Patoloji, hastalıkların doğasını ve nedenlerini araştıran tıbbi bir uzmanlık alanıdır. Tıbbi patoloji biriminde yürütülen laboratuvar testleri ve incelemeler; hastadan cerrahi yöntemlerle alınan doku örnekleri, organlar, vücut sıvıları veya otopsi esnasında alınan doku ya da organlar üzerinde gerçekleştirilir. Patolojik incelemeler hastalıkların kesin tanısı ve prognozun belirlenmesinde etkendir.

Tıbbi Patoloji Nedir?

Tıbbi patoloji hastalık süreçlerini inceleyen bir bilimdir. Çeşitli hastalıkların oluşumu, gelişimi ve sonuçlarını araştırır. Yaralanma, nekroz (hücre veya doku ölümü), enflamasyon, yara iyileşme süreci ve neoplazi (anormal ve kontrolsüz hücre artışı) gibi birçok nedenle ortaya çıkan hastalıklar karşısında hücresel düzeydeki değişiklikler üzerine çalışmalar yürütülür. Bu süreçlerin anlaşılması hastalıkların oluşumuna dair öngörü sağladığından, patoloji incelemeleri klinik açıdan önleyici bir niteliğe de sahiptir.

Tıbbi Patoloji Ne Yapar?

Tıbbi patoloji, biyopsi ile alınan doku örneklerinin makroskopik, hücresel veya moleküler boyutta incelenmesi vasıtasıyla klinik süreçlerin yönetilmesine olanak verir. Kanser gibi hastalıklarda erken teşhis tedavinin başarılı olma ihtimalini artıracağından, moleküler incelemeler klinik açıdan oldukça önemli bir yere sahiptir.

Birimde, deneyimli ve uzman patologlar tarafından tanı koymaya yönelik araştırmalar yapılır ve ulaşılan sonuçlar üzerinden tedavi sürecinin planlanmasında hekimlere destek verilir. Yapılan incelemeler, hastalığın seyrine yönelik bilgi vermesi sebebiyle kronik hastalıkların değerlendirilmesinde oldukça önemlidir. Hastadan alınan numuneler; genel anatomik görünümleri, hücresel düzeydeki immünolojik belirteçler ve kimyasal işaretler bakımından değerlendirilir.

Mikroskopta gözlemlenen hücresel yapılar, numunenin kanserli veya iyi huylu olduğuna dair değerlendirmeye olanak tanır. Moleküler incelemeler ise, hem hastalığın ayırıcı tanısının yapılmasında hem de kanser tedavisinde, hastanın genetik yapısına bağlı olarak tedaviye vereceği yanıtın öngörülmesi ve bu sayede tedavi sürecinin bireye uygun olacak şekilde planlanmasına yardımcı olur.

Biyopsi Nedir, Nasıl Alınır?

Hekimler, hasta muayenesi veya gerçekleştirilen tetkikler esnasında sıra dışı herhangi bir lezyona rastlayabilir. Vücuttaki organ veya sistemlerin fonksiyonel ya da yapısal bozukluklarına işaret edebilecek olan bu anormal dokuların hücresel düzeyde incelenmesi için örnek alınması gerekir. Biyopsi adı verilen bu doku örnekleri deri, organlar veya vücudun diğer herhangi bir yapısından alınabilir. İşlem lokal veya genel anestezi altında gerçekleştirilir.

Biyopsi türleri şunlardır:

İnsizyonel biyopsi: Oluşan bir lezyonun cerrahi olarak bir kısmının çıkarılmasıdır.

Eksizyonel biyopsi: Cerrahi olarak lezyonun tamamının çıkarılmasıdır.

Punch biyopsi: Endoskopik aletler ile iç organlardan ya da özel aletler ile ciltten doku örneklerinin alınmasıdır.

İğne biyopsisi: Ultrason, bilgisayarlı tomografi (BT) ya da manyetik rezonans (MR) gibi görüntüleme sistemleri eşliğinde genellikle iç organlardan bazen de vücut yüzeyinden özel iğneler kullanılarak, bu iğnenin içindeki boşluğa doku örneği alınmasıdır.

Alınan doku örnekleri ya rutin patoloji laboratuvar işlemine tabii tutulur ya da cerrahi müdahale esnasında yapılacak operasyonun tipinin belirlenmesi amacıyla frozen işlemi yapılır.

Biyopsi Kesin Sonuç Verir Mi?

Şüpheli dokulardan alınan örnekler, daha detaylı bir inceleme ile kesin tanı konması amacıyla patoloji laboratuvarına gönderilir. Yapılan histolojik veya moleküler incelemelerle anormal hücreler saptanarak, yansıttıkları spesifik hastalık durumları tespit edilir. Halihazırda teşhis konulmuş bir hasta için istenilen patolojik incelemede ise hastalığı şiddeti, evresi ve seyri belirlenebilir. Bu sayede hastalığın prognozu üzerinden yanıt alınabilecek tedavi seçenekleri değerlendirilerek etkili tedavi uygulanabilir. Biyopsi yöntemi iyi ya da kötü huylu tümörler, enflamasyon, otoimmünite gibi birçok hastalığa tanı konulmasında etkilidir.

Biyopsi Sonucu Kaç Günde Çıkar?

Alınan doku örnekleri laboratuvarda patologlar tarafından incelenir. Raporun oluşturulması için gereken süre, alınan örneğe ve hastalık durumuna göre değişkenlik gösterir. Genellikle biyopsi örneğinin laboratuvara ulaşmasını takiben ortalama bir hafta içerisinde raporlama yapılır. Ancak bazı durumlarda ileri tetkikler ve ek uzman görüşü alınması gerekebilir. Bu tür vakalarda raporlanma süreci uzayabilir. Analiz sonucunda çıkarılan rapor, patolojik inceleme isteminde bulunan hekimin erişimine sunulur. Hasta, ilgili hekime başvuru yaparak sonucunu öğrenebilir. Biyopsi sonucuna göre tedavi süreci etkin bir şekilde planlanır.

Tıbbi Patoloji Birimi’nde Tanı Koymaya Yönelik Kullanılan Yöntemler

Tıbbi patoloji birimi kadrosunda yer alan patologlar, çeşitli hastalıklar üzerinde uzmanlaşmıştır. Tanı koymada kullanılan başlıca yöntemler şunlardır:

Cerrahi Patoloji

Cerrahi patoloji kapsamında yapılan incelemeler, dokuların çıplak gözle ve mikroskop altında değerlendirilmesini içerir. Hastada şüpheli bölgeden alınan küçük doku örnekleri, kanser tanısı için alınan kor biyopsisi veya tümörlerin çıkarıldığı operasyonlarda alınan dokular patologlar tarafından incelenir. Patoloji laboratuvarlarına gelen doku önce mikroskobik olarak değerlendirilir. Boyutu, görüntüsü belirlenir. Büyük doku örneği ya da organ rezeksiyonu ise örnekler alınır. Alınan dokuya ya parafinizasyon ya da frozen işlemi uygulanır. Kesitler yapılır. H-E boyanır ve ışık mikroskobik olarak değerlendirilir. Gerek duyulursa konvansiyonel boya ya da immunohistokimyasal, immunofloresans boyamalar yapılır. En sonunda da rapor hazırlanır.

Adli Patoloji

Patologlar, ölüm sonrası cesedin bütününün ve organlar ile dokuların incelenmesinde de görev alır. Yüksek uzmanlık gerektiren otopsi işlemi, ölüm şeklinin ve sebebinin belirlenmesine yönelik gerçekleştirilir. Bireyin ölmeden önceki sağlık durumunun belirlenmesi, tıbbi tanı ve tedavi süreçlerinin uygunluğunun değerlendirilmesi ve ölüm öncesi ile ölüm anında gerçekleşen yaralanmaların tespit edilmesine yönelik tıbbi prosedürler yürütülür.

Sitopatoloji

Sitopatoloji araştırmaları, hastalıkların hücresel düzeyde incelenerek tanı konulmasında fayda sağlar. Genellikle kanser teşhisi koyma ve diğer enflamatuvar durumların tespitinde başvurulan bir inceleme yöntemidir. Yapılan incelemeler, ince iğne aspirasyonu ile alınmış biyopsiler veya kendiliğinden dökülen dokular gibi serbest hücreler üzerinden gerçekleştirilir.

Moleküler Patoloji

Moleküler patolojide, tümörlerin sınıflandırılması ve tanısına yönelik moleküler ve genetik yaklaşımlar üzerinden çalışmalar yürütülür. Organ, doku ve vücut sıvılarının uzmanlar tarafından moleküler düzeyde incelenmesiyle hastalık tanısı konur. En küçük tümörlerin dahi tespit edilmesine olanak tanıyan bu araştırmalar, bireylerde belli kanserlerin gelişme ihtimalinin belirlenmesinde de etkilidir. Bireylerden alınan numuneler aracılığıyla özgül tanımlayıcı mutasyonlar belirlenmesi, uygun tedavinin belirlenmesinde hekimler için yol göstericidir.