Yumurtalık rezervi düşüklüğü, Anti-Müllerian Hormon (AMH), kadının yumurtalıklarında yer alan yumurta sayısında düşüş olarak ifade edilir. Yumurta rezervi düşüklüğü nedeniyle kadınlarda doğurganlık potansiyeli azalabilir ya da hamile kalma süreci sona erebilir. AMH değerinin düşük olmasının en önemli nedeni genetik faktörler olmakla birlikte çoğu zaman ilerleyen yaşla birlikte yumurta kalitesinde düşüş meydana gelebilir. Ancak yumurtalık rezervi azalması her zaman gebeliğin imkansız olduğu anlamına gelmez. Düşük yumurta rezervinin erken teşhis edilmesi halinde uzman takibiyle uygun adımlar atılarak kadınların gebe kalma ihtimalleri artış gösterebilir.
Yumurtalık rezervi düşüklüğü nedir?
Hamile kalma sürecinde kritik bir öneme sahip olan yumurtalık rezervi, kadın üreme yeteneğini doğrudan etkiler. Yumurtalık rezervi düşüklüğü (Anti-Müllerian Hormon (AMH) seviyesinin düşük olması), kadının yumurta sayılarında düşüş olduğunu belirtir. AMH hormonu, yumurtalıklardaki küçük foliküller tarafından salgılanır ve bu hormonun kandaki düzeyi, yumurtalık rezervini incelemede başvurulan bir hormon testidir. Hormon testi sonucu, hormonun normal seviyelerin altında değerlendirilmesi yani AMH seviyesinin düşük olması, genellikle doğurganlığın azaldığını belirtir. Buna bağlı çok sayıda faktörden söz edilebilir; genetik faktörler, ilerleyen yaş, geçmişte yaşanan yumurtalık ameliyatları öyküsü, kemoterapi veya radyoterapi gibi tedaviler ya da çeşitli hastalıklar yumurta rezervinde hızlı bir düşüşe neden olabilir.
AMH hormonu değeri kaç olmalı?
AMH (anti-müllerian hormon) seviyesinin kabul edilen normal seviyeleri, laboratuvar ortamına ve kullanılan test yöntemi gibi faktörlere bağlı değişebilir ve aynı zamanda AMH (Anti-Müllerian Hormon) değeri, kadının yaşına göre de değişiklik gösterebilir. 35 yaş altındaki kadınlar için normal kabul edilen AMH değeri 1.5 ng/mL ve üzeridir.
Net sayılar kişiden kişiye farklı sonuçlar doğursada genellikle normal kabul edilen AMH değerleri şu şekildedir;
- 3.0 ng/mL ve üzeri: Yüksek yumurtalık rezervi
- 1.0 – 3.0 ng/mL: Normal yumurtalık rezervi
- 0.5 – 1.0 ng/mL: Düşük yumurtalık rezervi
- 0.5 ng/mL’nin altı: Çok düşük yumurtalık rezervi
AMH değerleri neden düşük olur?
Yumurtalık rezervinin azalmasında en önemli etkenler arasında kalıtsal faktörler ve yaş kriteri yer alır çünkü yumurta sayısı genellikle ilerleyen yaşla birlikte azalmaya başlar. Bu sayı özellikle 35 yaş sonrası giderek düşer. Her ay yumurtlamanın gerçekleşmesi ile yaklaşık 300 yumurtanın kaybı söz konusudur. Dolayısıyla yaşın ilerlemesi ile birlikte yumurtanın azalması doğal bir durumdur. Ancak, bu süreci hızlandıran başka faktörlerden de söz edilebilir. Erken menopoz durumu ya da çevresel faktörlerden dolayı erken yaşlarda da azalma meydana gelebilir.
Yumurta rezervinin azalmasının nedenleri şunlar olabilir;
Yaşam tarzı faktörleri
Yetersiz beslenme, sigara ve alkol kullanımı yumurtalık rezervinde azalmalara neden olabilir.
Genetik etmenler
Ailede erken menopoz veya DOR öyküsünün olması, azalmış yumurtalık rezervi geliştirme riskini arttırır.
Tıbbi durumlar
Bazı otoimmün hastalıklar ya da endometriozis, polikistik over sendromu gibi durumlar yumurta kalitesini düşürür.
Yumurtalıkların alınması
Bir veya her iki yumurtalığın cerrahi bir operasyonla çıkarılması, kadınlarda yumurta sayısını doğrudan etkileyebilir.
Kemoterapi veya radyasyon
Radyasyon tedavisi ve kemoterapi, her ikisi de kanser tedavi türleridir. Bazı durumlarda kanser tedavileri yumurtalıkların hasar görmesine neden olabilir ve sonuç olarak yumurtalık rezervinde azalma meydana gelir.
AMH testi düşük çıkarsa ne olur?
AMH testi sonucuna göre yüksek bir AMH seviyesi daha fazla yumurtanız olduğu anlamına gelirken, düşük bir seviye yumurta rezervinizin azaldığını ifade eder. Yani kadının yumurta sayısı azalmıştır ve bu da doğurganlığın azalması anlamına gelir. Ancak bu durum hamile kalamayacağınız anlamına gelmez, sadece zamanın önemli olduğunu gösterir. AMH yumurta rezervini belirtse de yumurta kalitesini ölçmek için yeterli değildir. Bu süreçte erken teşhis ve müdahale önemlidir. Gebelik şansı hormon testi sonucu düşük olsa da hala mümkün olabilir. Bazı durumlarda tüp bebek tedavisine başvurulması gerekebilir.
Yumurta rezervi düşükse ne yapılır?
Yumurta rezervi düşüklüğü durumunda her kadında izlemesi gereken yöntem farklıdır. AMH değeri düşük olsa bile sağlıklı bir gebeliğin olabileceği unutulmamalıdır. Bu yüzden kişisel değerlendirmenin önemi büyüktür. AMH testi sonucu doğrultusunda düşüklük söz konusu olduğunda ilk olarak bir kadın doğum uzmanına başvurulması önerilir. Bu süreçte hekiminizin onayıyla hormon destekleriyle yumurta geliştirici tedaviler devreye girebilir. Eğer kişi gebelik düşünüyorsa acele etmelidir.
Sigara kullanımı, stres, alkol kullanımı ve sağlıksız beslenme şeklinin benimsenmesi gibi alışkanlıklar yumurta rezervinde düşüşe neden olabilmektedir. Yumurta rezervinin net bir tedavisi olmasa da yapılacak olan yaşam tarzı değişiklikleri düşüş hızını etkileyebilir. Bazı durumlarda tedavi seçenekleri arasında yumurtaları daha sonra kullanmak üzere; dondurmak, doğal yollarla gebe kalmaya çalışmak veya tüp bebek tedavisine başvurmak gerekebilir. Yumurtaları dondurmak, doğurganlığı korumanın diğer bir yoludur. Kişi yumurta rezervinin azaldığını biliyorsa ve gebeliğin ertelenmesi gerektiği halinde yumurta dondurma işlemiyle erkenden önlem alabilir.
Yumurta rezervi az olan hamile kalabilir mi?
Yumurtalık rezervinin azalması doğurganlığı etkileyebilecek bir risk faktörüdür, ancak bu gebe kalmanın tamamen sona erdiği anlamını taşımaz. Erken teşhis ve doğru tedavi planı, çocuk sahibi olma şansınızı artırabilir. Hekiminiz düşük yumurtalık rezerviniz olduğunu saptadığında, hamilelik hedeflerinize ulaşmanıza yardımcı olacak bir tedavi planı üzerinde sizinle birlikte çalışacaktır. Bu nedenle, yumurta rezervi az olan bir kadın gebelik planlıyorsa, hiç vakit kaybetmeden kadın hastalıkları ve doğum uzmanına başvurarak uygun tedavi planlarını deneyimleyebilir. Buna bağlı olarak durumun ciddi olması halinde yardımcı üreme teknikleri, yumurta rezervi az olan kadınların gebelik ihtimalini arttırabilir.
Yumurta rezervini artırmak için ne yapmalı?
Yumurta rezervini tamamen artırmak mümkün olmasa da yumurta kalitesini desteklemek ve yumurta rezervinin azalmasının önüne geçmek için şu adımlar takip edilebilir;
Beslenme
Bu süreçte tütün ve türün ürünlerinden, alkol kullanımından, işlenmiş gıdalardan ve rafine şekerden mümkün olduğunca uzak durun. Beslenmede özellikle yaban mersini, ceviz, avokado, brokoli gibi antioksidan açısından zengin gıdalar tüketin. Ayrıca Omega-3 içeren besinler, Folik asit, çinko, E vitamini, C vitamini içeren gıdalardan zengin beslenmeye özen gösterin.
Sağlıklı yaşam tarzı
Sağlıklı bir yaşam tarzını benimsemek yumurta rezervini ve kalitesini artırmanın önemli adımlarından biridir. Bunun için; dengeli beslenmek, düzenli egzersiz yapmak ve vücudu zararlı toksinlerden korumak yumurta kalitesini arttırmaya yardımcı olabilir.
Gebeliği arttıran takviyeler
Koenzim Q10, DHEA (özellikle düşük AMH için önerilebiliyor), folik asit, omega-3, D vitamini gibi takviyeler yumurta sağlığını etkileyebilir.
Tıbbi tedavi
Tıbbi tedavi ile gerektiğinde uygulanan hormon tedavileri olumlu sonuçlar verebilir ya da tüp bebek tedavisi için erken bir planlama yapılması gebeliği mümkün kılabilir.
