Topuk çatlakları, topuğun altındaki deri sertleşip kuruduğunda ortaya çıkar. Topuk çevresindeki deri kuruduğunda, esnekliğini ve elastikiyetini kaybeder ve sıklıkla çatlamaya başlar. Bu durum genellikle ölü deri birikimi olan topuk nasırlarıyla ilişkilidir. Topuktaki çatlaklar, şiddetine bağlı olarak oldukça ağrılı olabilir, kanayabilir ve enfekte olabilir.
Topuklarda çatlak oluşumuna işaret eden ilk belirti, topuk çevresinde sert, kuru nasırların (kalınlaşmış deri lekeleri) oluşmasıdır. Bu nasırlar sarı veya kahverengi renkte olabilir. Cilt kurudukça, bu nasırlar küçük çatlaklar oluşturabilir. Tedavi edilmezse, topuğa sürekli baskı uygulandıkça bu çatlaklar büyür ve derinleşir. Yürümek, ayakta durmak veya topuğa uygulanan herhangi bir baskı ağrılı olacaktır. Zamanla bu çatlaklar o kadar derinleşebilir ki, kanamaya bile neden olabilir.
Topuk çatlağı, yaygın bir ayak sorunudur. Topukların altındaki kuru ve kalın deri çatlayıp ayrıldığında ortaya çıkar. Topuk altındaki yağ yastığına uygulanan baskının artması, yağ yastığının yanlara doğru genişlemesine ve nasırın çatlamasına veya parçalanmasına neden olur. Topuk çatlakları tedavi edilmezse ve derinleşirse, yürümek ağrılı olabilir ve enfeksiyon kapabilir.
Topuklarda çatlak oluşumunun birkaç aşaması vardır. İlk belirti, topuk çevresinde kuru ve sert bir deri oluşmasıdır; bunlara nasır denir. Yürüdükçe ve bölgeye daha fazla baskı uyguladıkça, topuklarınızın altındaki yağ yastıkçıkları genişler ve bu nasırlarda küçük çatlaklar oluşmaya başlar.
Topuklarda çatlamaya neden olabilecek diğer faktörler şunlardır:
Susuzluk, vücutta ciddi komplikasyonlara neden olarak yorgunluğa ve metabolik fonksiyonların azalmasına yol açabilir. Su eksikliği, düşük hava sıcaklıklarıyla birleşince ayaklardaki cilt kurumaya ve çatlamaya daha yatkın hale gelir.
Ayaklar tüm vücudun ağırlığını taşır. Aşırı kilo veya obezite, ayaklar ve topukların altındaki yağ dokusu üzerindeki baskıyı artırabilir. Sonuç olarak, topuklar vücut ağırlığını desteklemek için genişleyerek çatlamalara yol açabilir.
B3 vitamini eksikliği, kuru ve çatlak topuklar olarak kendini gösteren pellagra hastalığına yol açabilir. Suda çözünen bir B kompleks vitamini olan B3 vitamini, yiyeceklerin enerjiye dönüştürülmesinde rol oynar ve vücudun sağlıklı cilt, saç ve güçlü bir sinir sistemi sağlamak için protein ve yağları kullanmasına yardımcı olur. Pellagra belirtileri arasında topuklar da dahil olmak üzere vücutta kuru ve pullu cilt bulunur. Topuk çatlağı ayrıca A vitamini, C vitamini, E vitamini gibi diğer vitaminlerin veya çinko ve temel yağ asitleri (hem tekli hem de çoklu doymamış) gibi eser minerallerin eksikliğinden de kaynaklanabilir.
Topuk çatlaklarının bir nedeni, ayağa tam oturmayan ayakkabılar giymek olabilir. Alternatif olarak, parmak arası terlik veya açık topuklu yüksek topuklu ayakkabılar kullanmak, topuktaki yağ yastığının vücut ağırlığını dengelemek için dışarı doğru yayılmasına neden olur.
Özellikle sert veya ahşap zeminlerde uzun süre ayakta durmak, ayak ve topuklardaki baskıyı artırabilir. Uzun süre ayakta durmak, ayak ve topuk derisine de ek yük bindirir.
Menopoza giren kadınlar, bu dönemde genellikle topuklar da dahil olmak üzere kuru ve çatlamış cilde neden olan aktinik keratoderma yaşarlar. Menopoz dönemindeki kadınlarda topuk çatlaklarını hafifletmek için topuklara östrojen bazlı merhemler uygulanabilir.
Terlik kullanmak, çıplak ayakla yürümek, sandalet giymek veya ayakları sık sık suya sokmak, ayakları bakteriler de dâhil olmak üzere kire maruz bırakabilir. Zamanla bu kir ciltte birikerek ölü deri hücrelerinin dış tabakasına sızar ve düzgün temizlenmezse topuklarda çatlaklara neden olur.
Ayak mantarı enfeksiyonları, soyulma ve çatlamış cildin bir diğer yaygın nedenidir. Ancak, bunu kesin olarak belirlemek için bir dermatoloğa danışmak şarttır.
Çatlak topuklara yol açabilecek tıbbi durumlardan bazıları şunlardır:
Çatlak topuklar, nöropatik (sinir) hasarı olan kişiler için de ciddi olabilir. Bu durum, kişinin ayaklarında his kaybına neden olarak tedaviyi geciktirebilir ve ciddi komplikasyon riskini artırabilir. Diyabet hastaları, diyabetik ayak ülseri gibi komplikasyonlar açısından risk altındadır.
Topuk çatlakları, C, E veya B3 (niasin) vitaminlerin eksiklikleriyle ilişkilendirilebilir. Bu vitaminler cildin nemlenmesini destekler, elastikiyetini artırır ve cildin onarılmasına yardımcı olarak kuruluk ve çatlamaların önlenmesine yardımcı olur.
B3 vitamini, özellikle niasinamid formunda, cildin nemli kalma ve kendini onarma yeteneğini destekler. Niasinamid, cildin koruyucu bariyerini korumak için gerekli olan doğal lipitler olan seramidlerin üretimini uyarır. Sağlıklı bir cilt bariyeri, su kaybını önleyerek cildin nemli ve esnek kalmasını sağlar.
B3 vitamini eksikliğiniz varsa, seramid seviyeleri düşebilir, bariyer zayıflayabilir ve kurutucu bir etkiye sahip olabilir. Bu durum, topuklar gibi yüksek sürtünmeli bölgelerdeki cildin çatlamasına neden olabilir.
C vitamini, vücudun cildi sıkı, esnek ve yıpranmaya dayanıklı tutan doğal bir protein olan kolajen üretmesine yardımcı olur. Vücudunuzda C vitamini eksikliği olduğunda, cildiniz gücünü ve esnekliğini kaybedebilir ve topuklarınız gibi bölgelerde çatlak oluşma olasılığı artar.
E Vitamini, nemi hapsederek ve güneş ışığı ve kirlilik gibi çevresel faktörlerin neden olduğu hasarlardan koruyarak cildinizin yumuşak ve nemli kalmasına yardımcı olur. Antioksidan görevi görerek cilt hücrelerini onarır ve cildin bariyerini güçlendirir. Yeterli E vitamini almazsanız, topuklarınızdaki deri kuruyabilir, pullu hale gelebilir ve günlük aşınma ve baskı nedeniyle çatlama olasılığı daha yüksek olabilir.
Eğer rahatsızlığınız hafifse, semptomlarınızı hafifletmek için topuklarınızı günde 2-3 kez nemlendirerek başlayabilirsiniz. Nemlendiricinin etkili bir şekilde emilmesini engelleyebilecek sert ve ölü deriyi temizlemek için nemlendirmeden önce bir ponza taşı kullanabilirsiniz.
Cildinizi nemlendirmek için topuklarınızı düzenli olarak nemlendirin. Ölü deriyi gidermeye yardımcı olduğu için üre içeren topuk balsamları tercih edin. Nemi hapsetmek için banyo veya duştan sonra mutlaka nemlendirin.
Bazı durumlarda, özellikle evde tedavi işe yaramıyorsa, çok fazla ağrınız varsa veya topuklarınızdaki çatlaklar büyükse, bir ayak hastalıkları uzmanına görünmeniz gerekebilir. Ayak hastalıkları tedavisi şunları içerebilir:
Kuru cilt ve çatlamış topukların tedavisinde sıklıkla kullanılan aktif bir madde olan üreyi (%15) içeren topuk balsamları veya yoğun nemlendiriciler kullanılır.