Çölyak hastalığı nedir? Çölyak hastalığı belirtileri nelerdir?

Çölyak, glüten içeren besinler tükettiğinizde bağışıklık sisteminizin kendi dokularınıza saldırdığı bir durumdur. Bu, bağırsağınıza (ince bağırsağınıza) zarar verir, böylece vücudunuz besinleri düzgün bir şekilde alamaz. Çölyak hastalığı, ishal, karın ağrısı ve şişkinlik gibi bir dizi belirtiye neden olabilir. Çölyak hastalığı buğday, arpa ve çavdarda bulunan ve bir diyet proteini olan glütene karşı olumsuz bir reaksiyondan kaynaklanır.

Çölyak hastalığı; kötü bir kokuya sahip olabilen ishal, mide ağrıları, şişkinlik ve gaz, hazımsızlık ve kabızlık gibi bağırsak semptomlarını tetikleyebilir.

Tedavi edilmeyen çölyak hastalığı, tip 1 diyabet ve multipl skleroz (MS) gibi diğer otoimmün bozuklukların ve dermatitis herpetiformis (kaşıntılı deri döküntüsü), anemi, osteoporoz, kısırlık ve düşükler, epilepsi ve migren gibi nörolojik durumlar da dahil olmak üzere birçok başka rahatsızlığın gelişmesine yol açabilir.

Çölyak hastalığı nedir?

Çölyak hastalığı, genetik olarak yatkın kişilerde görülen ve glüten alımının ince bağırsakta hasara yol açtığı ciddi bir otoimmün hastalıktır. Dünya çapında 100 kişiden 1'ini etkilediği tahmin edilmektedir, ancak yalnızca yaklaşık %30'u doğru şekilde teşhis edilmektedir. Çölyak hastalığı olan kişiler glüten (buğday, çavdar ve arpada bulunan bir protein) yediğinde, vücutları ince bağırsağa saldıran bir bağışıklık tepkisi başlatır. Bu saldırılar, ince bağırsağı kaplayan ve besin emilimini destekleyen küçük parmak benzeri çıkıntılar olan villuslarda hasara yol açar. Villuslar hasar gördüğünde, besinler vücuda düzgün bir şekilde emilemez.

Çölyak hastalığı kalıtsaldır, yani ailelerde görülür. Çölyak hastalığı olan birinci derece akrabası olan kişilerde (ebeveyn, çocuk, kardeş) çölyak hastalığı geliştirme riski 10'da 1'dir. Teşhis edilmemiş veya tedavi edilmemiş Çölyak hastalığı uzun vadede pek çok sağlık sorununa yol açar. Bunlar:

Erken başlangıçlı osteoporoz veya osteopeni

Safra kesesi arızası

Kalp hastalığı

Kısırlık ve düşük

Demir eksikliği anemisi

Laktoz intoleransı

Karaciğer yetmezliği

Yetersiz beslenme

Dikkat eksikliği/hiperaktivite bozukluğu (DEHB), baş ağrıları, kas koordinasyon eksikliği, nöbetler, ataksi, bunama, nöropati, miyopati ve multifokal lökoensefalopati gibi nörolojik semptomlar

Pankreas yetersizliği

İnce bağırsak kanseri ve Hodgkin dışı lenfoma

Vitamin ve mineral eksiklikleri

Çölyak hastalığı neden olur?

Çölyak hastalığı bir otoimmün durumdur. Bu, bağışıklık sisteminin (vücudun enfeksiyona karşı savunması) yanlışlıkla sağlıklı dokuya saldırdığı durumdur. Yani bağışıklık sistemi, glutenin içinde bulunan maddeleri vücut için bir tehdit olarak algılayıp bunlara saldırır. Bu durum ince bağırsağın yüzeyine zarar vererek vücudun yiyeceklerden besinleri alabilme yeteneğini bozar.

Bağışıklık sisteminin bu şekilde davranmasına neyin sebep olduğu tam olarak bilinmemekle birlikte genetik ve çevrenin bir kombinasyonunun rol oynadığı düşünülüyor.

Çölyak hastalığı belirtileri nelerdir?

Çölyak hastalığının teşhisi çoğu zaman zordur, bunun nedeni ise insanları farklı şekilde etkilemesidir. Sindirim sisteminde veya vücudun diğer kısımlarında ortaya çıkabilen 200'den fazla bilinen çölyak hastalığı semptomu vardır. Bazı insanlar çocukken, bazıları yetişkinken çölyak hastalığına yakalanır. Bunun nedeni hala bilinmemektedir.

Çölyak hastalığı olan bazı kişilerde hiçbir belirti görülmez, ancak çölyak hastalığı kan testinde yine de pozitif sonuç alınır. Diğerlerinde ise negatif kan testi olabilir, ancak bağırsak biyopsisi pozitif çıkabilir. Ancak çölyak hastalığı olan tüm kişiler, herhangi bir belirti gösterip göstermemelerine bakılmaksızın uzun vadeli komplikasyonlar açısından risk altındadır.

Yetişkinlerde en sık görülen belirtiler şunlardır:

Karın ağrısı

Şişkinlik ve gaz

Bilişsel bozukluk

Kabızlık

İshal

Depresyon ve kaygı

Tükenmişlik

Baş ağrısı veya migren

Demir eksikliği anemisi

Kaşıntılı, kabarcıklı cilt döküntüsü

Eklem ağrısı

Adet gecikmesi

Ağız ülserleri ve aftlar

Mide bulantısı ve kusma

Osteoporoz ve osteomalazi

Periferik nöropati

Dalağın işlevinin azalması

Kilo kaybı

Çocuklarda çölyak hastalığı belirtileri nelerdir?

Sindirim semptomları bebeklerde ve çocuklarda daha yaygındır. Çocuklarda bulunan en yaygın semptomlar:

Karın şişkinliği ve ağrısı

Kaygı ve depresyon

Dikkat eksikliği/hiperaktivite bozukluğu (DEHB) ve öğrenme güçlükleri

Kronik ishal

Kabızlık

Diş minesinin zarar görmesi

Gecikmiş ergenlik

Gelişim bozukluğu

Tükenmişlik

Gaz

Baş ağrıları

Demir eksikliği anemisi

Sinirlilik

Mide bulantısı ve kusma

Soluk, kötü kokulu dışkı

Nöbetler ve kas koordinasyon eksikliği

Boy kısalığı

Kilo kaybı

Çölyak hastalığı tedavi edilir mi?

Şu anda çölyak hastalığının tek tedavisi, ömür boyu glütensiz sıkı bir beslenme programına uymaktır. Çölyaklı bireyler, buğday, çavdar ve arpa içeren yiyeceklerden kaçınmalıdır.

Çocuklarda çölyak hastalığı geçer mi?

Çölyak hastalığının tek tedavisi %100 glütensiz bir diyettir ve bu diyet ömür boyu uygulanmalıdır. Çocuğunuzu teşhis konulduktan sonra mümkün olan en kısa sürede glütensiz bir diyete geçirmeniz en iyisidir.  Her çocuk glütensiz diyete farklı tepki verir. Bazıları birkaç gün içinde iyileşme görür; diğerleri semptomların geçmesi için aylar geçmesi gerekir. Önemli olan her zaman %100 glütensiz bir diyet uygulamaktır.

Çölyak hastaları ne yiyemez?

Buğday, çavdar, arpa veya yulaf içeren tahıllar, ekmekler veya diğer tahıl ürünleri. Bunlara beyaz veya tam buğday unu (kurabiye, kraker, kek ve diğer çoğu unlu mamul dahil), irmik, kuskus, ekmek kırıntıları, çoğu makarna ve malt dahildir.

Çölyak hastalığı olup olmadığı nasıl anlaşılır?

Glüten duyarlılığının belirtileri sıklıkla teşhis edilmemiş çölyak hastalığının belirtilerine benzeyebilir. Çölyak hastalığı gıda alerjisi veya intoleransı değil otoimmün bir hastalıktır. Doktorlar, çölyak hastalığına sahip olup olmadığınızı genellikle kan testleri ve ince bağırsak biyopsileri ile teşhis ederler.  Ayrıca şiddetli ishal, aşırı gaz ve/veya kabızlık. Bulantı ve kusma gibi kalıcı veya açıklanamayan gastrointestinal semptomlar. Tekrarlayan mide ağrısı, kramp veya şişkinlik. Demir, B12 vitamini veya folik asit eksikliği çölyak hastalığının en belirgin semptomlarıdır.

Çölyak hastalığı tehlikeli midir?

Tedavi edilmediği takdirde çölyak hastalığı ek ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir. Bunlar; tip 1 diyabet ve multipl skleroz (MS) gibi diğer otoimmün bozuklukların ve dermatitis herpetiformis (kaşıntılı deri döküntüsü), anemi, depresyon, osteoporoz,  karaciğer, safra kesesi ve pankreas rahatsızlıkları, kısırlık ve düşükler, epilepsi ve migren gibi nörolojik durumlar.