Toksoplazmoz, enfekte kedilerin dışkısından veya enfekte etlerden bulaşabilen yaygın bir enfeksiyondur. Genellikle zararsızdır, ancak ciddi sorunlara neden olabilir. Toksoplazmoz, edinilmiş ve doğuştan olmak üzere iki türe ayrılır. Toksoplazmoz, antiparaziter ilaçlar ve antibiyotiklerin bir kombinasyonu ile tedavi edilir.
Toksoplazmoz nedir?
Toksoplazmoz, bir parazit enfeksiyonundan kaynaklanabilen bir hastalıktır. Parazitin adı Toxoplasma gondii'dir (T. gondii). Enfekte olan çoğu kişide herhangi bir belirti veya semptom görülmez ve tedaviye ihtiyaç duymaz. Ancak toksoplazmoz, bağışıklık sistemi zayıflamış kişilerde ve annelerinden bu hastalığı alan bebeklerde ciddi sağlık sorunlarına neden olabilir.
Toksoplazmoz nasıl bulaşır?
Genellikle T. gondii parazitiyle kirlenmiş bir şeyin tüketilmesiyle toksoplazmoza yakalanılır. T. gondii, kedilerin bağırsaklarında çoğalır ve dışkılarına karışır. Kedi dışkısı toprağı, suyu, bitkileri ve yiyecekleri kirletebilir.
Aşağıdakiler toksoplazmoz bulaşma riskini artırır:
- Bir kedinin kum kabının temizlenmesi
- Kedilerin yaşadığı toprakta bahçe işleriyle uğraşmak
- Kaynatılmamış veya arıtılmamış içme suyu
- Yıkanmamış meyve ve sebze yemek
- Az pişmiş veya uygun şekilde soğutulmamış et yemek
Toksoplazmoz bulaşıcı değildir. Ancak hamile olan kadınlar, hastalığa neden olan paraziti fetüse geçirebilir. Nadir de olsa, enfekte organ nakli veya kan nakli sonrasında da toksoplazmoz kapabilirsiniz.
Toksoplazmoz belirtileri neler?
Toksoplazmoz, T. gondii adı verilen bir parazitin neden olduğu enfeksiyon sonucu oluşur.
Edinilmiş toksoplazmoz
Enfekte olmuş bir çocuktan veya yetişkinden toksoplazmoz bulaşmaz. Enfekte olmak için paraziti yutmanız (vücudunuza almanız) gerekir. Bu şu şekilde olabilir:
- T. gondii, parazit içeren çiğ veya az pişmiş et yiyerek bulaşabilir. İçme suyu, yıkanmamış meyve ve sebzeler ve pastörize edilmemiş/çiğ süt ürünleri de T. gondii ile kirlenebilir.
- Bahçe işleri yaparken kirlenmiş kedi dışkısından paraziti alabilirsiniz.
- Kedinizin enfekte dışkı bulunan bir kum kabını temizledikten sonra ağzınıza dokunduğunuzda parazit vücudunuza girebilir.
- Parazit, çiğ etle temas eden yıkanmamış bıçaklar veya kesme tahtalarıyla yemek hazırlandıktan sonra yutulabilir.
- Nadiren de olsa, nakledilen bir organdan veya kan naklinden T. gondii kapabilirsiniz.
Doğuştan toksoplazmoz
Bu, toksoplazmozun enfekte bir anneden hamilelik sırasında çocuğuna geçmesidir. Bir anne, hamileliğinden hemen önce veya hamilelik sırasında toksoplazmoz geçirirse, çocuğa geçebilir.
Belirtileri şunlardır;
Toksoplazmozlu sağlıklı insanların çoğu enfekte olduklarını bilmez ve herhangi bir belirti göstermez. Belirtiler ortaya çıktığında ise, grip belirtilerine çok benzer ve şunları içerebilir:
- Şişmiş lenf düğümleri
- Ateş
- Vücut ağrıları ve sızıları
- Tükenmişlik
- Baş ağrısı
Bu belirtiler haftalarca veya aylarca sürebilir. Genellikle kendiliğinden geçerler.
Bağışıklık sistemi zayıf olan kişiler
HIV/AIDS hastası olan kişiler, kemoterapi tedavisi görenler veya bağışıklık sistemini baskılayan ilaç kullananlarda bağışıklık sistemi zayıflayabilir. Bu durumlarda, vücut enfeksiyonlarla gerektiği kadar iyi savaşamaz. Toksoplazmozlu bu kişilerde daha ciddi enfeksiyon belirtileri şunları içerebilir:
- Şiddetli baş ağrıları
- Ensefalit adı verilen bir enfeksiyondan kaynaklanan beyin şişmesi (bazı durumlarda tedavi edilmezse ölüme neden olabilir)
- Kas spazmları
- Ruh hali ve kişilikteki değişiklikler
- Bilinç bulanıklığı, konfüzyon
- Nöbetler
- Akciğer sorunları
- Vücudun bir tarafında zayıf veya uyuşukluk hissi
Oküler toksoplazmoz riski taşıyan kişiler
Bazı kişiler (sağlıklı bağışıklık sistemine sahip olanlar dâhil) oküler toksoplazmoza yakalanma riski altındadır. Oküler toksoplazmoz, gözün arkasındaki retinanın iltihaplanmasına neden olur. Tedavi edilmezse körlüğe yol açabilir. Belirtileri şunlardır:
- Bulanık veya azalmış görme
- Uçuşan cisimler görmek
- Işığa duyarlılık
- Göz kızarıklığı ve ağrısı
- Körlük
Bebeklerde belirtiler
Toksoplazmoz, doğmamış bebeklerde düşük yapmaya neden olabilir. Doğuma kadar taşınan bebekler genellikle şu belirtilerle doğar:
- Düşük doğum ağırlığı
- Büyümüş karaciğer veya dalak
- Sarılık (cildin ve gözlerin sararması)
- Oküler toksoplazmoz
Birçok bebek hiçbir belirti göstermeden doğar, ancak enfeksiyonu taşımaya devam eder. Bazılarında yıllar sonra şu gibi sorunlar ortaya çıkabilir:
- Öğrenme güçlükleri
- İşitme kaybı
- Göz enfeksiyonları ve görme kaybı
Her kedide toksoplazmo var mı?
Genel olarak, yaşam tarzlarına bağlı olarak kedilerin %20-60'ı T. gondii ile enfekte olur, ancak çok azında hastalık belirtileri görülür. Genç kedilerin bu paraziti taşıma olasılığı daha yüksektir.
Toksoplazmoz cinsel yolla bulaşır mı?
Toksoplazmoz, anneden çocuğa (doğuştan) bulaşma durumları dışında, kişiden kişiye geçmez. Bununla beraber, Toxoplasma gondii'nin semen ve vajinal salgılarda bulunabileceğini gösteren sınırlı kanıt bulunmaktadır. Ancak, cinsel yolla bulaşma olasılığının diğer bulaşma yollarına kıyasla düşük olduğu düşünülmektedir. Cinsel temas teorik olarak bir risk oluşturabilir ancak birincil bulaşma yolu olarak kabul edilmemektedir.
Toksoplazmoz hastalığının tedavisi nasıl olur?
Toksoplazmoz, antiparaziter ilaçlar ve antibiyotiklerin bir kombinasyonu ile tedavi edilir. Bu ilaçlar, T. gondii'nin vücudunuzda büyümesini ve çoğalmasını engeller.
Toksoplazmozu olan ve hamile olmayan çoğu sağlıklı kişinin tedaviye ihtiyacı yoktur çünkü bağışıklık sistemleri hastalıkla savaşabilir.
Toksoplazmozlu hamile kadınlar için
Bazı durumlarda, hastalığın anneden doğmamış çocuğa bulaşmasını önlemek için ilaç kombinasyonu kullanılır. Çocuk hamilelik sırasında toksoplazmoza yakalanırsa, hastalığı kontrol altına almak için antibiyotikler kullanılabilir.
Toksoplazmozla doğan bebekler için
Bebeklerde doğumda toksoplazmoz belirtileri görüldüğünde, antiparaziter ilaç ve folinik asit içeren ilaç kombinasyonuyla tedavi edilebilirler.
Bağışıklık sistemi zayıf olanlar için
Toksoplazmozunuz yoksa, bulaşmasını önlemek için bir ilaç kullanılabilir. Toksoplazmozu olan kişilerde ilaçlar semptomları kontrol altına almaya yardımcı olabilir. Bu ilaçların yan etkileri, bağışıklık sistemi zayıflamış bir hastada daha şiddetli olabilir, bu nedenle doktorunuza düzenli olarak görünmeniz önemlidir. Genellikle, toksoplazmoz gözleri etkilediğinde (oküler toksoplazmoz), bir göz doktoru tarafından tedavi edilmek en iyisidir.
