0 Rh- (Negatif), nadir bulunan kan grupları arasındadır. Toplum içerisinde çok az insanda bulunmasının en önemli nedeni, bu kan grubunun sahip olduğu yapısal farklılıktır. 0 Rh negatif kan bağışını çok daha değerli hale getiren yapısal farklılık, hamilelik dönemini etkileyebilecek durumların da kaynağı konumundadır.
0 Rh- (Negatif) Kan Nedir?
Kan grupları, ABO adı verilen bir sisteme bağlı kalınarak sınıflandırılır. Söz konusu sistem, adını kandaki alyuvarların hücre zarlarında yer alan biyolojik yapılardan alır. Tipik bir alyuvar hücresi incelendiğinde, zar kısmında çok sayıda aglutinojen olduğu rahatlıkla gözlemlenebilir. Ancak konu kan gruplarının sınıflandırması ise bu aglutinojenlerden yalnızca A ve B türleri dikkate alınır.
Bir kişinin kan grubu, alyuvarlardaki baskın aglutinojene bağlı olarak A veya B olabilir. Eğer eritrosit çeperinde her iki aglutinojen de eşit ya da birbirine yakın seviyede ise kişinin kan grubu AB olarak kabul edilir. Fakat bazı kişilerin kanında, gerek A gerekse B aglutinojenlerine rastlanmayabilir. Bu durumda inceleme altındaki kan 0 grubu olarak kategorilendirilir.
Kan sınıflandırmasında, A ve B türü aglutinojenlerin yanı sıra Rh (Rhesus) faktörü de göz önünde bulundurulur. Söz konusu faktörün baz alındığı kategorilendirmeye göre eğer alyuvar yapısında Rh proteini varsa 0 (sıfır) grubu kan Rh pozitif değer alır. Ancak alyuvarın hücre duvarında bu protein mevcut değilse kan 0 Rh- (Negatif) olarak sınıflandırılır.
0 Rh- (Negatif) Kan Özellikleri
0 Rh- negatif kan grubu, dikkat çekici özellikleri ile ön plana çıkar. Örneğin:
Plazmasında Hem A Hem de B Antikoru Bulunur
0 Rh- negatif kana sahip bir kişinin eritrosit (alyuvar) yapısı incelendiğinde herhangi bir antijene rastlanılmaz. Daha farklı bir ifade ile alyuvarın zarında ne A ne de B aglutinojeni mevcuttur. Plazma düzeyinde ise durum tam tersidir. 0 kan grubunun karakteristik yapısına uygun olarak plazma bünyesinde A ve B antikorlarını bir arada bulundurur. 0 Rh- negatif kanın bu özelliği, tıbbi açıdan önem kazanmasının temel nedenini oluşturur. Zira acil müdahale gereken tıbbi durumlarda kişilere 0 Rh- (Negatif) kan nakledilir.
Nadir Gözlemlenen Kan Grupları Arasındadır
0 Rh- (Negatif) kanı değerli kılan en önemli sebep, nadir bulunan gruplar arasında yer almasıdır. Ülke nüfusunun epey küçük kısmını oluşturan kişilerde bu kan grubuna rastlanabilir. Sıfır Rh negatif kanın nadir olmasının ilk nedeni, kişilerde A ve B aglutinojenlerine yüksek olasılıkla rastlanmasıdır. Rh faktörünün alyuvar yapısında bulunmaması durumunun düşük olması da bu sonucu destekler.
Karakteristik Özellikleri Kalıtsaldır
Genetik araştırmalar, 0 Rh- (Negatif) kan grubunun genetik kökenlerini anlamada önemli rol oynar. Farklı ülkelerde gerçekleştirilen klinik çalışmalar, söz konusu kan grubunun özelliklerinin kanıtsal olabileceğine dair sonuçlar içerir. Çalışmalar ayrıca sıfır grubu negatif kanın belirli genlerle ilişkili olduğuna açıklık getirir. Ancak bu genetik bağlantıların tam olarak nasıl işlediği hala belirsizlik içeren bir durumdur.
0 Rh- (Negatif) ve Kan Nakli
0 Rh- negatif kan grubuna ilişkin kan alma ve verme detayları iki ayrı başlık altında incelenebilir.
0 Rh- (Negatif) Hangi Gruplardan Kan Alabilir?
0 Rh- (Negatif) kana sahip bir kişiye yalnızca kendi grubundan nakil yapılabilir. Bu koşula dikkat edilmemesi halinde kan nakledilen kişide kısa süre içerisinde hayati tehlike yaratabilecek sağlık sorunları meydana gelebilir.
0 Rh- (Negatif) Hangi Gruplara Kan Verebilir?
0 Rh- (Negatif) grubundan kişiler için kan alımındaki kısıtlamanın tam aksi durum söz konusudur. Yani tüm gruplara 0 Rh- (negatif) kan transferi gerçekleştirilebilir. Tıbbi açıdan önemli bu durumun nedeni, kanın yapısındaki farklılıktır ve ilgili gruptan bağışçıların evrensel donör olarak anılmasını sağlar. Sıfır grubu RH negatif kandan elde edilen plazma, hem A hem de B antikorlarını içerir.
Hemolitik Transfüzyon Reaksiyonları Nedir?
0 Rh- (Negatif) kan özelindeki nakil kısıtlamalarına dikkat edilmemesi halinde hemolitik transfüzyon reaksiyonları adı verilen durum meydana gelebilir. Hemolitik transfüzyon reaksiyonları, basitçe eritrositlerin immün veya immün olmayan kimyasal tepkimelerle yıkımı olarak tanımlanabilir. Daha farklı bir ifade ile vericinin kanındaki alyuvarlar, alıcı plazmasındaki antikorlar tarafından hasara uğratılır.
Kan bileşeni nakli ile ilişkili reaksiyonlar, gelişme zamanlarına göre iki farklı kategoriye ayrılır. Eğer naklin hemen ardından (ilk 24 saat) gelişim gözlemlenirse durum akut olarak nitelendirilir. Gecikmiş hemolitik reaksiyonların gelişimi içinse nakil sonra belirli bir sürenin geçmiş olması gerekir.
Reaksiyon sonucu yaygın gözlemlenen komplikasyonlar şunlardır:
- Böbrek yetmezliği
- Şok
- Organ hasarı
- Damar içi pıhtılaşma
0 Rh- (Negatif) Kan ve Hamilelik
0 Rh- (Negatif) kan grubuna sahip bir anne, Rh faktörü pozitif olan bir bebek taşıdığında, hamilelik sürecinde bazı riskler ortaya çıkabilir. Anne ve bebeği arasındaki kan grubu uyuşmazlığının olası sonuçlarından en önemlisi hemolitik hastalıktır. Rh uyumsuzluğu nedeniyle ortaya çıkan hastalık, vücudun farklı gruptan kan nakledilen hastalarda gözlemlenen ile benzer tepkiler vermesine yol açar. Yani anne kanındaki Rh antikorları, bebeğin kırmızı kan hücrelerine saldırır ve parçalanmalarına neden olur.
Hemolitik reaksiyon ihtimalini ortadan kaldırmak için bir dizi önleme başvurulabilir. Bu önlemler:
Rh İmmünoglobulin (RhIG) Enjeksiyonu
Kan uyuşmazlığı riskini azaltmanın en etkili yollarından biri, Rh immünoglobulin veya kısaca RhIG enjeksiyonu yapılmasıdır. Enjeksiyonlar, hamilelik döneminde ve doğum sonrasında gerçekleştirilir. Yapılan enjeksiyon, anne kanında oluşabilecek Rh antikorlarını etkisiz hale getirerek bebeğe zarar vermeleri riskini azaltır.
Prenatal Takip ve Kontroller
Kan uyuşmazlığı riskini azaltmak için hamilelik sürecinde düzenli prenatal takip ve kontrol de önemlidir. Kontroller aracılığıyla bebeğin anne rahmindeki sağlığı ve gelişimi izlenir. Böylece herhangi bir sorun varsa erkenden belirlenerek uygun tedavi vakit kaybedilmeden sağlanabilir.
Doğum Sonrası İzlem
Gecikmiş hemolitik reaksiyon riskine karşı doğumun ardından anne ve bebeği izlenmeye devam edilmelidir. İzlem sürecinde bebekte Rh uyumsuzluğuna bağlı komplikasyonların olup olmadığı kontrol edilir. Bebekte olumsuz bir durumun tespit edilmesi halinde tedavi yöntemleri uygulanmaya başlanır.
Kan Grubu Belirleme Testi Nedir ve Nasıl Yapılır?
Kan grubu belirleme testi, sağlık kurumlarında görevli uzman personel tarafından gerçekleştirilen bir prosedürdür. Test sayesinde kişiler, kan grupları hakkında kesin bilgiye sahip olur. Söz konusu sürecin aşamaları ise şu şekilde sıralanır:
- Kişinin kolundaki damardan veya parmak ucundan kan örneğinin alınması
- Kan örneğinin laboratuvar ortamında uygun şekilde işlenmesi ve analiz edilmesi
- Kanın ABO ve Rh (Rhesus) sınıflama kapsamında grubunu belirlemeye yönelik serolojik testlerin uygulanması
- Sonuçların incelenerek kişiye ve gerekli hallerde diğer sağlık profesyonellerine bildirilmesi
