Güneşin cildin erken yaşlanması ve deri kanserlerindeki en önemli etken olduğu konusu tartışılmaz. Genel olarak, güneşten yayılan ultraviole ışınlarına maruz kalmak (UVA veya UVB)erken deri yaşlanması belirtilerinin % 90 nından sorumludur ve bu etkilerin çoğu 20 yaşında başlar.
Az miktarda dahi UV ışını deri kırışıklıklarının oluşumunu tetikler.
Uzun dönem tekrarlayan ve biriken güneş ışığı dozu deri yaşlanmasının istenmeyen etkilerinin oluşmasında bazal hücreli kanser ve squamoz hücreli kanserin gelişmesinde büyük oranda sorumlu gibi görünmektedir.
En tehlikeli cilt kanseri olan melanoma ise yaşamın erken dönemlerindeki yoğun güneş ışığı alımına bağlanabilir.
Güneşin asıl zararları.
Güneş ışığı deri katmanlarını geçen ultraviyole (UVA ve UVB) içerir. Hem UV A hemde UV B ışını kırışıklıklara neden olan zararı dışında enfeksiyonlara karşı savunma sistemini zayıflatır. Yaşlanmaya bağlı deri bozuklukları ve kansere neden olur.
UVB dış deri katmanlarını etkileyen ve yanıklara sebep olan asıl etkendir. UVB en yoğun olduğu zaman öğlen güneşin en parlak olduğu zamandır. Yaz boyunca yıllık UVB dozunun %72 sini alırız. %28 lik bölümünü ise yılın geri kalan bölümünde alırız.
UVA ise daha derine iner ve daha etkindir, bununla birlikte. UVA yoğunluğu gün içinde ve yıl boyunca daha az varyasyon gösterir. Örneğin, yaz ayları boyunca yıllık UVA dozunun yarısını alırız ve geri kalanı diğer aylara dengeli yayılmıştır. UVA camdan filtre edilmez..
UVA ve UVB ışınlarının her ikisi de genetik zarara, kırışıklıklara, enfeksiyonlara karşı bağışıklık azalmasına, deri yaşlanmasına ve kansere neden olur.
Derinin güneşe bağlı olarak gördüğü zararın %50 ila %80 civarındaki kısmının çocuklukta ve ergenlik döneminde aralıklı olarak veya güneş yanığı oluşturacak kadar yoğun güneşte kalmaya bağlı geliştiği tahmin edilmektedir. Buna rağmen bir çok kişi çocuk cildinin bronzlaşmasını bir sağlık işareti olarak görmektedir. Güneş ışığını kötü etkilerini bilen anne babalar bile koruyucu kremlere çok fazla güvenmektedirler ve koruyucu giysiler kullanmamaktadırlar.
Uzmanlar derinin güneş ışığına hassasiyetine göre deri tiplerini I. tip (en açık renkli deri) den, IV e kadar (en koyu deri) sınıflandırmıştır. I ve II deri tipine sahip kişiler kanser ve deri yaşlanması riskine en fazla sahiptir. Ancak erken yaşlanma yine de tüm deri tiplerinde güneşe maruz kalma sonrasında görülebilir. Erkeklerde melanom dışı deri kanseri sıklığı kadınlara göre daha fazladır.
Güneşten Korunma yolları
Güneş koruyucu kremler kullanın ancak buna da güvenmeyin güneş koruyucu giysiler ve güneş gözlükleri de kullanın.
10 ila 16 saatleri arasında güneşe çıkmayın bu saatten sonra güneş UV dozu %80 azalır.
Su, kar, kum, beton, parlak gökdelenler ve beyaz boyalı bölgeler gibi yansıtıcı yüzeylerden uzak durun. (Bulutlar ve sis koruyucu değildir.)
Ultraviyole yoğunluğu güneşin sıcaklığına ya da parlaklığına değil açısına bağlıdır. Tehlike yaz başlangıcına yakınlığa göre değişir. Örneğin, kuzey yarım kürede, Nisan ayında UV yoğunluğu (yaz başlamadan iki ay önce) Ağustos ayına eşittir. (yaz başladıktan iki ay sonra ).
Daha yüksek bölgelerde güneş yanığı daha kolay olur. (11,000 de 6 dakikada olan yanık deniz seviyesinde 25 dakikada oluşmaktadır.)
Solaryum lambalarından uzak durun. Buralarda çoğu zaman yüksek UVA ışını mevcuttur. Bazı uzmanların inancına göre 15 - 30 dakikalık solaryum tüm gün güneşlenmek kadar tehlikeli. İnsanlar reklamlardaki güvenli bronzlaşma sloganlarına veya sınırsız bronzlaşma promosyonlarına inanmamalıdır.
Güneş koruyucular. Güneş koruyucuların kullanımı biraz karışıktır herkesin ne zaman ve nasıl kullanacağını bilmesi gerekir. Önemli nokta insanların güneş koruyucuyu kullanmayı kesmemeleri ama aynı zamanda diğer koruyucu yöntemlerle birlikte kullanmalıdır.
Koruyucu giysi. Koruyucu giysiler giymek son derece önemlidir ve koruyucu kremlerden çok daha iyi korumaktadır. UV ışınlarını bloke etmek için SPF veya UPF(ultraviyole koruyucu faktör) puanlaması yapılan giysiler mevcuttur. 50 UPF en yüksek değerdir. Herkes çocuklarda dahil olmak üzere, geniş siperli şapkagiymelidir. (ancak şapka giymek bile baş ve ense bölgesinde kanserler için koruyucu olamayabilir.) İnsanlar üstlerine rahat olan beyazlatılmamış, sıkı dokunmuş kumaşları seçmelidir. Bunlar daha koruyucudur. Giysilerin yıkanması sonucu çekmesi UPF değerlerini arttırır. Koruyuculuğu saptamak için en kolay yolu giysiyi güneşe ya da ışığa tutup ne kadar ışık geçirdiğine bakmaktır. Daha az ışık daha iyidir. UVA ve UVB yı bloke edebilen bir gözlükler kullanılmalıdır.
Kimyasal Bronzlaştırıcılar: Bu tür bir ürün kullanarak güneş ışığı olmadan bronzlaşma yolları seçilebilir. Melanin ve dihidroksiaseton (DHA), bronzlaştırıcı losyonların aktif içeriğini oluşturmaktadır.
Güneş koruyucu seçerken,
Hem UVB hemde UVA yı filtre eden geniş etkili bir güneş koruyucu seçilmelidir.Aynı içeriğe sahip olan ucuz ürünler pahalı olanlar kadar işe yarayabilir. Maalesef, güneş koruyucular için hala bir standart yoktur ve UVA korumaları da iddia edilenden çok düşük olabilir.
Günümüzdeki güneş koruyucular yanlızca UVB den ne kadar koruduğunu göstermektedir. Bu bildiğimiz “sun protection factor” veya SPF sistemidir.
SPF hesaplama
Güneş koruyucu etiketlerindeki Sun protection factor (SPF) , UVB ( UVA değil ) ışınının güneş koruyucu sürülmüş cildin, sürülmemiş cilde göre kızarıklık oluşturma oranına göre hesaplanır. Örneğin, beş dakikada yanık oluşan kişi güneş altında 150 dakika kalmak istiyorsa SPF 30 kullanmalıdır. Formül: 30 ( SPF numarası) x 5 dk (yandığı süre) = 150 dk.
Güneş koruyucuların koruma oranları şöyle sınıflandırılabilir.
Minimal: SPF 2 -11
Orta derece: SPF 12 - 29
Yüksek: 30+. (Bazı güneş koruyucuların SPF değerlerini 30 dan daha yüksek olduğunu iddia etse de bu koruma düzeyi çok belirgin fark yaratmaz.)
Yaş Gruplarına Göre SPF düzeyleri
Belirli gruplar, yaş ve diğer faktörlere bağlı olarak daha yüksek veya daha düşük SPF kullanmalıdır.
Her ne kadar güneş koruyucular birçok çocukta güvenli olduğu söylense de, ilk savunma hattı olarak kullanılmamalıdır. Aslında, uzmanlar güneş koruyuculara fazla güvenerek diğer koruyucu yöntemlerin kullanılmamasından çocuklarda melanom riskinin artmasından korkmaktadırlar. Tüm çocuklar ilk savuma hattı olarak giysiler güneş gözlükleri ve şapkalarla güneş yanıklarına karşı korunmalıdır. Güneş ışığının en şiddetli olduğu dönemlerde güneşten uzak tutulmalıdır. Güneş koruyucular 6 aylıktan küçük çocuklarda doktora danışmadan kullanılmamalıdır.
Daha büyük çocuklarda ve yetişkinlerde (daha koyu ciltli olsalar da) SPF 15 ve daha üstü kullanılabilir. Bazı uzmanlar yüzde SPF30 diğer bölgelerde SPF 15 kullanılması gerektiğini söylemektedir.
Bronzlaşmak yerine cildi kolayca yanan ve deri kanseri riski yüksek olan yetişkinler en az SPF 30 kullanmalıdır.
Uygulama zamanı ve miktarı
Yetişkinler çok kısa süre için dahi dışarı çıksalar da günlük deri bakımlarına güneş koruyucularıda dahil etmelidir.
Kulaklar ve ayaklarda dahil olmak üzere tüm güneş gören bölgelere bolca sürülmelidir. Uzmanlar güneş koruyucuların etkisini tam olarak göstermeleri için, baş boyun ve her bir kol için her bölgeye yarımşar çay kaşığı, gövdeye, sırta ve her bir bacağa birer çay kaşığı kullanılmasını önermektedir.
En iyi sonucu almak için dışarı çıkmadan 30 dakika önce uygulanması gereklidir. (Bu emilimi için gerekli zamandır. Güneşte kalındığında her saatte bir tekrarlanabilir.)
Egzersiz ve yüzme sonrası uygulama tekrarlanmalıdır.. (Yüzmüyor olsanız da suya dirençli bir formül seçmeye çalışın. Su geçirmeyen formüller suda 40 dakika dayanır, buna karşın suya dirençli olanlar bunun yarısı kadar dayanabilir.)
Böcek kovucular SPFnin etkisini üçte bir oranında azaltır. İkisini de kullanacaksanız daha yüksek SPF değeri olan güneş koruyucuları tercih edin.
Güneşten uzak durma, güneş koruyucu kremler veya her ikisi
Düzenli olarak uygun bir şekilde güneş koruyucu kullanıldığında ve güneşten uzak kalmaya çalışıldığında deri yaşlanması ve squamoz hücreli deri kanseri riski azalacaktır. Bununla birlikte, güneş koruyucuların kullanımı tüm deri kanserlerinin görülme sıklığını azaltmayacaktır. Ancak bu konu şimdilik pek net değildir.
Güneş koruyucuların kullanımı güneş ışığı eksikliği ile artan bazı hastalıkları arttırabilir.
Güneş ışığı deri kanserlerini arttırsa da göğüs , prostat, over, ve kolon kanserlerini azaltır.
Kış aylarında azalan güneş ışığına bağlı depresyon görülebilmektedir.
Biraz güneş ışığı sağlıklı ve kaliteli bir yaşam için önemli hatta gereklidir. Bazı uzmanlar güneşlenmek için düşük risk saatlerinde 20-30 dakika güneşte kalmamızın faydalı olduğunu düşünüyorlar.
