi yan etkiler oluşabilir.

Kimler ilik donörü olamaz?

Bağışıklık sistemi zayıf olan, kronik hastalığa sahip, ağır enfeksiyon geçiren kişiler donör olamaz. Bazı durumlarda da yaş, kilo ve genel sağlık uygun olmayabilir.

İlik nakli saç döker mi?

İlik nakli öncesinde uygulanan yüksek doz kemoterapi ve radyoterapi nedeniyle kişide saç dökülmesi görülebilir. Bu durum geçici olarak bilinir ve zaman içerisinde yeniden çıkar.

İlik nakli reddi nasıl anlaşılır?

Kemik iliği naklinin reddi durumu, kök hücrelerin kemik iliğine tutunamamasından kaynaklanır. Enfeksiyon, ateş, halsizlik ve kan değerlerinin düşmesi belirtileri olarak değerlendirilir.