Böbrek taşı neden olur? Böbrek taşı düşürme belirtileri neler?

Böbrek taşları, idrarda bulunan yaygın minerallerden oluşur. Bu mineraller, dengesizlik olduğunda kristalleşerek taş oluşturur. Bu, belirli bir mineralin çok fazla veya çok az olması veya belirli minerallerin konsantrasyonunun çok yüksek olması anlamına gelebilir. Taşlara neden olan en yaygın kimyasallar kalsiyum, oksalat, ürik asit, sistin ve fosfattır. Bazı taşlar bir kum tanesi kadar küçük olabilir ve sorunsuz bir şekilde düşebilir. Ancak daha büyük taşlar, böbreklerinizi ve mesanenizi birbirine bağlayan üreterde (idrar yolu) sıkışabilir. Bu büyük taşlar idrar akışını engelleyebilir ve şiddetli ağrıya neden olarak tedavi gerektirebilir.

Böbrek taşı oluşumunun çeşitli nedenleri vardır. Bunlar arasında beslenme, aşırı kilo, bazı sağlık sorunları, takviyeler ve ilaçlar bulunur. Bazı böbrek taşları belirti vermez. Böbreği boşaltan küçük tüp olan üreteri tıkayan böbrek taşları genellikle şiddetli ağrıya neden olur. Ağrı genellikle alt sırtta hissedilir, ancak kasıklara yakın ön tarafta da olabilir. Böbrek taşları ayrıca idrar yaparken ağrıya neden olabilir.

Böbrek taşlarının dört ana türü vardır:

Kalsiyum

En yaygın taşlar kalsiyumun oksalat veya fosfat gibi diğer minerallerle birleşmesiyle oluşur.

Strüvit

Strüvit taşları idrar yolu enfeksiyonlarından (İYE) kaynaklanır ve oldukça büyük olabilir.

Ürik asit

Ürik asit taşları genellikle çok miktarda proteinli gıda tüketiminden kaynaklanır ve diğer taş türlerinden daha yumuşaktır. Çok fazla balık, kabuklu deniz ürünleri ve et (özellikle sakatat) yemek, idrardaki ürik asit seviyesini artırabilir.

Sistin taşları

Sistin taşları, idrarda sistein proteininin birikerek taş oluşturabildiği nadir görülen kalıtsal bir rahatsızlıktır.

Böbrek taşı neden olur?

Böbrek taşlarının çoğu beslenme, yaşam tarzı, genetik ve tıbbi faktörlerin birleşimi sonucu oluşur. Sodyum, ilave şeker, et, balık ve deniz ürünleri açısından zengin beslenmenin yanı sıra yeterli meyve, sebze, kalsiyum ve su tüketmeyen kişilerde böbrek taşı oluşumuna neden olabilir. Bazı hastalıklar böbrek taşı oluşumunu daha olası hale getirebilir. Böbrek taşlarıyla ilişkili en yaygın tıbbi rahatsızlıklardan bazıları şunlardır:

Diyabet

Vücudun kandaki şeker (glikoz) seviyesini kontrol etmekte zorluk çektiği bir durumdur.

Gastrik bypass ameliyatı (kilo verme ameliyatı)

Midenin ve ince bağırsağın yiyecekleri işleme biçimini değiştirerek kilo vermeye yardımcı olan bir ameliyattır.

İnflamatuar bağırsak hastalığı

Bağırsakta şişmeye neden olur, ağrıya, ishale ve diğer sindirim sorunlarına yol açar.

Hiperparatiroidizm

Vücudun çok fazla hormon üretmesi sonucu yüksek kalsiyum oluşur ve bu da kemiklerde zayıflığa veya böbrek taşlarına yol açabilir.

Polikistik Böbrek Hastalığı (PBH)

Böbreklerde sıvı dolu kistlere neden olarak böbrek hasarına ve yetmezliğine yol açar. 

Gut

Eklemlerde ani ağrı, şişlik ve kızarıklığa neden olan, çoğunlukla ayak baş parmağından başlayan bir artrit türüdür.

Kronik idrar yolu enfeksiyonları

Ağrıya, yanmaya ve sık idrara çıkma isteğine neden olan tekrarlayan mesane veya böbrek enfeksiyonları.

Yeme bozuklukları

Kişinin beslenmeye, vücut ağırlığına veya şekline sağlıksız bir şekilde odaklanması sonucu oluşan bir sağlık sorunudur.

Yaygın bir yanlış anlama, kalsiyum içeren yiyeceklerin böbrek taşlarına katkıda bulunabileceğidir. Oysa durum tam tersidir. Kalsiyum içeren yiyecekleri yeterince tüketmemek böbrek taşı riskini artırır. Bunun nedeni, düşük kalsiyumlu bir beslenmenin genellikle idrarınızda çok fazla oksalat birikmesine yol açmasıdır. Oksalat, birçok besinde bulunan ve böbrek taşlarında yaygın olarak bulunan bir mineraldir. Kalsiyum tüketerek idrarınızdaki oksalat seviyesini düşürebilirsiniz.

Böbrek taşı düşürme belirtileri neler?

Böbrekler kanı temizler ve atıkları idrar yoluyla uzaklaştırır. İdrarda farklı kimyasallar bulunur. Bazı kimyasallar çok fazla ve yeterli su yoksa birbirine yapışarak böbrek taşı oluşturabilir. Böbrek taşı oluştuktan sonra böbrekte kalabilir ve herhangi bir soruna yol açmayabilir. Bazen böbrek taşları idrar yolundan üretere iner. Küçük taşlar vücuttan çok fazla ağrıya neden olmadan atılabilir. Ancak çoğu zaman böbrek taşları üreterden aşağı hareket ederken ağrıya neden olur. Üreter, idrarı her iki böbrekten mesaneye taşıyan ince bir tüptür. Vücudunuz bunları idrar yoluyla atmaya çalışırken. Bazen hareket etmeyen böbrek taşları, böbrekte idrar birikmesine neden olabilir ve bu da ağrılı olabilir ve böbrek hasarına yol açabilir.

Böbrek taşlarının boyutları değişiklik gösterir.  Bazı böbrek taşları bir kum tanesi kadar küçüktür. Bazıları ise bir çakıl taşı kadar büyüktür. Bazıları ise bir ceviz kadar büyük olabilir! Taş ne kadar büyükse, belirtileri de o kadar belirgindir.

Belirtiler aşağıdakilerden biri veya birkaçı olabilir:

• Alt sırtın her iki tarafında şiddetli ağrı
• Daha belirsiz veya tanımlanması zor, geçmeyen ağrı veya mide ağrısı
• İdrarda kan
• Midede rahatsızlık hissi (bulantı) veya kusma (kusma)
• Ateş ve titreme
• Kötü kokan veya bulanık görünen idrar

Böbrek taşı en hızlı nasıl düşer?

Böbrek taşını hızlı şekilde düşürmek için bilimsel olarak desteklenen yöntemlerin uygulanması tercih edilmelidir. Taşın boyutu ve yerine göre değişse de aşağıdaki stratejiler taşın hareketini hızlandırabilir ve düşme süresini kısaltabilir:

Bol su içmek

Günde 2,5-3 litre su içmek çok önemlidir. Bu, idrar akışını artırarak taşı aşağıya doğru iter. Ayrıca limonlu su da sitrat içerdiğinden taş oluşumunu azaltabilir.

Fiziksel aktivite

Gün içinde hareketli olmak, taşın yer değiştirmesine yardımcı olur. Bunun için; özellikle yürüyüş ve merdiven inip çıkmak, ayrıca doktor onayıyla ip atlama veya trambolin gibi hafif zıplamalı egzersizler faydalı olabilir.

İlaç tedavisi

Ürologların sıklıkla reçete ettiği alfa blokerler üreter kaslarını gevşeterek taşın daha kolay düşmesini sağlar. Ağrı kesiciler (NSAID), ağrıyı kontrol ederek, kas spazmını azaltır. Bu ilaçlar özellikle 5-10 mm arası taşlarda etkilidir.

Alternatif yöntemler

Mısır püskülü çayı, kiraz sapı, civanperçemi, ısırgan otu çayı gibi idrar söktürücü etkisi olan bitkiler destek olarak kullanılabilir. Ancak bunlar tıbbi tedavinin yerine geçmez ve bu tür yöntemleri doktora danışmadan uzun süre kullanmak tavsiye edilmez.

Sıcak duş veya sıcak su torbası

Bel veya yan bölgeye sıcak uygulama, kas spazmını azaltır ve taşı rahatlatabilir. Bu da ağrıyı azaltırken taşın hareketine yardımcı olabilir.

Böbrek taşı ağrısına ne iyi gelir?

Böbrek taşı ağrınız varsa, asıl amaç doktora görünmeden önce ağrınızı hafifletmeye çalışmaktır. İşte böbrek taşı ağrısını hemen durdurmak için bazı yöntemler:

Ağrı kesiciler

Uygulanabilecek yaygın bir tedavi yöntemi, reçetesiz satılan ağrı kesiciler ve diğer iltihap giderici ilaçlar kullanmaktır. Ancak, aşırı ağrı kontrolü için doktor tarafından reçete edilen daha güçlü ilaçlar önerilir.

Hidrasyon

Böbrek taşları bazen bol su içerek etkili bir şekilde kontrol altına alınabilir. Bu, taşın atılması sırasında böbrekler üzerindeki baskıyı azaltır. Susuz kalan kişilerin idrarı daha yoğun olduğu için daha koyu renkli olur. Bol su içmek idrarı seyrelterek böbrek taşı oluşumunu önlemeye ve hatta daha küçük taşların atılmasına yardımcı olabilir. Günde en az 2-3 litre su içilmelidir, ancak bu içecekler idrar söktürücü olarak kabul edildiğinden, daha fazla kafein veya alkol tüketilmesi önerilmez.

Isı terapisi

Ağrıyan bölgeye bir ısıtma yastığı veya sıcak su torbası koymak, kasların gevşemesine yardımcı olabilir ve bu da ağrıyı azaltabilir. Isı kullanımı, kas kasılmalarını hafifletebilir ve böbrek taşlarıyla ilişkili ağrıların bir kısmını azaltabilir.

Alfa bloker ilaçlar

Üreterdeki kasları gevşeten ve taşın düşmesine yardımcı olabilen alfa bloker adı verilen bazı özel ilaç türleri mevcuttur. Bu ilaçlar genellikle doktorlar tarafından böbrek taşı olan kişilerin yaşadığı ağrıyı azaltmak ve küçük böbrek taşlarının düşmesine yardımcı olmak için önerilir.

Kanala düşen böbrek taşı kaç günde düşer?

Böbrek taşı idrar kanalına (üreter) düştüğünde, taşın boyutuna, konumuna ve kişinin fiziksel özelliklerine göre düşme süresi değişebilir. 5 mm (milimetre) ve daha küçük olan taşlar genellikle birkaç gün ile 2-3 hafta içinde kendiliğinden düşer. 10 mm ve daha büyük ölçekli taşlar kendiliğinden düşmez, tıbbi müdahale gerekir.

Böbrek taşı oluşumunu önlemek için ne yapmak gerekir?

Böbrek taşı oluşmasını önlemeye yardımcı olabilecek bazı ipuçları şunlardır:

• Susuz kalmaktan kaçının. İdrar hacminizi günde iki litre veya üzerinde tutacak kadar sıvı tüketin. Bu, idrarınızdaki taş oluşturan kimyasalların konsantrasyonunu düşürerek, ikinci bir taş oluşma riskinizi yarı yarıya azaltabilir.
• Kalsiyum içeren taş riskini azaltmak için tuz alımınızı azaltın. Yemek pişirirken tuz eklemeyin. Az tuzlu veya tuzsuz işlenmiş gıdaları tercih edin.
• Çok fazla çay veya kahve içmeyin. Meyve suları, özellikle portakal, greyfurt ve kızılcık gibi bazı taş riskini azaltabilir. Özellikle greyfurt suyu ve kızılcık suyu ilaçlarla etkileşime girebileceğinden mutlaka doktorunuza danışın.
• Kola ve bira gibi gazlı içeceklere tat vermek için kullanılan fosforik asit içeren içeceklerden kaçının.

Böbrek taşı olanlar nasıl beslenmeli?

Salata sosları, dondurma ve kızarmış yiyecekler gibi yağlı yiyeceklerden kaçının. Çoğunlukla sebze ve meyve, tam tahıllar ve az yağlı süt ürünlerinden oluşan sağlıklı bir beslenme planı uygulayın. Sığır eti, tavuk, balık ve deniz ürünleri gibi yiyeceklerden çok fazla protein almaktan kaçının Şekerle tatlandırılmış yiyecek ve içecekleri, özellikle de yüksek fruktozlu mısır şurubu içerenleri tüketmeyin. Kandaki ürik asit seviyelerini artırabileceği için alkolü sınırlayın ve aynı nedenle kısa süreli diyetlerden kaçının. Yeterli karbonhidrat tüketin. Limon ve portakal gibi meyveleri daha fazla tüketin ve limonata için, çünkü bu yiyeceklerdeki sitrat taş oluşumunu engeller. En önemlisi de bol sıvı, özellikle su tüketin.

Böbrek taşı tedavisi nasıl olur?

Böbrek taşı tedavisi, taşların boyutuna, türüne, sayısına ve konumuna bağlıdır. Uzmanlar genellikle en az invaziv prosedürle başlar. Daha küçük böbrek taşları için, doktorunuz bunları düşürmenize yardımcı olacak ilaçlar veya sıvılar verebilir.

Böbrek taşlarından kurtulmaya yardımcı olan daha invaziv prosedürler şunlardır:

Şok dalgası litotripsi

Yüksek enerjili şok dalgaları büyük taşları daha küçük parçalara ayırır. Bu, idrar yaparken taşların atılmasını kolaylaştırır.

Üreteroskopi

Üretradan (idrarı vücudunuzdan dışarı atan tüp) mesaneye ve üretere uzun ve ince bir cihaz sokulur. Uzmanlar taşı çıkarır veya lazer kullanarak daha küçük parçalara ayırır.

Perkütan nefrolitotomi

Bu genellikle büyük böbrek taşları için yapılır. Doktor, böbreğe bir skop yerleştirmek için sırtta küçük bir kesi yapar. Böbrek taşlarını çıkarabilir veya lazer kullanarak daha küçük parçalara ayırabilir.