Zehirlenme, kişiyi hasta eden bir şeyi soluduğunda, yuttuğunda veya dokunduğunda meydana gelebilir. Bazı zehirler ölüme neden olabilir. Zehirlenmeler çoğunlukla; bazı ilaçların kullanımında doz aşımı veya uygun olmayan ilaç kullanımı, evsel veya diğer kimyasalların solunması veya yutulması, cilt yoluyla kimyasalların emilmesi ve karbon monoksit gibi gazların solunması gibi nedenlerle meydana gelebilir.
Belirli türdeki zehirlenmeler belirli yaş grupları arasında yaygındır. Örneğin, özellikle yaşlı yetişkinler reçeteli ilaçları kullanırken zehirlenme riski altındadır. Çocuklar genellikle ağrı kesiciler, kozmetikler, kişisel bakım veya temizlik ürünleri, haşere öldürücüler ve bitkiler yoluyla zehirlenir. Ergenlik öncesi çocuklardan yaşlı yetişkinlere kadar olanlar genellikle bitkisel ürünler, reçeteli ilaçlar, alkol, reçetesiz satılan ilaçlar ve bozulmuş yiyecekler yoluyla zehirlenir.
Zehirlenme belirtileri
Zehirlenme, bir kişinin sağlığına zarar verebilecek veya yaşamını tehlikeye atabilecek bir maddeye maruz kalmasıdır. Zehirlenme zararlı maddenin ağız yoluyla yutulması, solunması, ciltle temas etmesi veya enjeksiyon yoluyla alınması sonucu meydana gelir. Ayrıca bazı ilaçların yanlış kullanımı ve doz aşımları (parasetamol, antidepresan gibi) zehirlenmeye neden olabilir. Zehirlenmenin belirtileri, zehrin türüne ve alınan miktara bağlı olarak değişiklik gösterebilir.
Zehirlenmenin belirtileri veya semptomları şunları içerebilir:
Baş dönmesi ve sersemlik.
Mide bulantısı ve kusma.
Ani, belirgin kalp atışları (çarpıntı)
Deri renginde değişiklik (solgunluk veya morarma).
Nefes alma zorluğu.
Aşırı terleme.
Yutma güçlüğü (disfalji).
Uyku hali veya hiperaktivite.
Kontrol edilemeyen huzursuzluk veya ajitasyon.
Nöbetler.
Göğüs ağrısı.
Uyuşukluk veya bilinç kaybı.
Görmede bozulmalar.
Kaslarda zayıflık ve titreme.
İdrar yapmada zorluk.
Nabızda düzensizlikler (hızlanma veya yavaşlama).
Koma (çok şiddetli vakalarda)
Gıda zehirlenmesinde belirtiler
Salmonella veya E. coli gibi bazı mikroplar gıda zehirlenmesine yol açar ve hastalanabilirsiniz. Semptomlar, mikrobun türüne göre değişiklik gösterebilir. Semptomlar hafiften ciddiye kadar değişebilir ve birkaç saat veya birkaç gün sürebilir. Gıda zehirlenmesinin en yaygın belirtileri arasında ishal, mide ağrısı veya krampları, mide bulantısı, kusma ve ateş yer alır.
Aşağıdakiler de dahil olmak üzere şiddetli belirtileriniz varsa acilen bir doktora görünün:
Kanlı ishal.
3 günden uzun süren ishal.
Yüksek ateş (39°C'nin üzerinde).
Sıvıları içemeyecek kadar sık kusma.
Çok fazla idrara çıkmama, ağız ve boğaz kuruluğu ve/veya ayağa kalkıldığında baş dönmesi hissi gibi dehidratasyon belirtileri.
Hamileyseniz ve ateşiniz ve grip benzeri semptomlarınız varsa mutlaka doktorunuza görünün. Bazı hafif enfeksiyonlar hamilelikte sorunlara neden olabilir.
Solunum zehirlenmesi belirtileri
Karbon monoksit soluduğunuzda, zehir kan dolaşımınızdaki oksijenin yerini alır. Kalbiniz, beyniniz ve vücudunuz daha sonra oksijenden mahrum kalır. Belirtiler kişiden kişiye değişir. Daha ciddi bedensel hasar riski yüksek olanlar arasında küçük çocuklar, yaşlılar, akciğer veya kalp rahatsızlığı olan kişiler ve sigara içenler bulunur. Karbon monoksit fetüse (henüz rahimde olan doğmamış bebeğe) zarar verebilir. Karbon monoksit zehirlenmesi ölüme neden olabilir.
Karbon monoksit zehirlenmesinin belirtileri şunları içerebilir:
Nefes almama, nefes darlığı veya hızlı nefes alma gibi solunum sorunları.
Göğüs ağrısı (anjinası olan kişilerde aniden ortaya çıkabilir).
Koma.
Bilinç bulanıklığı, konfüzyon.
Kasılmalar.
Baş dönmesi.
Uyuşukluk.
Bayılma.
Tükenmişlik.
Genel halsizlik ve ağrı.
Baş ağrısı.
Hiperaktivite.
Bozulmuş yargılama.
Sinirlilik.
Düşük kan basıncı.
Kas güçsüzlüğü.
Hızlı veya anormal kalp atışı.
Şok.
Mide bulantısı ve kusma.
Bilinçsizlik.
Zehirlenme kaç saat sonra belli olur?
Zehirlenme belirtilerin ortaya çıkma süresi çeşidine göre değişiklik gösterir. Bazı zehirlenmelerde belirtiler 30 dakika ile 1 saat içinde görülürken, gıda zehirlenmelerinin çoğunda belirtiler 6-12 saat içinde meydana gelir. 6-24 saat içerisinde de semptomlar ilerleyebilir.
Zehirlenen bir insana nasıl yardım edilir?
Zehirlenmeye maruz kaldıktan saniyeler veya dakikalar sonra ilk yardım yapmak ciddi zararları önleyebilir. İlk yardımı yalnızca kişi uyanık, bilinci yerinde, normal nefes alıyor ve yutkunabiliyorsa deneyin. İlk yardım, zehirlenmenin türü ve maruz kalma türüne bağlıdır. Buna göre;
Kişi nefes almıyorsa 112'yi arayın.
Kişi zehir solumuşsa, hemen temiz hava almasını sağlayın.
Kişinin cildinde zehir varsa, zehirin temas ettiği tüm giysileri çıkarın. Cildi 15 ila 20 dakika boyunca akan suyla yıkayın.
Gözde zehir varsa, gözler 15-20 dakika boyunca akan su ile yıkanmalıdır.
Birinin zehirlendiğini düşünüyorsanız aktif kömür kullanmayın.
Gıda zehirlenmesi nasıl anlaşılır?
Mide bulantısı ve kusma.
ishal.
Mide krampları.
38C ve üzeri yüksek ateş.
Genel olarak iyi hissetmemek
Şiddetli gıda zehirlenmelerinde ise şu belirtiler görülebilir:
Kanlı ishal veya 3 günden uzun süren ishal.
39°C'nin üzerinde ateş.
Sıvı içemeyecek kadar sık kusma.
Dehidrasyon.
Zehirlenen biri neden kusturulmaz?
Zehirlenen kişi aşındırıcı bir zehir (çamaşır suyu, tuz ruhu gibi) yutmuşsa asla kusturulmaz. Kusturmak boğazına daha fazla zarar verebilir veya hava yolunu tıkayabilir. Ayrıca sıvı geri çıkarken boğazını yakarak daha fazla acı ve sıkıntıya neden olur.
