Balgamlı öksürük neden olur? Balgamlı öksürük ne zaman tehlikelidir?

Balgamlı öksürük, solunum yollarında mukus veya balgam birikimini ifade eder. Balgam üretimi normaldir. Sağlıklı bireylerde vücut, günde yaklaşık 1 ila 1,5 litre balgam üretir. Bu miktarın büyük bölümü, fark edilmeden boğazdan aşağı sızar. Ancak bazı hastalıklar ve durumlar, balgamın aşırı üretilmesine veya kıvamında değişiklik oluşmasına yol açarak balgamlı öksürüğe neden olabilir. Bu öksürüğü hafifletmek için bol sıvı tüketimi, buhar inhalasyonu, ilaç kullanımı, dinlenme ve tahriş edici maddelerden uzak durmak gibi çeşitli yöntemler uygulanabilir.

Öksürük neden olur?

Öksürük, vücudun savunma mekanizmalarından biridir. Solunum yollarına giren yabancı maddelere karşı, akciğerlerin ve bronşların korunması için ortaya çıkar. Özellikle soluk borusu ve bronşlar oldukça hassas yapılardır. Bu bölgelerdeki herhangi bir tahriş, vagus siniri aracılığıyla beyne iletilerek öksürük refleksini başlatır. Her ne kadar öksürük kimi zaman basit bir soğuk algınlığının belirtisi olsa da, bazı durumlarda ciddi hastalıkların habercisi olabilir. Bu nedenle öksürüğün türü, süresi ve eşlik eden belirtiler dikkatle değerlendirilmelidir.

Öksürüğün nedenini belirlemek, etkili tedavi için oldukça önemlidir. Nedene göre öksürük akut, subakut ya da kronik olabilir:

• Akut (0–3 hafta): Soğuk algınlığı, astım, boğmaca, KOAH, bronşektazi, pulmoner emboli.
• Subakut (3–8 hafta): Üst solunum yolu enfeksiyonları, perikardit, bazı tümörler.
• Kronik (8 hafta üzeri): Astım, tüberküloz, reflü, bronşit, sigara kullanımı, akciğer kanseri.
• Bazı ilaçlar, özellikle ACE inhibitörleri (bazı tansiyon ilaçları), de kronik kuru öksürüğe yol açabilir.

Öksürük türleri neler?

Öksürük, yabancı maddelerin alt solunum yollarına erişmesini ve bronşlarda sekresyon birikmesini önleyen bir savunma mekanizmasıdır. Soluk borusu ve bronşlar yabancı maddelere karşı hassastır. Bu nedenle yabancı bir madde girdiğinde vagus siniri aracılığıyla beyne uyarı gider. Bu uyarı ile birlikte öksürükle ilgili tüm süreç vücutta başlatılmış olur. Aile hekimlerine ve doktorlara en sık şikâyet edilen rahatsızlıklardan biri olan öksürük, kimi zaman geçici hastalıklarla ilişkilendirilebilse de, bazı durumlarda ciddi hastalıkların habercisi olabilir.

Öksürük türleri şunlardır;

Kuru öksürük

Balgam içermeyen ve genellikle boğazda yanma, gıcık hissi ya da tahriş ile seyreden bu öksürük tipi; grip, nezle, astım, alerji ve reflü gibi durumlarda yaygındır. Reflü ve sinüzit hastalarında özellikle gece artış gösterir. Kuru öksürük, baş dönmesi, kusma, idrar kaçırma gibi sorunlara neden olabileceği gibi, uykusuzluk ve göğüs ağrısı gibi ikincil şikâyetlere de yol açabilir. Sigara içen ya da sigara dumanına maruz kalan bireylerde sıkça görülür. Ortamın havalandırılması ve tahriş edici unsurlardan uzak durmak şikâyetleri azaltabilir.

Balgamlı öksürük

Bu tür öksürükte, akciğerlerde ya da solunum yollarında biriken mukus dışarı atılır. Genellikle enfeksiyonlar, bronşit, zatürre, KOAH gibi solunum yolu hastalıklarıyla birlikte görülür. Balgam, vücudun kendini koruma mekanizmasıdır ve çeşitli bağışıklık bileşenleri içerir. Rengine ve kıvamına göre balgam, enfeksiyonun ya da altta yatan hastalığın türü hakkında ipucu verebilir.

Akut öksürük

Aniden başlayan ve genellikle 2-3 haftadan kısa süren öksürük türüdür. Soğuk algınlığı, grip, akut bronşit gibi durumlarla ilişkilidir.

Kronik öksürük

Sekiz haftadan uzun süren öksürükler bu gruba girer. Tedavi edilmemiş enfeksiyonlar, alerjiler, astım, sigara kullanımı, reflü, KOAH, akciğer tümörleri ve bazı kalp hastalıkları gibi pek çok sebebe bağlı gelişebilir.

Öksürüğün süresi ne anlama gelir?

Soğuk algınlığına bağlı öksürükler genellikle 2 haftadan uzun sürebilir. Akut bronşitte 3-10 gün içinde iyileşme görülse de öksürük haftalarca devam edebilir. Boğmaca ve COVID-19 gibi viral enfeksiyonlar ise haftalar hatta aylar sürebilen öksürüğe yol açabilir. Alerjenlerle temasın kesilmesiyle, alerji kaynaklı öksürükler hızlıca düzelebilir.

Geçmeyen öksürük olduğunda ne zaman doktora başvurmalı?

Öksürüğün uzun süre devam etmesi ciddi sağlık sorunlarının belirtisi olabilir. Özellikle aşağıdaki durumlar varsa mutlaka doktora başvurulmalıdır:

• Gece uykudan uyandıran öksürük
• Nefes darlığı
• Yüksek ateş
• Kanlı balgam
• Göğüs ağrısı veya boğulma hissi
• Morarma, kusma hissi

Geçmeyen öksürüğün en yaygın nedenleri arasında kronik bronşit, astım, alerji, bronşektazi, reflü, akciğer hastalıkları, kalp yetmezliği ve bazı ilaçların yan etkileri yer alır. Çocuklarda ise bronşiyolit, krup, boğmaca ve nadir olarak kistik fibroz gibi rahatsızlıklar öksürüğe yol açabilir.

Balgamlı öksürükte rengine göre anlamı nedir?

Balgam, vücudun enfeksiyonlara ve tahriş edici maddelere karşı ürettiği savunma sıvısıdır. Rengi, hastalığın türü hakkında fikir verir:

Berrak balgam

Alerji ya da viral enfeksiyon belirtisi olabilir.

Sarı/yeşil balgam

Vücutta bakteri veya virüsle savaş olduğunu gösterir. Sinüzit, bronşit, zatürre gibi durumlarda görülür.

Beyaz balgam

GERD, KOAH ya da viral bronşit belirtisi olabilir.

Kahverengi/paslı balgam

Eski kan izidir; zatürre veya akciğer apsesi gibi ciddi durumları gösterebilir.

Siyah balgam

Genellikle kömür tozu, sigara dumanı veya mantar enfeksiyonu sonucu oluşur.

Kanlı balgam

Akciğer kanseri, tüberküloz, emboli gibi hayati tehlike arz eden hastalıkların habercisidir. Acilen müdahale edilmelidir.

Balgamlı öksürük neden olur?

Balgamlı öksürük rahatsız edici olabilir ancak öksürük, hava yollarını temizlemeye yardımcı olan refleks bir eylemdir. Bazı öksürük türleri kurudur ve balgam üretmezken, balgamlı öksürükler mukusu temizlemeye yardımcı oldukları için faydalı olabilir. Balgam veya mukus, hoş olmayan bir madde gibi görünse de önemli işlevlere sahiptir. Mukus, vücudun virüsleri ve bakterileri tanımasına yardımcı olan antikorlar ile, bu istilacılara karşı savaşan protein ve enzimler içerir.

Balgamlı öksürük genellikle grip ve soğuk algınlığı gibi enfeksiyonların belirtisidir. Hafiften şiddetliye kadar birçok sağlık sorunu balgamlı öksürüğe yol açabilir. Bunlar arasında:

• Enfeksiyonlar
• Alerjiler
• Astım
• GERD (kronik asit reflüsü)
• KOAH gibi akciğer hastalıkları

Ayrıca, bazı çevresel ve yaşam tarzı faktörleri de balgam oluşumuna katkıda bulunabilir:

• Sigara içmek
• Kafein veya alkol içeren içecekler tüketmek
• Dehidratasyon
• Kuru ortamlarda vakit geçirmek

Balgamın rengi ve kıvamı, altta yatan duruma dair ipuçları verebilir:

• Berrak balgam öksürmek
• Genellikle vücut polen, evcil hayvan tüyü veya diğer alerjenlerden kurtulmaya çalışıyordur. Ancak bazı durumlarda viral bronşit veya viral zatürre gibi daha ciddi rahatsızlıkların belirtisi olabilir.
• Sarı veya yeşil balgam öksürmek

Vücudun bir enfeksiyonla savaştığını gösterir. Genellikle enfeksiyonun erken evresinde sarı balgam görülürken, süreç uzadıkça balgam rengi yeşile döner. Bu durumlar şunları işaret edebilir:

• Sinüzit
• Bronşit
• Akciğer iltihabı
• Kistik fibrozis
• Beyaz balgam öksürmek

Birkaç farklı durumu işaret edebilir:

• GERH
• KOAH
• Viral bronşit
• Konjestif kalp yetmezliği
• Siyah balgam öksürmek

Siyah balgama melanoptizi adı verilir. Nedenleri arasında:

• Sigara içmek
• Kömür tozu veya toksik madde solumak
• Exophiala dermatitidis isimli bir mantar enfeksiyonu
• Kahverengi balgam veya pas renginde lekeli balgam öksürmek

Genellikle eski kanı işaret eder. Bu durumlar şunlarla ilişkili olabilir:

• Bakteriyel bronşit
• Bakteriyel zatürre
• Kistik fibrozis
• Akciğer apsesi
• Toz veya toksik madde solumak
• Kanlı, kırmızı veya pembe balgam öksürmek

Daha ciddi sorunların habercisi olabilir. Yaygın nedenler:

• Akciğer iltihabı
• Akciğer embolisi
• Konjestif kalp yetmezliği (belirtileri arasında pembe köpüklü balgam, göğüs ağrısı, terleme ve nefes darlığı yer alır)
• Verem
• Akciğer kanseri

Eğer balgamsız kanlı öksürüğünüz varsa vakit kaybetmeden bir sağlık kuruluşuna ya da en yakın acil servise başvurmalısınız.

Bebeklerde balgamlı öksürük neden olur?

Bebeklerde balgamlı öksürüğün en yaygın nedenlerinden biri, alt solunum yolu enfeksiyonlarına neden olan solunum sinsityal virüsü (RSV) kaynaklı bronşiolittir. Mukusun yeşil veya sarı renkte olması enfeksiyon belirtisi olabilir ve bu durumda dikkatli olunmalıdır.

Balgamlı öksürük ne zaman tehlikelidir?

Balgam üretmek, vücudun tahriş edici maddeleri, alerjenleri ve enfeksiyonları temizlemesine yardımcı olduğu için genellikle faydalıdır. Ancak aşağıdaki durumlar tehlike işareti olabilir:

• Öksürüğün iki haftadan uzun sürmesi
• Balgamın sarı, yeşil, kahverengi, siyah, beyaz veya kırmızı renkte olması
• Balgamsız kanlı öksürük

Bu tür durumlarda mümkün olan en kısa sürede doktora başvurulmalıdır. Kanlı öksürükte ise derhal bir sağlık kuruluşuna veya acil servise gidilmelidir.

Balgamlı öksürük tedavisi nasıl olur?

Genellikle balgamlı öksürük 3–4 hafta içinde geçer. Ancak belirtileri hafifletmek ve iyileşme sürecini desteklemek için şu yöntemler uygulanabilir:

Bol sıvı tüketimi

Mukusu inceltmek için çok faydalıdır.

Dinlenme

Vücudunuza iyileşme şansı tanır.

Temastan kaçınma

Özellikle ateşiniz varsa veya kendinizi iyi hissetmiyorsanız.

Reçetesiz ilaçlar

Gerekirse ibuprofen ve parasetamol alınabilir.

Tahriş edici maddelerden uzak durma

Duman ve kirli hava öksürüğü artırabilir.

Doktor önerisiyle balgam söktürücü ilaçlar

Mukusu inceltip atmayı kolaylaştırabilir.

Balgamlı öksürüğe ne iyi gelir?

Balgamlı öksürük, vücudun alerjenlerden, tahriş edici maddelerden ve enfeksiyonlardan kurtulma çabasıdır. Bulunduğunuz ortamı nemlendirin: Havadaki nem oranı, balgamın gevşemesine ve daha kolay atılmasına yardımcı olur.

Bol su tüketin

Mukusun incelmesini sağlar ve vücudu susuzluktan korur.

Tuzlu su ile gargara yapın

Bir bardak ılık suya yarım yemek kaşığı tuz ekleyerek gargara yapmak balgamın gevşemesini sağlar.

Reçetesiz balgam söktürücüler

Gerekirse kullanılabilir.

Okaliptüs yağı kullanımı

Okaliptüs içeren ürünler göğüs bölgesindeki balgamı hafifletebilir.

Normal öksürüğe ne iyi gelir?

Öksürüğün tedavisi için doğru teşhis önemlidir. Öksürüğün tipi, süresi, tetikleyicileri dikkate alınarak uygun tedavi uygulanmalıdır. Hafif öksürüklerde evde uygulanabilecek doğal yöntemler şunlardır:

• Bol sıvı tüketimi
• C vitamini takviyesi
• Ilık süt ve bal karışımı
• Bitki çayları (ıhlamur, adaçayı, zencefil)
• Buhar banyosu veya nemlendirici cihaz kullanımı
• Tuzlu su ile gargara
• Sigara içilen ortamlardan uzak durmak
• Alerjen teması kesmek

Balgamlı öksürüğe özel olarak, okaliptüs yağı içeren ürünler, reçetesiz balgam söktürücüler ve buhar soluma yöntemleri de etkili olabilir.