Bipolar bozukluk, bir kişinin ruh halinde, konsantrasyonunda, enerjisinde ve aktivite seviyelerinde alışılmadık dalgalanmalara neden olan bir ruhsal bozukluktur. Günlerce hatta haftalarca sürebilen bu dönemlere ruh hali atakları denir. Manik ve hipomanik dönemler, bipolar bozukluğun ana belirtisidir ve çoğu kişide depresif dönemler de görülür. Bipolar bozukluğu olan kişiler gergin ilişkiler, okulda ya da işte sorunlar ve günlük aktiviteleri gerçekleştirmede zorluklar yaşayabilir. Dünya Sağlık Örgütü'ne göre bipolar bozukluğa sahip olan kişiler intihar, anksiyete ve madde kullanım bozuklukları gibi durumları geliştirme açısından da risk altındadır.
Bipolar bozukluk herkesi etkileyebilir ve ömür boyu süren bir rahatsızlıktır ancak tedavi ile semptomlar yönetilebilir. Doğru tedavi ve destekle bipolar bozukluğu olan çoğu insan üretken ve tatmin edici bir hayat yaşayabilir.
Bipolar bozukluk nedir?
Bipolar bozukluk aşırı ruh hali değişimlerine neden olan bir ruh sağlığı durumudur. Bipolar bozukluğu olan kişiler genellikle aşırı "yüksek", coşkulu, sinirli veya enerjik davranış dönemleri (manik dönemler olarak bilinir) ve çok "düşük", üzgün, kayıtsız veya umutsuz dönemler (depresif dönemler olarak bilinir) yaşarlar.
Bipolar bozukluk türleri
Bipolar bozukluk kişinin düşünme biçimini etkiler. Bipolar bozukluğu olanlar genelde mani ve hipomani atakları yaşarlar ve belirtilerin şiddetine ve süresine göre bipolar bozukluğun üç temel türü vardır. Bunlar;
Bipolar 1
En az bir hafta süren manik veya karma epizotlar veya kişinin derhal hastaneye yatırılmasını gerektiren şiddetli manik semptomlar görülür.
Bipolar 2
Depresif ataklar ile en az dört gün süren hipomanik atakların bir arada görüldüğü durumdur. Bipolar 2'de baskın manik veya karma atakların olmaz.
Siklotimi
İki yıl veya daha uzun bir süre devam eden hem hipomanik hem de depresif ruh hali atakları görülür. Hafif bir bipolar bozukluk türüdür ama siklotiminin bazen bipolar 1 veya bipolar 2'ye dönüşmesi mümkündür.
Bipolar bozukluğu neden kaynaklanır?
Bipolar bozukluğun nedeni kesin olarak bilinmemektedir. Ancak olası risk faktörleri hormonal dengesizlik, genetik, trajik bir olaydan kaynaklanan aşırı travma veya madde bağımlılığı olabilir.
Olumsuz koşullar veya yaşamı değiştiren olaylar bipolar bozukluğun semptomlarını tetikleyebilir veya kötüleştirebilir. Bunlara yas, şiddet veya bir ilişkinin bozulması gibi durumlar da dahildir. Bipolar bozukluğa yatkın bazı kişilerde, stresli bir durum veya deneyim bir mani veya depresyon atağına neden olabilir. Bunlar şunları içerebilir:
- Çocuklukta fiziksel, cinsel veya duygusal istismar
- Aile çatışması
- Hayat şartlarını olumsuz yönde değiştiren büyük olaylar
Bipolar bozukluk belirtileri nelerdir?
Bipolar bozuklukta ruh hali değişimi temel belirtidir. Yüksek ruh halleri (mani veya hipomani) ya da düşük ruh halleri (depresyon) görülür. Ancak bazen ruh hali haftalarca ya da aylarca stabil olabilir.
Manik atak belirtileri şunlardır;
- Aşırı mutlu ve heyecanlı hissetmek
- Aşırı sinirli ya da saldırgan hissetmek
- Yarışan düşüncelere sahip olmak
- Huzursuzluk
- Büyük planlar yapmak
- Uykuya ihtiyaç duymayacak kadar enerjik olmak
- Hızlı ve çok konuşmak
- Yüksek cinse dürtü
- Halüsinasyonlar görme
Hipomani belirtileri şunlardır;
- Anormal enerjiye sahip olmak
- Az uyku ile dinlenmiş hissetmek
- Yenilmez olduğu düşüncesi
- Dikkat dağınıklığı
- Dürtüsel aşırı hareketler (fazla alışveriş yapmak, mantıksız iş yatırımları gibi)
Depresif dönemlerin belirtileri şunlardır;
- Aşırı üzgün ve moralsiz hissetmek
- Düşük enerji ve yorgunluk hissi
- Çok fazla ya da az yemek yemek
- Özgüven düşüklüğü
- Konsantre olamamak
- Ağlama istediği
- Motivasyon eksikliği
- Hafızada zayıflama
- İntihar düşüncesi
Bipolar biri nasıl düşünür?
Bipolar bozukluk, manik yükselişleri ya da depresif düşüşleri içerir ve dolayısıyla karmaşık bir ruh haline sebep olur. Kişiden kişiye değişen belirtiler düşünce yapısını da etkiler. Bipolar bozukluğu olan kişilerin bulundukları ruh haline göre düşünce şekilleri şu şekilde olabilir;
Manik dönemler yaşayan bireyler yarışan düşüncelere, daha fazla enerjiye ve gelişmiş yaratıcılığa sahip olabilir.
Depresif dönemler sırasında, kişiler hoş olmayan düşüncelere, düşük enerjiye ve aktivitelere karşı ilgi kaybına sahip olabilir.
Bipoların en belirgin özelliği nedir?
Bipolar bozuklukta en belirgin özellik keskin ruh hali değişimleridir. Genel de yüksek ya da düşük ruh hali görülür. Bipolar bozukluğu olan kişi, manik ve depresif dönemler arasında değişen ruh hali değişimleri yaşar. Kişi ya aşırı mutludur ya da aşırı mutsuz.
Bipolar bozukluk tanısı nasıl konur?
Bipolar bozukluk tanısı bir ruh sağlığı uzmanı tarafından konabilir. Bipolar bozukluğun teşhisi zaman alabilir çünkü herkesi farklı şekilde etkiler ve belirtileri diğer ruh sağlığı sorunlarına benzer. Bu nedenle teşhis ancak doktorun sorularına doğru ve eksiksiz cevap verilerek yapılabilir.
Bipolar bozukluk nasıl tedavi edilir?
Bipolar bozukluk tedavisinde ruh halindeki değişiklikleri dengeleyeme yardımcı ilaçlarla beraber, bilişsel davranışçı terapi gibi konuşma terapileri uygulanabilir. Manik dönemde antidepresanlar kullanılmamalıdır. Depresyon dönemlerinde duygu durum dengeleyiciler veya antipsikotiklerle doktorunuz uygun görürse antidepresan önerebilir. Bipolar bozukluk bir kişinin günlük yaşamında ciddi kesintilere neden olabileceği ve stresli aile durumları yaratabileceği için, aile üyelerinin de bu konuda bilinçli olması önemlidir.
Uygulanabilecek psikolojik terapiler şunlardır;
- Psikoterapi
- Bilişsel davranışçı terapi (BDT)
- Danışmanlık
Öte yandan bipolar bozukluğu olan kişi de yüksek ve düşük ruh halini tetikleyen durumları belirleyerek duygularını kontrol edebilir.
Ruh halini dengede tutmak için şu önerileri dikkate alabilirsiniz;
- Düzenli egzersiz
- Bol uyku
- Sağlıklı beslenme
- Stresten kaçınmaya çalışma
- Düzenli bir rutine sahip olma
