Kafein, uyarıcı bir ilaçtır; yani beyin ve vücut arasındaki mesajların iletimini hızlandırır. Çeşitli bitkilerin çekirdeklerinde, kuruyemişlerinde ve yapraklarında bulunur. Kafein vücuttaki kortizol ve adrenalin gibi kimyasalların dolaşımını da artırır. Kafein tüketimi uyanıklığı artırabilir, ruh halini iyileştirebilir ve bilişsel işlevleri geliştirebilir. Ancak aşırı alımı uykusuzluk, sinirlilik ve kalp atış hızınızın artması gibi yan etkilere neden olabilir. Kafein alım toleransına ve kişisel hassasiyete göre dengelemek önemlidir.
Kafein nedir?
Kafein, bazı bitkilerin yaprak ve meyvelerinde doğal olarak bulunur. Kafein bir uyarıcıdır, yani beyindeki ve sinir sistemindeki aktiviteyi artırır. Kafein, meşrubat ve enerji içecekleri gibi birçok içecekte bulunur. Çikolata da kafein içerir. Kafeinin vücut metabolizması üzerinde birçok etkisi vardır. Bunlar:
- Merkezi sinir sistemini uyararak kişinin kendisini daha uyanık hissetmesine ve enerjik hissetmesine neden olabilir.
- İdrar söktürücüdür, yani daha fazla idrar yaparak vücudunuzun fazla tuz ve sudan kurtulmasına yardımcı olur.
- Midedeki asit salınımını artırır, bazen mide rahatsızlığına veya mide ekşimesine yol açar.
- Vücutta kalsiyum emilimini engelleyebilir.
- Kan basıncını artırır.
Kafeinin faydaları nelerdir?
Kafein, en çok çay, kahve ve kakao bitkilerinde bulunan doğal bir uyarıcıdır. Beyni ve merkezi sinir sistemini uyararak etki gösterir. Kafein beyni uyarır, ruh halini iyileştirir ve yorgunluğu geciktirir. Ayrıca basit zihinsel görevlerde ve dayanıklılık gerektiren ancak ince motor koordinasyonunu gerektirmeyen fiziksel işlerde performansı artırır. Düşük dozlarda kafein depresyona iyi gelebilir. Bunun nedeni, kafeinin, beyindeki haz motivasyonu ve öğrenmede rol oynayan bir kimyasal olan dopamini uyarmasıdır. Dayanıklılığı ve hızı artırdığı, ayrıca yorgunluk algısını azalttığı için kafein egzersizlerde yardımcı olabilir.
Kafein, temel metabolizma hızını artırır ve iştahı bastırabilir; bu da kilo yönetimine yardımcı olabilir.
Araştırmalar, düzenli olarak kahve içen kişilerin kalp-damar hastalıkları, diyabet, Parkinson hastalığı ve bazı kanserler gibi kronik hastalıklara yakalanma olasılığı daha düşük olabileceğini ortya koymuştur. Bazı çalışmalar ise kalp hastalıkları ve diğer hastalıklardan ölme olasılıklarının daha düşük olduğunu göstermektedir.
Kafeinin zararları nelerdir?
Kafein, uzun süre veya günlük 400 mg'ın üzerindeki dozlarda kullanıldığında muhtemelen güvenli değildir. Kafeinin düzenli ve yoğun kullanımı (günde 4 fincandan fazla kahve gibi) sonunda şunlara yol açabilir:
- Endişe
- Uyku güçlüğü
- Ülserler
- Menopoz sonrası kadınlarda osteoporoz
- Sinirlilik ve baş ağrıları
- Baş dönmesi ve kulaklarda çınlama
- Kas titremesi
- Zayıflık ve yorgunluk
- Hızlı kalp atış hızı ve hızlanan solunum hızı
- İştahsızlık, mide bulantısı, kusma ve ishal
- Artan susuzluk, sık idrara çıkma veya artan idrar hacmi
- Düzensiz kalp atış hızı veya ritmi
- Baygınlık veya düşük kan basıncı
- Nöbetler, konfüzyon veya deliryum.
Kafein bağımlılığının belirtileri nelerdir?
Kafeinin düzenli kullanımı sizi fiziksel olarak kafeine bağımlı hale getirebilir. Bu, vücudunuz üzerindeki etkilerine alışmanız ve aynı sonuçları elde etmek için daha fazla miktarda almanız gerektiği anlamına gelir. Zamanla, etkili bir şekilde işlev görebilmek için fiziksel ve psikolojik olarak kafeine bağımlı hale gelebilirsiniz.
Kafeine bağımlıysanız ve kullanmayı bırakırsanız, yoksunluk belirtileri yaşayabilirsiniz. Bunlar şunları içerebilir:
- Titremeler
- Mide bulantısı ve kusma
- Karın ağrısı
- İshal
- Hızlı nefes alma
- Gerginlik/endişe
- Sinirlilik/ajitasyon
- Çok hızlı ve düzensiz kalp atış hızı
- Kafa karışıklığı ve panik atak
- Nöbetler.
Kafein yoksunluğunun belirtileri 12 ila 24 saat içinde başlayabilir ve yaklaşık yedi gün sürebilir. Kafein bağımlılığından kurtulmanın en kolay yolu, tüketilen miktarı kademeli olarak azaltmaktır. Bu, sinir sisteminin kafeinsiz çalışmaya uyum sağlaması için zaman kazandırır.
Kafein vücuda ne yapar?
Kafein vücut tarafından iyi emilir ve kısa vadeli etkileri genellikle tüketildikten 5 ila 30 dakika sonra ortaya çıkar. Bu etkiler arasında solunum ve kalp atış hızının artması, zihinsel uyanıklık ve fiziksel enerjinin artması sayılabilir. Kişiye bağlı olarak bu etkiler 12 saate kadar sürebilir.
Çok fazla kafein tüketmenin bazı belirtileri şunlardır:
- Vücut ısısında artış
- Sık idrara çıkma
- Susuz kalma
- Baş dönmesi ve baş ağrıları
- Hızlı kalp atışı (çarpıntı)
- Huzursuzluk ve heyecan
- Kaygı ve sinirlilik
- Titreyen eller
- Uykusuzluk
- Önce enerjik daha sonra aşırı yorgun hissetmek
Kafein nelerde bulunur?
Kafein, bazı bitkilerde bulunan bir maddedir. Ayrıca yapay olarak üretilebilir ve yiyeceklere eklenebilir. Kafein yaygın olarak tüketilir. 60'tan fazla bitkinin yapraklarında, tohumlarında ve meyvelerinde doğal olarak bulunur. Kahve, siyah ve yeşil çay, kakao, kolalı meşrubatlar ve enerji içeceklerinde bulunur. Ayrıca çikolata, enerji barları ve öksürük şurubu ve zayıflama hapları gibi bazı reçetesiz ilaçlarda da bulunabilir.
Günde ne kadar kafein alınmalıdır?
Vücudun kafeine nasıl tepki vereceği, vücut kütlesine, sağlık durumuna ve metabolizmaya bağlıdır. Ayrıca vücudun düzenli kafein almaya alışkın olup olmadığına ve bir porsiyonda ne kadar kafein tükettiğine de bağlıdır. Araştırmalar, genel olarak günde 400 mg veya daha azının kabul edilebilir bir kafein dozu olduğunu göstermektedir.
Kafein çocuklar için zararlı mı?
Çocuklarda sinirlilik, uykusuzluk, uyku bölünmesi veya mide rahatsızlığı belirtileri görülüyorsa, kafein alımı araştırılmalıdır. Kafeinin sadece kahve ve çayda değil, birçok meşrubat ve çikolatada da bulunduğunu unutmayın. Enerji içeceklerinin tüketimi de yakından takip edilmelidir.
Kafein hamileler için zararlı mı?
Hamilelerin, kafein alımını günde 200 mg veya daha azıyla sınırlamaları veya tamamen bırakmaları önerilir. Yüksek miktarda kafein tüketimi, düşük yapma, zor doğum yapma ve düşük doğum ağırlıklı bebek sahibi olma riskini artırabilir.
