Duyu bütünleme nedir? Duyu bütünleme bozukluğu belirtileri neler?

Duyu bütünleme, duyunun kullanım için organize edilmesini sağlar. Kısaca duyu bütünleme, bilgi işlem yeteneğini içerir. Çocukların gelişim sürecinde oldukça önemli olan duyu bütünleme, gün içinde çocuk veya bireylerin davranışlarını,  motor işlevlerini ve daha birçok beceriyi etkileyebilir.  Seslere ve ışıklara karşı yoğun duyarlılık, denge ve koordinasyon problemleri, yemek yeme, uyuma ve konsantrasyon sorunları duyu bütünleme bozukluğunun bazı semptomları arasında yer alır. Günümüzde duyu bütünleme tedavisinde yaygın olarak terapi yöntemlerinden faydalanılabilir. 

Duyu bütünleme nedir?

Duyu bütünleme, beynin duyular konusunda uyarımı tam olarak işlemekte sorun yaşadığı bir nörolojik rahatsızlıktır. Duyu bütünleme; tat, dokunma, koku, duyma ve görme gibi bedenin duyulardan algıladığı tüm işlevleri içerir. Kimi zaman yemek yemek, giyinmek, öğrenmek, sosyalleşmek ve çalışmak gibi günlük aktivitelerde duyu bütünlemenin katkısı büyüktür. Duyularımızdan gelen sinyallerin alınması, sinyallerin anlamlandırması ve gerekli şekilde cevap verilmesine yardımcı olan beyindeki süreçler duyu bütünleme yolu ile gerçekleşir.

Duyu bütünleme bozukluğu belirtileri nelerdir?

Genellikle çocukluk döneminde oluşan ve erişkin döneminde devam edebilen duyu bütünleme bozukluğu, çevredeki uyaranlara karşı farklı tepkilerin verilmesine yol açabilen bir durumdur. Duyulardan gelen sinyallerin zayıf veya tam tersi çok güçlü olması durumu ya da beynin sinyallere fazla ya da çok az tepki vermesi durumunda duyu bütünleme bozukluklarını işaret eden bazı semptomlar yaşanabilir.

İşte duyu bütünleme belirtileri;

• Etraftaki nesnelere çarpma gibi kabaca sakarlık içeren durumlar
• Bazı yiyeceklere karşı aşırı tiksinti ve kusma
• Çeşitli giysi ve kumaş türlerinden rahatsız olma
• İnce motor becerilerinde aksaklıklar
• Kişisel alanı kavrayamama
• Bir şeylere devamlı dokunma dürtüsü
• Parlak ışıklara ve yüksek sese tepki
• Ani hareketlere ve temaslara tepki verme

Duyu bütünleme bozukluğunun nedenleri nelerdir?

Duyusal bütünleme bozukluğu nedeni tam olarak bilinmemekle birlikte genetik etkenler ve prematüre ya da düşük doğum ağırlığı gibi faktörler duyusal bütünleme bozukluklarına neden olabilir.

Duyu bütünleme bozukluğunun diğer olası nedenleri şunlardır;

• Aşırı duyusal uyarım (istismar ve savaş gibi)
• Prematüre ya da düşük doğum ağırlığı
• Doğum anında oksijensiz kalma
• Hastanede uzun süre yatış
• Çevresel faktörler
• Kronik veya viral hastalıklar ve stres (gebelikte varlığında)
• Hamilelik sırasında alkol, sigara ve uyuşturucu kullanımı

Duyu bütünleme bozukluğu kimlerde görülür?

Duyu bütünleme, normal çocukluk aktiviteleri esnasında normal kabul edilir ancak,  gelişmediğinde akademik başarıyı, davranışları veya sosyalleşme gibi yaşam kalitesini önemli ölçüde etkileyen olumsuz sonuçlara neden olabilir.  Duyu bütünleme bozukluğu, otizm spektrum bozukluğu ve dikkat eksikliği/hiperaktivite bozukluğu (DEHB) gibi nörogelişimsel rahatsızlığın mevcut olduğu kişilerde de görülür.

Duyu bütünleme bozukluğunun risk faktörleri şöyle sıralanabilir;

• Bipolar bozukluk
• Obsesif-kompulsif bozukluk
• Otizm spektrum bozukluğu
• Gelişimsel gecikmeler
• Ruh hali düzensizliği bozukluğu
• Şizofreni
• Dikkat eksikliği ve hiperaktivite

Yaygın görülen duyu bütünleme bozuklukları nelerdir?

Duyu bütünleme duyusal uyaranların normal işlenmesinde sorunlara yol açan nörogelişimsel durumlardır.

Duyu bütünleme bozukluklarının türleri şunlardır;

Duyusal tepkisellik

• Duyusal uyaranlara karşı yoğunlaşan duyarlıkları içerir.
• Yüksek sesler, parlak ışık, koku ve bazı dokuların tetikleyiciliği söz konusudur.
• Normal bir duruma karşı olumsuz ve güçlü tepki verilebilir.
• Duyusal diyetler

Duyusal tepkisizlik

• Acı çektiklerini fark etmeyebilirler
• Korkusuz görünürler
• Kıpırdanma, sallanma veya etrafta koşma gibi duyusal arayış
• Uyaranlara karşı tepkisizlik

Duyusal ayrım bozukluğu

Bu tip duyusal problemi olanlar ayrım yapmada güçlük çekebilirler. Örnek verecek olursak; sıcaklıklar, dokular gibi çeşitli durumlar arasında farkı anlamakta güçlük çekebilirler.

Duyusal ilişki kaygı bozukluğu

Aşırı korku veya panikle gün içinde uyaranlara karşı tepki verme durumudur.

Duyusal motor bozukluğu

Denge ve motor planlama gibi koordinasyon gerektiren durumlarda yetersizliklere yol açabilir. Bazen bisiklete binme, ayakkabı bağlama ya da top yakalamada zorlanmalar fark edilir.

Duyu bütünleme bozukluğu nasıl teşhis edilir?

Duyu bütünleme bozukluğu tıbbi bir rahatsızlık değildir ve günümüzde duyu bütünleme bozukluğu tedavisi konusunda çalışmalar hala devam etmektedir. Tanı ve teşhis esnasında ebeveynlerle çocuğun gelişim geçmişini ve fark ettikleri herhangi bir semptomu değerlendirmek son derece önem taşır. Günümüzde duyu bütünleme bozukluğunun tanısında, duyusal entegrasyon başvurulan bir yöntemdir. Değerlendirmelere ek olarak sosyal becerilerinin yanı sıra duyusal uyarılara ev ve eğitim ortamları da dahil olmak üzere her yerde verdikleri tepkiler dikkate alınabilir.

Duyu bütünleme bozuklukları nasıl tedavi edilir?

Duyu bütünleme bozukluğu tedavisinde, bireyin duyusal işlemedeki nasıl bir soruna sahip olduğu ele alınabilir. Çocuk ya da bireyde semptomların çeşidi ve yoğunluğu dikkate ele alınarak uygun bir tedavi belirlenebilir. Tedavi herkeste farklı müdahaleleri gerektirebilir. Duyu bütünleme bozukluğu olan bireyler için çare olabilecek en yaygın tedavi biçimi duyu bütünleme terapistlerinin sağladığı tedavilerdir. Fizyoterapi, Konuşma ve Dil Terapisi ve Mesleki Terapi yaygın kullanılan terapi yöntemleridir. Aynı zamanda Görme Terapisi veya Algısal Motor Terapisi çocuğun durumuna göre başvurulabilecek terapi yöntemleri olabilir.

Duyu bütünleme aktiviteleri nelerdir?

Duyusal bütünleme aktiviteleri, kişilerin duyusal ihtiyaçlarına göre uyarlanmış bir takım stratejileri ve aktiviteleri içerir. Bunlardan bazıları şöyle sıralanabilir;

Temas içeren aktiviteler

• Oyun hamuru hazırlama
• Kum havuzunda oynama
• El ve parmakları boyama
• Alışılmadık dokularla oyunlar oynama ve bunlara temas etme

Motor becerileri aktiviteleri

• Dans etme rutini oluşturma
• Engel parkurları
• Yakalama gerektiren oyunlar
• Aynı anda yapılan oyunlar

Kas ve eklemleri hissetme oyunları ile vücutta farkındalık yaratılabilir. Farklı kategorileri ile enerjik ya da sakin çocuklar için farklı aktiviteler düzenlenebilir. Örneğin; basit bir yürüyüş, dans etme, ağırlık kaldırma ve alışveriş poşetlerinin taşıması gibi.