Kolesterol, vücudun her yerinde bulunan mumsu bir maddedir. Çok fazla olmadığı sürece zararı yoktur. Vücudun hücre inşa etmek, vitaminler ve diğer hormonları üretmek için bu maddeye ihtiyacı vardır. Ancak aşırı kolesterol bir sorun oluşturabilir. Kolesterol iki kaynaktan gelir. Karaciğeriniz ihtiyacınız olan tüm kolesterolü üretir. Vücudunuzdaki kolesterolün geri kalanı da hayvansal gıdalardan gelir. Örneğin, et, kümes hayvanları ve süt ürünlerinin hepsi diyet kolesterolü içerir.
Aynı yiyecekler doymuş ve trans yağ bakımından da zengin olabilir. Bu yağlar vücudunuzdaki kolesterolü artırabilir. Bazı insanlarda bu eklenen ekstra kolesterol, normal bir kolesterol seviyesinden sağlıksız bir seviyeye geçmeleri anlamına gelir.
Palmiye yağı, palmiye çekirdeği yağı ve hindistancevizi yağı gibi bazı tropikal yağlar kötü kolesterolü artırabilen doymuş yağ içerir. Bu yağlar genellikle fırınlanmış ürünlerde bulunur. Kolesterol kanda dolaşır. Kanınızdaki kolesterol miktarı arttıkça, sağlığınız için risk de artar. Yüksek kolesterol, kalp hastalığı ve felç gibi kardiyovasküler hastalık riskinin artmasına katkıda bulunur. Bu yüzden kolesterolünüzü test ettirmeniz önemlidir, böylece seviyelerinizi öğrenebilirsiniz.
Kolesterol nedir?
Kolesterol, vücudunuzdaki tüm hücrelerde bulunan mumsu, yağ benzeri bir maddedir. Vücudunuzun hormonlar, D vitamini ve yiyecekleri sindirmenize yardımcı olan maddeler üretmek için biraz kolesterole ihtiyacı vardır. Vücudunuz ihtiyaç duyduğu tüm kolesterolü üretir. Kolesterol ayrıca yumurta sarısı, et ve peynir gibi hayvansal kaynaklı yiyeceklerde de bulunur.
Kanınızda çok fazla kolesterol varsa, kandaki diğer maddelerle birleşerek plak oluşturabilir. Plak, atardamarlarınızın duvarlarına yapışır. Bu plak birikimine ateroskleroz denir. Koroner arterlerinizin daraldığı veya hatta tıkandığı bir durum olan koroner arter hastalığına yol açabilir. Ayrıca sigara içmek, yüksek tansiyon veya diyabet gibi risk faktörleri, yüksek kolesterol riskinizi daha da artırır.
Lipoproteinler, lipitlerden (yağlar) ve proteinlerden oluşan küçük, yuvarlak parçacıklardır. Bu parçacıklar, kanınızda ve vücudunuzun her yerinde kolesterol taşır.
İki tip lipoprotein şunlardır:
Düşük yoğunluklu lipoprotein (LDL)
Bazen "kötü" kolesterol olarak adlandırılır.
Yüksek yoğunluklu lipoprotein (HDL)
Bazen "iyi" kolesterol olarak da adlandırılır.
Yüksek seviyelerde LDL kolesterol, atardamarlarınızda plak (yağ birikintileri) birikmesine neden olabilir. Bu birikim kalp krizi, felç veya diğer sağlık sorunlarına yol açabilir. Yüksek seviyelerde HDL kolesterol de, sağlık sorunları riskinizi düşürebilir. HDL kolesterol, kolesterolü ve plağı vücuttan atılmak üzere karaciğere taşır.
Kolestrol çeşitleri nelerdir?
İki tip kolesterol vardır: Kötü olan LDL kolesterol ve iyi olan HDL. Kötü olanın çok fazla olması veya iyi olanın yetersiz olması, kolesterolün kalbi ve beyni besleyen atardamarların iç duvarlarında yavaşça birikme riskini artırır.
HDL kolesterol yüksekliği/düşüklüğü ne demek?
HDL, yüksek yoğunluklu lipoprotein anlamına gelir. Bazen "iyi" kolesterol olarak adlandırılır çünkü vücudun kolesterolden kurtulmasına yardımcı olur. Kolesterolü vücudun diğer kısımlarından karaciğere geri taşır. Karaciğer daha sonra kolesterolü vücuttan uzaklaştırır. Çok yüksek HDL seviyelerinin, atardamarların yağla tıkanmasıyla oluşan ateroskleroz sürecini hızlandırdığı bildirilmiştir; bu da HDL'nin çok yüksek seviyelerde atardamarlardan yağları temizleme gibi normal işini yapamadığını göstermektedir. HDL kolesterolünün koruyucu etkisi yaklaşık 1,4 mmol/L'de maksimuma ulaşır ve daha yüksek seviyeler ekstra koruma sağlamayabilir. Yeterli HDL seviyesinin düşükl olması ise, atardamarları tıkayan plakların oluşma riskini yükseltir. Kanda oluşan plaklar veya bunların yerinden oynaması kalbe ve beyne giden atardamarların tıkanması riskini artırır.
LDL kolestrol yüksekliği/düşüklüğü ne demek?
LDL, düşük yoğunluklu lipoprotein anlamına gelir. Bazen "kötü" kolesterol olarak adlandırılır çünkü yüksek LDL seviyesi atardamarlarınızda plak birikmesine yol açar. Bu plak oluşumu da; koroner arter hastalığı (KAH), beyin damar hastalığı, periferik arter hastalığı (PAD) ve aort anevrizması gibi sorunlara neden olur. Yetişkinlerde LDL kolesterolü desilitre başına 100 miligramın (mg/dL) altında tutulmalıdır. LDL düzeyinin 100 mg/dL'nin üzerinde olması kalp damar hastalığı riskinizi artırır. Ancak LDL kolesterolü desilitre başına kanda 40 miligramdan azsa çok düşüktür. Birçok çalışma, ortalamadan düşük LDL kolesterole sahip olmanın sağlıklı olduğunu göstermiştir. Bu özellikle kalp hastalığı olan veya kalp hastalığı veya felç riski yüksek olan kişilerde geçerlidir.
Kolesterol seviyesi kaç olmalı?
Kolesterol seviyelerinin ne olması gerektiği, yaşınız, herhangi bir sağlık sorununuz olup olmadığı ve kalp-damar hastalığı riskiniz gibi faktörlere bağlıdır. Hastaysanız, bazı ilaçlar alıyorsanız veya yakın zamanda bebek sahibi olduysanız, seviyeleriniz daha düşük veya daha yüksek olması muhtemeldir. Testten önce yemek yemiş olmak bu seviyelerde çok fazla fark yaratmaz. Buna göre; toplam kolesterol
5mmol/L'nin altında olmalıdır. HDL kolesterol; Erkekler için 1.0mmol/L'nin üzerinde veya kadınlar için 1.2mmol/L'nin üzerinde. LDL ise 4mmol/L'nin altında.
Çocuklarda kolesterol değerleri kaç olmalı?
19 yaş ve altı tüm bireyler için sağlıklı kolesterol seviyeleri şunlardır:
Toplam Kolesterol 170 mg/dL'den az
HDL dışı 120 mg/dL'den az
Düşük yoğunluklu lipoprotein (LDL) 110 mg/dL'den az
HDL 45 mg/dL'den fazla
Yüksek kolesterol belirtileri nelerdir?
Yüksek kolesterol genellikle semptomlara neden olmaz. Sadece kan testi yaptırarak yüksek olup olmadığını öğrenebilirsiniz. Ancak anjin (kalp hastalığı nedeniyle oluşan göğüs ağrısı), yüksek tansiyon, felç ve diğer dolaşım rahatsızlıkları dahil olmak üzere belirtileri olan rahatsızlıklara yakalanma riskinizi artırabilir. Ayrıca:
Ciltte ksantom adı verilen yumuşak, sarımsı büyümeler veya lezyonlar kolesterol seviyesinin yükseldiğini gösterebilir.
Obezite veya diyabet hastası olan birçok kişide aynı zamanda kolesterol de yüksektir.
Erkeklerde iktidarsızlık, kandaki kolesterolün fazla olmasından dolayı atardamarların etkilenmesi sonucu ortaya çıkabilir.
Kolesterol yükselince ne olur?
Yüksek kolesterolün genellikle hiçbir belirtisi yoktur. Ancak tedavi edilmezse kalp krizi ve felce yol açabilir. Bu genellikle gizli bir risk faktörüdür, yani çok geç olana kadar farkına varmadan gerçekleşebilir. Nadir durumlarda, kolesterol yüksekliği yüzde sarımsı lekeler veya üst ve alt göz kapaklarının ortasındaki şişlikler gibi semptomlara neden olabilir. Bu yüzden kolesterol seviyenizi kontrol ettirmeniz çok önemlidir.
