Sindirim Sistemi Hastalıklarında Erken Tanı Hayati Önem Taşır…

• Önce tanımlarla başlayalım…
• “Endoskopi, yemek borusu ve mide gibi içi boş vücut organların optik bir sistem aracılığı ile vücut bütünlüğü bozulmadan yapılan inceleme işlemidir. Üst sindirim sistemi ile ilgili yemek borusu mide ve ince bağırsakların başlangıç bölümünün (on iki parmak bağırsağı) incelenmesine "gastroskopi", kalın bağırsak ve ince bağırsakların son bölümünün bir kısmının incelenmesine "kolonoskopi" adı verilir. Endoskopi işlemi sindirim sistemi hastalıklarının tanısında, tedavisinde ve hastalıkların izlenmesinde kullanılmaktadır.
• Endoskopi ışığı ve kamerası olan fleksibl bir cihazdır. Teşhise dönük olan endoskopi cihazı ile sıklıkla mide ve bağırsak sistemi incelenir. Sindirim sistemini incelemek için rektal/anal yol ya da ağız kullanılır. Rektal/anal yol kullanılarak yapılan endoskopik işlemlere “Kolonoskopi”, ağız yolu ile yapılan endoskopik işlemlere de “Gastroskopi” denilir. Endoskopi ile mide problemleri yanında yemek borusu, on iki parmak bağırsak rahatsızlıkları teşhis edilebilir.
• Gastroskopi işleminde yemek borusu, mide ve onikiparmak bağırsağının bir kısmı; kolonoskopi de ise kalın bağırsak ve ince bağırsağın çok az bir kısmı değerlendirilir.
• Endoskopi nedir?
• Ucunda ışıklı küçük bir kamera bulunan ve “endoskop” adı verilen bir cihaz yardımıyla yemek borusu, mide, onikiparmak bağırsağı ve kalın bağırsağı kapsayan gastrointestinal sistemin incelenmesini sağlayan işlemine “Endoskopi” adı verilir.
• Kimlere Gastroskopi yapılır?
• Mide ağrısı, midede ekşime yanma, reflü, göğüste yanma şikayeti olanlara; tekrar eden bulantı, kusma şikayeti olanlara; kansızlık şikayeti olanlar (adet görmeyen kadınlarda kansızlık mevcut ise, adet gören kadınlarda, kansızlık adet görme ile ilişkili değilse; erkeklerde ise her yaşta kansızlık görülmesi durumda); sebebi açıklanamayan kilo kaybı görülen kişilere; karın ağrısı şikayeti olanlara; kanlı kusma, kahve telvesi şeklinde kusma, makattan kanama gibi mide veya bağırsak kanamasına ait bulguları olanlara; yutma güçlüğü veya yutarken takılma hissi olanlara; dışkıda gizli kan pozitifliği görülmesi durumunda; uzun süren ağız kokusu sorununda; mideye hortum takılarak beslenmek zorunda kalan hastalara, mideye beslenme kateteri yerleştirilmesi amacıyla; bilgisayarlı tomografi, ultrasonografi veya MR gibi görüntüleme yöntemlerinde yemek borusu, mide ve onikiparmak bağırsağında duvar kalınlık artışı veya tümöral görünüm varlığında; bu lezyonlardan parça alınması ve tanı koymak amacıyla bu yöntem uygulanır.
• Kimlere kolonoskopi yapılır?
• 45 yaş üzerindeki kişilerde olası bağırsak kanserinin erken teşhisi için 5 yılda bir tarama amacıyla kolonoskopi yapılması öneriyoruz. Bu işlem ile varsa polip denilen ve zamanla kansere dönüşebilen lezyonların çıkarılması ile kanser gelişiminin önüne geçilebilmektedir. Ayrıca, makattan taze kırmızı kanaması olanlar veya dışkısında gizli kan saptananlara; birinci derece akrabasında kalın bağırsak kanseri veya polip öyküsü olanlara; kontrol amacıyla bağırsak kanseri veya polipi öyküsü olanlara; çekilen diğer filmlerde kalın bağırsakta şüpheli görünüm saptanan kişilere; geçmeyen ishali olanlarda ishal sebebinin araştırılması amacıyla; ülseratif kolit ve Crohn hastalığı gibi bağırsak hastalıkları olanlara; nedeni açıklanmayan kilo kaybı yaşayanlara; uzun süren kabızlık yaşayanlara; dışkılama alışkanlığında değişiklik olması durumunda; bilgisayarlı tomografi, ultrasonografi veya MR gibi görüntüleme yöntemlerinde kalın bağırsağında duvar kalınlık artışı veya tümöral görünüm varlığında bu lezyonlardan parça alınması ve tanı koymak amaçlı; tedavi ile geçmeyen ve nedeni açıklanmayan karın ağrılarında kolonoskopi yapılmaktadır.
• Gastroskopi ve Kolonoskopi hastalık tanısının konulması dışında tedavi amaçlı da yapılır mı?
• Gastroskopi ve kolonoskopi işlemleri sırasında yemek borusu, mide, oniki parmak bağırsağı veya kalın bağırsakta ''polip''  adını verdiğimiz, ileride kansere sebep olma ihtimali olan yapılar görülebilir. Polipler, hücrelerin normalden fazla çoğalarak mide-bağırsak kanalının iç yüzeyinden yükselen anormal büyümelerdir. İşlem sırasında saptandığında aynı seansta çıkarılır ve patolojiye gönderilir.
• Kolonoskopi, hem mevcut bir tümörü erken dönemde belirleme hem de kansere yol açabilecek polipleri daha kanserleşmeden saptayıp, kişiyi kanser gelişiminden koruyabilecek özellikte bir işlemdir. Ailesinde bağırsak kanseri olmayan ve bağırsağa ait hiç yakınması olmayan kişilerde kolonoskopi taraması günümüzde 50 yaşında başlatılmaktadır ve herhangi bir polip görülmediği durumlarda her 10 yılda bir tekrarlanmalıdır. Kişinin ailesinde 50 yaşından erken kalın bağırsak kanseri varsa, kendisine 40 yaşından itibaren kolonoskopi yapılmaya başlanmalıdır.
• Hastada ağızdan kan gelmesi, kahve şeklinde kusma, siyah renkli dışkılama, makattan kan gelmesi gibi mide- bağırsak kanamasını gösteren şikayetler varsa; bu durumda yapılan endoskopi hem tanı koydurur, hem de kanamaya sebep olan duruma tedaviye olanak sağlar. Şöyle ki, mide ülseri kanamasına veya yemek borusu varisi kanamasına yapılacak endoskopik müdahalelerle kanama kontrol altına alınmaktadır. Böylelikle cerrahiye gerek duyulma sıklığı oldukça azalır. Ayrıca yemek borusu darlıklarını açmak; yemek borusu, mide veya oniki parmak bağırsağındaki yabancı bir nesneyi çıkarmak amaçlı da endoskopi yöntemi kullanılır.
• Bu işlemler ne kadar sürer?
• Gastroskopi işlemi ortalama 15 dakika, kolonoskopi işlemi ise ortalama yarım saat sürmektedir. Polip çıkarma işlemleri durumunda bu süreler uzayabilir.
• Öncesinde yapılması gereken hazırlıklar nelerdir?
• Gastroskopi işlemi öncesi ortalama 6-8 saatlik açlık gerekmektedir. İşlem günü mide boş olmalıdır. Kolonoskopi işlemi öncesi de sulu gıda ile beslenerek 2 gün süren bağırsakları temizleme diyeti önerilmekte, işlemden bir gün önce de bağırsakları boşaltmak için belirli ilaçlar kullanılmaktadır. Hasta kan sulandırıcı ilaçlar kullanıyorsa işlem öncesinde kullandığı ilacın türüne göre kanamaya sebep olmamak için  (48 saat ile - 7 gün önce ) bu ilaçlar kesilmekte, gerekirse yerine kan sulandırıcı başka bir iğne verilmektedir.
• Endoskopik işlemler sırasında hasta uyutuluyor mu?
• Bu endoskopi işlemleri sırasında ağrı veya rahatsızlık hissedilmemesi için hafif sakinleştirici eşliğinde sedasyon ile bazen de genel anestezi uzmanı eşliğinde yapılmaktadır. Bu nedenle işlemden sonra hastaya yardımcı olabilecek bir kişinin hastanın yanında bulunması gerekmektedir. İşlem sonrasında hastanın birkaç saat dikkat gerektirecek işler yapmaması ve araba kullanmaması gerekmektedir.
• Bu işlemler sırasında karşılaşılabilecek olumsuzluklar var mı?
• Endoskopi cerrahi işlemlere göre oldukça güvenli bir yöntemdir. Her tıbbi işlem gibi endoskopinin de düşük olmakla birlikte riskleri bulunmaktadır. Kullanılan anestezik maddelere bağlı oluşabilecek yan etkiler olabildiği gibi işleme bağlı komplikasyonlar da olabilir. Bu komplikasyonlar: 
• Kanama
• Enfeksiyon: Endoskopilerin çoğu endoskopik değerlendirme ve biyopsiden oluşur, enfeksiyon riski düşüktür. Enfeksiyonların çoğu küçüktür ve antibiyotiklerle tedavi edilebilir.
• Nadir de olsa yemek borusu, mide, oniki parmak bağırsağında veya kalın bağırsakta  yırtılma, delinme yapılan işleme bağlı olarak meydana gelebilir .
• Sedasyon reaksiyonu
• Göğüs ağrısı
• Ateş
• Endoskopi alanında sürekli ağrı
• Nefes darlığı
• Yutma zorluğu
• Şiddetli ve inatçı karın ağrısı
• Kusma

Endoskopi işleminden sonra bu belirtiler ve şikayetler yaşanıyorsa doktorunuza başvurmanız gerekir.

ERCP nedir ?

ERCP pankreas ve safra yollarının hastalıklarının tanı ve tedavisinde önemli bir tekniktir, son 40 yıldır daha da gelişmektedir. Gelişmiş ülkelerde ERCP'nin rolü artık tanısal bir işlem olmaktan çok tedaviye yönelik bir işleme doğru kaymaktadır. ERCP yapılırken özel bir endoskopi cihazı ile ağız yolundan girilerek oniki parmak bağırsağında safranın bağırsağa açılım yerine ulaşılır.  Ardından safra yollarına opak madde verilerek röntgen eşliğinde safra yolları görüntülenir. Bu görüntüye bakarak safra yollarında taş, tümör, darlık gibi anormallikler saptanır.

ERCP işleminden önce hasta neler yapmalıdır?

ERCP yapılmadan önce en az 8 saatlik aç olunması gerekmektedir. İşlemden 5-7 gün öncesinde ağızdan alınarak kullanılan kan sulandırıcı ilaçlar kesilmeli, gerekirse onun yerine kardiyoloji doktorunun önerisi ile cilt altına yapılan ilaçlara geçilmeli ve işlem günü bu ilaçlardan alınmamalıdır. Eğer hastanın kalp pili mevcut ise yine kardiyoloji doktorunun görüşü doğrultusunda kalp pili için gerekli ayarlamalar yapılmalıdır. ERCP işlemi sırasında röntgen çekilirken radyasyon verilebileceğinden gebe olan veya gebe olması muhtemel kadın hastalar bu durumu mutlaka doktoruna bildirmelidir.

İşlem süresi ne kadardır?

İşlem süresi yapılan işleme bağlı olarak değişmekle birlikte ortalama 45 dakikadır, bazen bir, bir buçuk saate kadar uzayabilir.

ERCP hangi durumlarda yapılır?

Safra yollarında taş bulunması: ERCP işlemi sırasında basket veya balon kateter endoskopun içinden geçirilir, safra kanalındaki taş basket ile yakalanarak veya arkasındaki balon vasıtasıyla süpürülerek çıkarılır. ERCP sırasında taş çıkarılmasında başarı oranı yaklaşık % 95’tir.

Safra yollarındaki darlıkların incelenmesi ve tedavisi: Safra yollarındaki darlıklar 2 türlü olabilir. Safra yollarındaki tümöre bağlı bir darlık olabileceği gibi; geçirilmiş kese operasyonu, karaciğer nakli veya kist hidatik operasyonu sonrasında gelişebilen, kronik pankreas iltihabına bağlı gelişebilen safra yolunun iyi huylu darlıkları da olabilir. İyi huylu safra yolu darlıklarında balon veya buji ile darlık genişletilerek ve ardından plastik stent adı verilen küçük plastik tüp takılarak darlık tedavi edilir.

Safra yollarının iltihabında tedavi amaçlı olarak.

Ameliyat sonrası gelişen safra kaçaklarının değerlendirilmesi ve tedavisi amaçlı kullanılır.