Sağlıklı bir insan vücudunda böbrekler; kandaki atıkları, su ve gıdalarda bulunan zararlı maddeleri filtreler ve bu maddeleri boşaltım sistemi yardımıyla vücuttan dışarı atar. Ancak bazı durumlarda, zaman içerisinde deforme olan böbrekler bu işlevini kısmen veya tamamen yerine getiremez. Bu gibi durumlarda hemodiyaliz yöntemi uygulanır. Hemodiyaliz, bir böbrek yetmezliği tedavisi olmamakla birlikte, kan basıncını kontrol etmeye ve kandaki potasyum, sodyum ve kalsiyum gibi önemli mineralleri dengelemeye yardımcı olur.

Hemodiyaliz Tedavi Süreci

Hemodiyaliz sırasında kan, diyalizör adı verilen ve filtre görevi gören bir makineden geçer. Yapay böbrek olarak da adlandırılan diyalizör, tedavinin başlangıcında önemli bir yere sahiptir. Hemodiyaliz tedavisinin başlangıcında, bir diyaliz hemşiresi veya teknisyeni hastaya iki iğne batırır. Her iğne, diyaliz makinesine bağlı yumuşak bir tüpe takılır. Diyaliz makinesi hastadan gelen kanı filtreden geçirir ve filtrelenmiş kanı vücuda geri verir. İşlem sırasında diyaliz makinesi kan basıncını kontrol eder.

Uzun süreli tedavi süreçlerinde, sağlık ekibi tarafından eğitildikten sonra, hastalar kendi iğnelerini takmayı tercih edebilir. İğnelerin yerleştirilmesi hastayı rahatsız ediyorsa uyuşturucu krem veya sprey kullanılabilir.

Modern diyaliz makineleri ile bir hafta için belirlenen süre içerisinde hasta diyaliz makinesine bağlı kalır ve sağlıklı böbreklerin hafta boyunca üstlendiği görevler yerine getirilir. Böbreklerin sağlıklı bir vücutta yedi gün yirmi dört saat içerisinde yaptığı görevler, diyaliz makinesi ile haftada yaklaşık 10-12 saat içerisinde gerçekleştirilir.

Yapay Böbrekler Ne İşe Yarar?

Diyalizör adı verilen yapay böbrekler, organik böbreklerin fonksiyonlarının tamamını gerçekleştiremez, ancak böbreğin yerine getiremediği görevlerin bir kısmını yapabilir. Bu nedenle yapay böbrek, hemodiyaliz yönteminin bir aracı ve parçasıdır. Hemodiyaliz sürecinin başarılı olabilmesi için hastanın diyet ve tedavi kurallarına dikkat etmesi gerekir. Diyet esnasında belirli sıvı ve yiyeceklerin kısıtlanması, vücutta fazladan sıvı birikmesini önlemeye yardımcı olur.

Hemodiyaliz Nerede Yapılır?

Hemodiyaliz tedavisi diyaliz merkezlerinde gerçekleşir. Diyaliz tedavi programları, hastanın böbreklerinin durumuna göre haftada üç ile beş gün arasında programlanır. Diyaliz seansları yaklaşık olarak dört saat sürer. Hastanın yaşı, mesleği, günlük programı, biyolojik ve fizyolojik özelliklerine göre tedavi programları düzenlenir.

Diyaliz merkezlerine gitme imkânı ve zamanı olmayan hastalar için evde hemodiyaliz hizmetleri sunulmaktadır. Standart, günlük ve her gecelik olmak üzere uygulanan evde hemodiyaliz hizmetlerinde, doktor tarafından tavsiye edilen tedavi programları uygulanır.

Hemodiyalizin Yararları Nelerdir?

Hemodiyaliz tedavisinin düzenli uygulanması durumunda, süreçten olumlu bir geri dönüş alma oranı yüksektir. Hastanın enerji seviyesi ve iştahı artabilir. Hemodiyaliz tuz ve sıvı birikimini azaltır, bu nedenle hastanın yaşadığı nefes darlığı ve şişlik hissi azabilir.

Hemodiyaliz tedavisinden en iyi şekilde yararlanmak için ideal “kuru ağırlık” korunmalıdır. İdeal kuru ağırlık, vücutta fazla sıvı olmadığı zaman ölçülen kilo seviyesidir. Hemodiyaliz uygulama sürecinde sodyum tüketimine dikkat edildiği takdirde, her hemodiyaliz seansının sonunda ideal kuru kiloya ulaşılmalıdır. Hemodiyaliz tedavilerinin yararlı olması ve ideal kuru kilonun korunması durumunda kan basıncı kontrol altına alınır ve kalp krizi riski en aza indirilir.

Hemodiyaliz Tedavisi Görenler İçin Beslenme Neden Önemlidir?

Hemodiyaliz tedavisi gören hastaların yediklerine ve içtiklerine dikkat etmesi oldukça önemlidir. Başta alkol olmak üzere asitli ve gazlı içecekler; yağlı, tuzlu ve şekerli besinler çok dikkatli bir şekilde tüketilmelidir. Bununla birlikte, sodyum ve fosfor oranı yüksek yiyeceklerden kaçınılmalı, gıdalarda bulunan sıvı dahil içilen sıvı miktarı kontrol edilmelidir. Aksi takdirde, hemodiyaliz tedavisi sürecinde de hastanın vücudunda sıvı birikmesi söz konusu olabilir.

Hemodiyaliz esnasında şu beslenme kurallarına dikkat etmek önemlidir:

Diyete protein eklenmelidir.

Doğru miktarda potasyum içeren yiyecekler seçilmelidir.

Böbrek yetmezliğine yardımcı vitamin takviyeleri alınabilir.

Hemodiyalizde Hangi Araç ve Gereçler Kullanılır?

Hemodiyaliz işlemi; su arıtma sistemi, diyaliz sölüsyonu, diyalizer ve hemodiyaliz setleri ile birlikte yapılır. İlk aşamada su arıtma sistemi, böbreklerde görülen zararlı maddelerin atılmasında filtreleme görevi görür. Toksik maddelerin böbreklerde birikmeden vücuttan atılabilmesi için su arıtma sistemi kullanılır.

Su arıtma sistemlerinde yumuşatma, aktif karbon filtreleri, deiyonizasyon gibi filtreme metotları kullanılır. Bununla birlikte ultrafiltrasyon, distilasyon gibi metotlarla da suyun içindeki toksik maddeler böbreğe ulaşmadan filtrelenir.

Hemodiyaliz solüsyonu ise hastanın kanında bulunması gereken iyonları seçer. Böylece böbrekler için gerekli olan yararlı minerallerin elde edilmesi sağlanır. Sodyum, potasyum, kalsiyum, magnezyum, klorür, glikoz, bikarbonat, asetat gibi maddelerin hemodiyaliz sürecinde olması gereken oranları bu şekilde belirlenmiş olur.

Hemodiyaliz Sürecinin Alternatifleri Nelerdir?

Diyaliz makinesi ile tedavi almadan önce, hastanın tercihi ve uzman doktorların yorumuna göre farklı tedavi yöntemleri uygulanabilir. Bunlar arasında periton diyalizi ve organ nakli seçenekleri bulunur.

Periton diyalizi, kanın periton adı verilen nokta üzerinden filtrelenmesiyle gerçekleşir. Periton boşluğu adı verilen bölüm, diyalizde bulunan sıvıyı saklar ve filtreleme yapar. Bu süreçte aşırı sıvı ve toksin maddeler, periton diyalizi ile vücuttan atılır. Periton diyalizi, uzmanlar tarafından hastanın durumuna ve isteğine göre tercih edilebilir. Özellikle kalp ve damar hastalıklarına sahip kişiler için periton diyalizi sıklıkla kullanılan bir yöntemdir. Vasküler (damardan) girişin kısıtlı olması nedeniyle, çocuklarda görülen böbrek hastalıklarında da bu yöntem uygulanabilir. Evde uygulanan bu diyaliz yöntemi, özellikle okul çağındaki çocukların eğitimlerinin aksamaması için tercih edilir.

Böbrek nakli, genellikle böbrek hastalıklarında en son başvurulan bir tedavi yöntemidir. Bu süreçte, nefroloji uzmanı tarafından yapılan tedavi sonucunda, böbrek nakli yapacak ve yaptıracak olan kişiler ile ortak bir karar alınır. Böbreklerin tamamen iflas etmesi durumunda organ naklinin gerçekleşmesi söz konusu olabilir.