Psikolojik hastalıklar, bireyin düşüncelerini, duygularını, davranışlarını ve genel işlevselliğini etkileyen bozukluklardır. Bu hastalıklar tek bir kategori altında toplanamaz; duygudurum bozuklukları, anksiyete bozuklukları, kişilik bozuklukları ve psikotik bozukluklar gibi birçok farklı türü vardır. Toplumda en sık rastlananları depresyon, anksiyete ve obsesif kompulsif bozukluk gibi durumlardır. Bazı psikiyatrik hastalıklar geçici ve tedaviye iyi yanıt verirken, bazıları daha ağır seyredebilir.
- İçindekiler
- Psikolojik hastalıklar nelerdir?
- Kaç tür psikolojik hastalıklar vardır?
- Psikolojik hastalık belirtileri nelerdir?
- En ağır psikolojik hastalık nedir?
- Psikolojik sorunları olan bir insan nasıl davranır?
- En tehlikeli psikolojik hastalıklar hangileridir?
- En sık görülen psikolojik hastalıklar nelerdir?
En ağır psikolojik hastalık ise genellikle gerçeklik algısını ciddi şekilde bozan şizofreni olarak kabul edilir. Halüsinasyonlar, sanrılar ve sosyal geri çekilme gibi belirtilerle karakterize olan bu hastalık, kişinin günlük yaşamını sürdürebilmesini zorlaştırır. Yoğun tedavi ve destek gerektiren bu tür bozukluklar, hem hasta hem de yakın çevresi için büyük bir mücadele haline gelir.
Psikolojik hastalıklar nelerdir?
Psikolojik hastalıklar geniş bir yelpazeye yayılır ve her biri farklı belirtilerle kendini gösterir. Bu bozukluklar arasında anksiyete bozuklukları (panik atak, sosyal fobi), duygudurum bozuklukları (depresyon, bipolar bozukluk), psikotik bozukluklar (şizofreni), kişilik bozuklukları (borderline, narsistik kişilik bozukluğu), yeme bozuklukları (anoreksiya, bulimia), travma sonrası stres bozukluğu (TSSB) ve obsesif kompulsif bozukluk (OKB) gibi türler bulunur. Bazı bireylerde birden fazla bozukluk birlikte görülebilir ve bu durum tedaviyi karmaşıklaştırabilir.
Psikolojik hastalıklar şunlardır;
Panik atak
Panik atak, aniden başlayan ve yoğun korku veya endişe hissiyle kendini gösteren bir durumdur. Kalp çarpıntısı, nefes darlığı, terleme, titreme ve ölüm korkusu gibi belirtilerle ortaya çıkar. Genellikle belirli bir tetikleyici olmadan gelişir ve kişi yaşadığı atak sırasında gerçek bir tehlike olmasa bile yoğun bir tehdit algılar.
Sosyal anksiyete bozukluğu
Sosyal anksiyete bozukluğu, sosyal ortamlarda başkaları tarafından olumsuz değerlendirilme korkusuna dayanır. Kişi kalabalıkta konuşmaktan, başkalarının önünde yemek yemekten ya da hata yapmaktan aşırı çekinir. Bu durum kişinin iş ve sosyal hayatını olumsuz etkileyebilir.
Depresyon
Depresyon, sürekli üzüntü, ilgi kaybı, motivasyonsuzluk ve umutsuzluk duygularıyla karakterize edilen bir duygudurum bozukluğudur. Uyku ve iştah değişiklikleri, yorgunluk ve değersizlik hissi sık görülen belirtiler arasındadır. Bazı bireylerde intihar düşüncelerine kadar ilerleyebilir.
Bipolar bozukluk
Bipolar bozuklukta kişi, aşırı coşkulu (mani) dönemler ile derin depresyon dönemleri arasında gidip gelir. Mani döneminde birey kendini aşırı güçlü hissederken, riskli davranışlar sergileyebilir. Depresyon evresinde ise aşırı durgunluk, mutsuzluk ve yaşamdan kopuş gözlenir.
Obsesif Kompulsif Bozukluk (OKB)
OKB, kişinin zihninden atamadığı tekrarlayan düşünceler (obsesyonlar) ve bu düşünceleri bastırmak için yaptığı zorlayıcı davranışlar (kompulsiyonlar) ile karakterizedir. Örneğin, mikroplardan korkan bir birey sürekli ellerini yıkama ihtiyacı hissedebilir. Bu döngü kişinin yaşam kalitesini düşürür.
Travma Sonrası Stres Bozukluğu (TSSB)
TSSB, ciddi bir travma (kaza, saldırı, savaş vb.) sonrasında ortaya çıkan bir durumdur. Kişi yaşadığı olayı tekrar tekrar zihninde canlandırabilir, kâbuslar görebilir ve benzer durumlardan kaçınmaya başlayabilir. Yoğun tetikte olma hali ve duygusal donukluk da yaygındır.
Yeme bozuklukları
Yeme bozuklukları arasında en bilinenleri anoreksiya nervoza ve bulimia nervozadır. Anoreksiya nervozada kişi aşırı kilo kaybı pahasına yemek yemeyi kısıtlar. Bulimia ise aşırı yeme nöbetleri ve ardından kusma ya da laksatif kullanımıyla karakterizedir. Bu bozukluklar hem fiziksel hem psikolojik ciddi hasarlara yol açabilir.
Kişilik bozuklukları
Borderline kişilik bozukluğu, yoğun duygusal değişkenlik, terk edilme korkusu ve kendine zarar verme davranışları ile tanımlanır. Narsistik kişilik bozukluğunda ise birey aşırı öz güvenli görünür fakat aslında sürekli takdir bekleyen, eleştiriye karşı aşırı hassas kişilik özellikleri sergiler. Bu bozukluklar kişiler arası ilişkilerde ciddi sorunlara neden olabilir.
Kaç tür psikolojik hastalıklar vardır?
Amerikan Psikiyatri Birliği’nin yayımladığı DSM-5 (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders) sınıflamasına göre, 300'den fazla farklı psikiyatrik bozukluk tanımlanmıştır. Bunlar temel olarak birkaç ana başlık altında gruplandırılır: anksiyete bozuklukları, duygudurum bozuklukları, psikotik bozukluklar, gelişimsel bozukluklar, cinsel işlev bozuklukları, yeme bozuklukları ve kişilik bozuklukları. Her kategorinin altında çok sayıda alt tür yer alır ve bu durum tanı sürecini karmaşık hale getirebilir.
Psikolojik hastalık belirtileri nelerdir?
Psikolojik bozuklukların belirtileri bozukluğun türüne göre değişir ancak bazı ortak işaretler vardır. Bunlar arasında uzun süren üzüntü, umutsuzluk hissi, aşırı kaygı, aşırı sinirlilik, uyku bozuklukları, dikkat dağınıklığı, motivasyon kaybı, sosyal ilişkilerden uzaklaşma, iştah değişiklikleri ve intihar düşünceleri yer alabilir. Bu belirtiler, bireyin gündelik yaşamını ciddi şekilde etkiliyorsa mutlaka bir uzman değerlendirmesi gerekir.
En ağır psikolojik hastalık nedir?
En ağır olarak kabul edilen psikolojik hastalık genellikle şizofrenidir. Şizofreni, bireyin gerçeklikle bağını kopardığı, sesler duyduğu veya hayali şeylere inandığı bir psikotik bozukluktur. Tedavisi karmaşıktır ve genellikle ömür boyu süren bir destek gerektirir. İşlevsellikte belirgin azalma, mesleki becerilerin kaybı, sosyal izolasyon ve hastalık içgörüsünün olmaması, bu hastalığı diğerlerinden ayıran başlıca etkenlerdendir.
Psikolojik sorunları olan bir insan nasıl davranır?
Psikolojik sorunları olan bireylerin davranışları oldukça değişken olabilir. Bazıları içine kapanabilirken, bazıları aşırı sinirli veya agresif hale gelebilir. Karar vermede zorluk, iş veya okul hayatında düşüş, ilişkilerde çatışmalar, sosyal çekilme, aşırı düşünme ya da konuşma gibi davranışlar sık görülebilir. Belirtiler çoğu zaman çevre tarafından ‘karakter özelliği’ olarak algılansa da, altta yatan bir rahatsızlığın işareti olabilir.
En tehlikeli psikolojik hastalıklar hangileridir?
En tehlikeli hastalıklar, bireyin kendine ya da başkalarına zarar verme riskinin yüksek olduğu bozukluklardır. Şizofreni ve bipolar bozukluğun manik dönemleri bu gruba girer. Özellikle bipolar bozuklukta mani atağı sırasında impuls kontrol kaybı ve riskli davranışlar artar. Antisosyal kişilik bozukluğu gibi bazı kişilik bozuklukları ise başkalarına yönelik zarar verici davranışlarla ilişkilidir. İleri düzey majör depresyon, intihar riski nedeniyle en çok dikkat gerektiren psikolojik rahatsızlıklardandır.
En sık görülen psikolojik hastalıklar nelerdir?
Dünya genelinde en yaygın görülen psikolojik rahatsızlıklar depresyon ve anksiyete bozukluklarıdır. Depresyon, kişinin genel yaşam enerjisini düşürürken, anksiyete bozuklukları günlük yaşamda yoğun korku ve endişe ile başa çıkmayı zorlaştırır. Obsesif kompulsif bozukluk (OKB), travma sonrası stres bozukluğu (TSSB) ve yeme bozuklukları da yaygın olarak görülen diğer rahatsızlıklar arasında yer alır. Pandemi sonrası dönemde bu tür bozukluklarda belirgin bir artış gözlenmiştir.
