Röntgen, vücuttaki yapıları özellikle de kemikleri görüntülemek için kullanılan hızlı ve ağrısız bir yöntemdir. X-ışınları vücuttan geçerken, dokuların yoğunluğuna göre farklı oranlarda emilir. Yoğun yapılar olan kemik ve metal beyaz görünürken, akciğerlerdeki hava siyah, kas ve yağ dokuları ise gri tonlarında görülür.
Röntgen nedir?
X-ışınları yani röntgen aslında elektromanyetik dalgalarla yayılan bir radyasyon türüdür ve vücudun iç kısmında neler olduğunu anlamaya yarar. Örneğin; kemik kırıklarını tespit etmek, göğüste zatürreyi tespit etmek gibi amaçlarla kullanılır. Bu görüntüleme tekniğinde vücudun farklı bölgeleri siyah, beyaz ve gri tonlarında ortaya çıkar. Bunun nedeni, her dokunun radyasyonu farklı miktarlarda emmesidir. Kalsiyum oranı yüksek olan kemikler en çok radyasyonu tuttuğu için beyaz görünürken, yumuşak dokular daha az radyasyon emer ve gri görünür. En az emilen yapı olan hava ise röntgen filmlerinde siyah olarak yansır. Bazı durumlarda görüntülerin daha net ve ayrıntılı olması için hastaya iyot veya baryum gibi kontrast maddeler uygulanır.
Röntgen ne işe yarar?
Röntgen, vücudun içyapısını görüntülemek için radyasyon kullanan bir tıbbi görüntüleme tekniğidir. Çoğunlukla kırık kemiklerin tespiti ya da diş muayeneleriyle ilişkilendirilse de, aslında röntgen filmleri çok daha geniş bir kullanım alanına sahiptir. Doktorlar bu yöntem sayesinde yalnızca kemik kırıklarını değil, çeşitli yaralanmaları, yapısal bozuklukları ve hastalıkları da teşhis edebilir.
Röntgen nasıl çekilir?
Röntgen çekimleri, hem ayakta hem de yatarak tedavi sürecinde uygulanabilen bir görüntüleme yöntemidir. Her hastanenin uyguladığı prosedürler farklılık gösterebilir, ancak genel olarak süreç şu adımlarla ilerler:
- Öncelikle hastadan, incelenecek bölgenin görüntülenmesini engelleyebilecek giysi ve takılarını çıkarması istenir. Giysi çıkarılması gerekiyorsa, hastaya özel bir önlük verilir. Ardından hasta, röntgen çekilecek bölgenin cihaz ile röntgen filminin yer aldığı kaset arasına dikkatle yerleştirileceği masaya yatırılır. Bazı durumlarda ise çekim, hastanın oturur ya da ayakta olduğu pozisyonda yapılabilir.
- Görüntü alınmayacak bölgeler, gereksiz X-ışını maruziyetini önlemek için kurşun bir önlükle korunur. Daha sonra X-ışını demeti, incelenecek bölgeye odaklanır. Net görüntü elde edebilmek için hastanın tamamen hareketsiz kalması gerekir; aksi halde görüntü bulanık çıkabilir.
- Teknisyen, çekim sırasında koruyucu bir camın ya da bölmenin arkasına geçer ve görüntüyü alır. Bazı durumlarda, özellikle göğüs röntgeninde, hem ön hem de yan görünüm gibi farklı açılardan birden fazla çekim yapılabilir.
Röntgende neler belli olur?
Röntgen teknolojisi, vücudun farklı bölgelerindeki pek çok durumu incelemek amacıyla kullanılan önemli bir görüntüleme yöntemidir.
Kırıklar ve enfeksiyonlar
Kemik ve dişlerdeki kırıklar ile enfeksiyonlar genellikle röntgende net biçimde görülebilir.
Artrit
Eklem röntgenleri, artritin belirtilerini ortaya çıkarabilir. Düzenli aralıklarla çekilen röntgenler, hastalığın ilerleyip ilerlemediğini anlamada sağlık ekibine yardımcı olur.
Diş çürüğü
Diş hekimleri, çürüklerin tespiti için röntgenden yararlanır.
Osteoporoz
Kemik yoğunluğunu ölçmek için özel röntgen testleri geliştirilmiştir.
Kemik kanseri
Röntgenler, kemik tümörlerinin tespit edilmesinde kullanılabilir.
Akciğer enfeksiyonları ve rahatsızlıkları
Göğüs röntgenlerinde zatürre, tüberküloz ya da akciğer kanseri bulguları saptanabilir.
Meme kanseri
Mamografi, meme dokusunu incelemek için kullanılan özel bir röntgen tekniğidir.
Kalp büyümesi
Konjestif kalp yetmezliğine işaret eden kalp büyümesi, röntgenle görüntülenebilir.
Tıkalı damarlar
İyot içeren kontrast maddeler, dolaşım sisteminin belirli bölümlerinin röntgende daha net görülmesini sağlar.
Sindirim sistemi sorunları
Ağızdan alınan ya da lavmanla verilen baryum kontrastı, sindirim sistemindeki problemlerin görünür hale gelmesine yardımcı olur.
Yutulan cisimler
Özellikle çocuklarda bozuk para veya anahtar gibi yutulan nesnelerin yerini belirlemek için röntgen kullanılabilir.
MR ve röntgen farkı nedir?
Hem MR hem de röntgen, kemikler, organlar ve vücudun diğer iç yapılarının görüntülenmesini sağlayan yöntemlerdir. Röntgen, görüntü oluşturmak için radyasyon kullanır ve özellikle kemiklerin incelenmesinde tercih edilirken; MR (manyetik rezonans) radyasyon içermez ve yumuşak dokuların görüntülenmesinde öne çıkar.
Röntgen, tıpta en sık kullanılan tanı yöntemlerinden biridir. Çoğu zaman, daha gelişmiş bir görüntüleme tekniğine gerek duyulsa bile ilk aşamada röntgen çekilir. Bu cihazlar, kemikleri, kemik yoğunluğunu, akciğerlerdeki sıvı birikimini ve kimi zaman tümörleri görüntülemek için idealdir. İncelenen bölgenin statik, yani sabit ve yanal bir görüntüsünü sunar.
Ancak röntgen ışınları hafif ile orta düzeyde radyasyon yaydığı için hastaların çok sık röntgen çektirmemesi gerekir. Ayrıca çekim sırasında hastanın hamile olup olmadığı mutlaka dikkate alınmalıdır; çünkü radyasyon, doğmamış bebek için risk oluşturabilir.
MR cihazları ise radyasyon kullanmaz. X-ışınlarına göre çok daha ayrıntılı görüntüler sunar ve genellikle incelenen bölgenin üç boyutlu olarak değerlendirilmesine olanak tanır. MR, kemikleri de görüntüleyebilir fakat kemik yoğunluğu ölçümünde röntgen kadar etkili değildir. Buna karşılık, iç organlar gibi yumuşak dokuların detaylı incelenmesinde röntgenden çok daha başarılıdır. Ancak zatürre gibi akciğer hastalıklarının teşhisinde röntgen hâlâ MR’a göre daha sık tercih edilir.
Röntgen ve ultrason aynı şey mi?
Röntgen, kemik ve vücudun iç yapılarının görüntülerini elde etmek için iyonlaştırıcı radyasyon kullanan bir tanı testidir. Ultrason ise yumuşak dokuların, organların ve iç organların görüntülerini yakalamak için ses dalgalarını kullanır ve doku ve organ hareketlerinin gerçek zamanlı olarak görüntülenmesini sağlar.
Röntgen çekilirken kıyafet çıkarılır mı?
Röntgenler standart bir işlem olduğu için çoğu zaman hastaların önceden özel bir hazırlık yapmasına gerek yoktur. Ancak incelenecek bölgenin konumuna bağlı olarak bazı düzenlemeler yapılması istenir. Hastalardan, görüntüyü engelleyebilecek giysilerini gevşetmeleri ya da çıkarmaları gerekebilir.
Özellikle göğüs röntgenlerinde, kadınlardan en net sonuçların alınabilmesi için sutyenlerini çıkarmaları ve yalnızca ince bir üst giysi tercih etmeleri istenir. Erkekler için ise göğüs röntgeni sırasında ince bir gömlek giymek genellikle yeterlidir.
Bunun yanı sıra, en doğru görüntüleri elde edebilmek amacıyla hastaların röntgen çekiminden önce takı ve benzeri metal eşyalarını çıkarmaları gerekir. Çünkü bu tür objeler, X-ışınlarının geçişini engelleyerek görüntünün kalitesini düşürebilir.
Hamilelikte röntgen çektirilir mi?
Hamile bir kadında röntgen çekilmesi gerekiyorsa, bu durum mutlaka tedaviyi üstlenen doktor tarafından özellikle vurgulanmalı ve mümkünse radyasyon içermeyen alternatif görüntüleme yöntemleri tercih edilmelidir.
Genellikle kollar, bacaklar, baş, dişler veya göğüs için yapılan röntgenlerde üreme organları doğrudan ışına maruz kalmaz. Bu nedenle, işlem doğru şekilde gerçekleştirildiğinde anne karnındaki bebek için herhangi bir risk söz konusu değildir. Ancak karın, mide, pelvis, bel ya da böbrek bölgesine uygulanan röntgenlerde ışın doğrudan alt gövdeye yöneldiğinden, doğmamış bebeğin de radyasyona maruz kalma ihtimali vardır.
