Antidepresanlar, majör depresif bozukluklarında kullanılır. Antidepresanların amacı kişiyi "mutlu" hissettirmek değil, normal duygusal dengeye kavuşturmaktır. İlacın etkileri genellikle birkaç hafta içinde ve yavaş yavaş ortaya çıkar. Herkeste olmasa bile bazı kişilerde antidepreasanın yan etkileri arasında mide bulantısı ve kusma, kilo alımı, ishal, uyku hali, cinsel isteksizlik gibi cinsel işlev sorunları görülebilir.
Antidepresan ne demek?
Antidepresanlar, klinik depresyon tedavisinde kullanılan ilaçlardır. En yaygın olarak depresyon ve anksiyete belirtilerini hafifletmek amacıyla reçete edilirler. Antidepresanlar; majör depresif bozukluk, anksiyete bozuklukları, kronik ağrı ve bağımlılık gibi durumların tedavisinde ya da bu rahatsızlıkların tekrarını önlemek amacıyla kullanılan ilaçlardır.
Antidepresan ne işe yarar?
Antidepresanlar, beyindeki serotonin, norepinefrin ve dopamin gibi nörotransmitterlerin aktivitesini artırarak çalışır. Bu kimyasalların düzeyindeki artış, depresyon ve anksiyete belirtilerinin hafiflemesine yardımcı olabilir. Ancak beyin yapısı oldukça karmaşık olduğundan, bu ilaçların tam olarak nasıl işe yaradığı henüz kesin olarak açıklanamamıştır.
Araştırmalar, antidepresanların orta ve şiddetli depresyon vakalarında etkili olabileceğini göstermektedir. Hafif depresyon durumlarında ise genellikle konuşma terapisi gibi yöntemler önerilmektedir.
Antidepresanların yan etkileri nelerdir?
Her bireyde yan etki görülmeyebilir. Ancak görülen yan etkiler genellikle hafiftir ve zamanla azalabilir. En yaygın yan etkiler şunlardır: Mide bulantısı ve kusma, kilo alımı, ishal, uyku hali, cinsel isteksizlik gibi cinsel işlev sorunları.
Yan etkilerden bahsederken, depresyonun tedavi edilmemesinin de önemli riskler taşıdığı unutulmamalıdır. Eğer yan etkiler günlük yaşamınızı olumsuz etkiliyorsa, doktorunuz farklı bir antidepresan önerebilir. Ancak hiçbir zaman dozu kendi başınıza değiştirmemeli ya da ilacı aniden bırakmamalısınız.
Yeni ya da kötüleşen semptomlar, ruh halinde belirgin değişiklikler veya alışılmadık davranışlar gibi durumlarda derhal doktorunuza başvurmalısınız.
Antidepresanın çeşitleri neler?
Antidepresanların başlıca kullanım amacı yetişkinlerde klinik depresyonu tedavi etmektir. Ayrıca diğer ruh sağlığı sorunları ve uzun süreli ağrıların tedavisi için de kullanılırlar. Bununla birlikte, bulimia ve kronik ağrı gibi bazı başka sağlık sorunlarının tedavisinde de kullanılabilirler. İşte anti depresanların çeşitleri:
Seçici serotonin geri alım inhibitörleri (SSRI'lar)
En sık reçete edilen antidepresan grubudur. Beyindeki serotonin düzeylerini artırarak etki gösterirler. Diğer antidepresan türlerine kıyasla daha az yan etkiye sahiptirler. Yaygın kullanılan SSRI’lar arasında fluoksetin, sitalopram, sertralin, paroksetin ve esitalopram yer alır.
Serotonin-noradrenalin geri alım inhibitörleri (SNRI'lar)
SSRI’lara benzer şekilde çalışırlar. Serotonin ve norepinefrin düzeylerini artırarak ruh halini dengelemeye yardımcı olurlar. En bilinen SNRI’lar arasında venlafaksin ve duloksetin bulunur.
Noradrenalin ve spesifik serotoninerjik antidepresanlar (NaSSA’lar)
SSRI kullanamayan bireyler için alternatif olabilir. Yan etkileri SSRI’lara benzer olsa da, cinsel işlev bozukluklarına daha az neden oldukları düşünülmektedir.
Serotonin antagonistleri ve geri alım inhibitörleri (SARI’ler)
Genellikle ilk seçenek olarak tercih edilmezler; ancak diğer ilaçlar etkisiz kaldığında veya istenmeyen yan etkiler görüldüğünde kullanılabilirler.
Eski tip antidepresanlar
Trisiklik, tetrasiklik ve monoamin oksidaz inhibitörleri (MAOI'ler) bu gruba girer. Yan etkilerinin daha fazla olması nedeniyle daha az reçete edilirler. Ancak bazı bireylerde bu ilaçlar daha etkili olabilir.
Bu ilaçların etkili olması için genellikle dört ila sekiz hafta süresince düzenli olarak kullanılması gerekir. Kişiye en uygun ilacı bulmak için birkaç farklı seçenek denenebilir.
Antidepresan ne hissettirir?
Ruh halindeki iyileşmeler, semptomların azalması ve zihinsel yükün hafiflemesi gibi belirtiler, ilacın etkili olduğunu gösteren ipuçlarıdır. Antidepresanların etkili olduğuna dair bazı işaretler şunlardır:
- Daha dengeli ve olumlu bir ruh hali
- Günlük aktivitelerden zevk alma
- Yeme düzeninin normale dönmesi
- Daha kaliteli uyku ve enerji artışı
- Günlük işlerin sürdürülebilmesi
- Kendilik algısında iyileşme
- Odaklanma, karar verme ve dikkat becerilerinde artış
- Geleceğe dair daha umutlu ve iyimser bir bakış açısı
Antidepresanlar bağımlılık yapıcı değildir; dolayısıyla kullanıldığında kişide "yüksek" ya da "coşkulu" bir hal yaratmazlar. Amaç, bireyin kendisini en sağlıklı haliyle deneyimlemesidir.
Kimler antidepresan kullanabilir?
Antidepresanlar çoğunlukla yetişkinlerde klinik depresyon tedavisinde kullanılır. Aynı zamanda çeşitli ruhsal hastalıkların ve kronik ağrı durumlarının tedavisinde de yer alabilirler. Orta ve şiddetli depresyon vakalarında genellikle ilk seçenek olarak tercih edilir ve çoğu zaman bilişsel davranışçı terapi (BDT) gibi bir konuşma terapisiyle birlikte önerilir.
Çocuk ve gençlerde hafif depresyon durumlarında antidepresan kullanımı önerilmez. Orta ve şiddetli depresyon yaşayan 12–18 yaş arası gençlerde, en az üç ay süren psikoterapi öncelikli yöntem olmalıdır. Bazı durumlarda fluoksetin isimli SSRI, psikoterapiyle birlikte kullanılabilir.
