Kış aylarının vazgeçilmezlerinden biri olan boza, mısır, pirinç, çavdar, yulaf, buğday gibi tahıllardan yapılan, hafif ekşimsi, keskin bir tada sahip, koyu, fermente edilmiş bir içecektir. Türk mutfak kültüründe çok uzun yıllardır bilinen tarihi içeceklerden biridir. "Boza", Farsça'da darı anlamına gelen "buze" kelimesinden gelir. Boza, Türkiye, Kosova, Bulgaristan, Makedonya, Arnavutluk, Bosna-Hersek, Karadağ, Sırbistan, Romanya gibi Balkan ülkelerinden Kazakistan, Kırgızistan gibi Orta Asya ülkelerine kadar geniş bir coğrafyada tüketilir.
Boza nedir?
Boza, darı, arpa, buğday, mısır gibi tahılların mayalanıp ekşitilmesiyle yapılan, koyu kıvamlı ve mayhoş bir tada sahip mayhoş fermente bir içecektir. Boza, yüksek enerji içeriği ve besin değeri nedeniyle özellikle kış mevsiminde tüketilir. Tüketimi sonbaharın ilk günlerinden başlar ve ilkbaharın erken soğuk günlerine kadar devam eder.
Bozanın faydaları nelerdir?
Yüksek protein, karbonhidrat, A vitamini, B vitaminleri, kalsiyum, demir, fosfor, sodyum ve çinko gibi minerallere sahip boza, bağışıklık sistemini ve sindirim sistemini güçlendirmesinin yanı sıra insan sağlığına da çeşitli sağlık faydaları sunar. Bozanın faydalarından bazıları şunlardır:
Sindirim sistemini destekler
Boza, içerdiği aktif mayalar ve laktik asit sayesinde sindirimi kolaylaştırır.
Bağışıklık sistemini güçlendirir
Boza, güçlü antioksidan özelliği ile bağışıklığı güçlendirir. Grip ve nezle gibi soğuk algınlığı ve kansere karşı korumaya yardımcı olabilir. Ayrıca antimikrobiyal özelliği sayesinde enfeksiyonların tedavisinde de etkilidir.
Cildi korur ve saçları güçlendirir
Bozanın içeriğindeki kompleks B vitaminleri ve mineraller, saç dökülmesine karşı önleyicidir, cildi nemlendirerek kurumasını önler ayrıca cildi yumuşatır ve daha parlak bir görünüm kazandırmaya yardımcı olur.
Gelişimi destekler ve kemikleri güçlendirebilir
Boza çocukların gelişimi için gerekli olan enerjiyi karşılamaya yardımcı olurken, kemiklerini güçlendirebilir. Ayrıca sağlıklı bir metabolizma için ihtiyaç duyulan vitaminleri de sağlayabilir. Ek olarak boza hafızayı güçlendirerek konsantrasyonu ve odaklanmayı artırabilir.
Sinir sisteminin korunmasına yardımcı olur
Boza içeriğindeki B grubu vitaminler sayesinde depresyon ve anksiyete gibi ruhsal sorunların gelişimini önlemede etkilidir. Ayrıca bağırsak florasını iyileştirerek sinir sisteminin korunmasına yardımcı olur.
Enerji verir
Boza düzenli olarak tüketildiğinde yoğun egzersiz yapan kişilerde ve sporcularda enerji ihtiyacını karşılamada destekleyicidir. İçeriğindeki B vitaminleri karbonhidrat yakımına ve enerji salınımına yardımcı olur. Ayrıca probiyotik özellikleri bağışıklık sistemine fayda sağlar.
Anne sütünü artırabilir
Bozanın özellikle emzirme dönemlerinde anne sütünü artırıcı etkileri vardır. Yine bu dönemlerde annelerin enerji ve sıvı ihtiyacını da karşılamaya yardımcı olur.
Boza nasıl yapılır?
Boza herhangi bir tahıldan yapılabilir, ancak darı en yaygın kullanılan tahıldır ve en lezzetli bozayı verir. Boza üretimi sırasında darı irmik büyüklüğünde parçalara ezilir ve kaynatılır. Daha sonra su, şeker ve maya olarak kullanılan önceki bozanın bir kısmı eklenir. Boza daha sonra 30 C'de 24 saat fermentasyona bırakılır. Fermantasyon süreci sırasında sindirim özellikleri oluşur. Fermantasyon sona erdiğinde boza yaklaşık 4-5 C'ye sabitlenen buzdolabı sıcaklığına soğutulur ve servis edilmeye hazır hale gelir. Taze yapılmış bozanın sonraki beş gün içinde tüketilmesi gerekir.
Boza nasıl tüketilir?
Boza genellikle tarçınla hafifçe tatlandırılarak ve üzerine kavrulmuş sarı leblebi eklenerek soğuk olarak servis edilir.
Boza günde ne kadar tüketilmeli?
Bozanın günlük olarak tüketim miktarı kişinin sağlık durumuna, yaşına, kilosuna, aktivite düzeyine ve diğer faktörlere göre değişkenlik gösterir. Aşırı miktarda tüketiminin mide problemleri ve diğer sağlık sorunlarına yol açabileceği unutulmamalıdır. Ayrıca, karbonhidrat oranı yüksek olduğu için fazla tüketimi kilo almaya neden olabilir. Bu yüzden bozanın günlük olarak bir su bardağı tüketilmesi tavsiye edilir.
Boza nasıl saklanır?
Boza, fermantasyon sürecinin ardından tüketilmeye hazır hale gelir. Bu süreçte boza, 4-5 C'lik buzdolabı sıcaklığında saklanmalıdır. Boza oda sıcaklığında saklandığında fermantasyon süreci devam edeceğinden tadında ekşimelere neden olabilir. Ayrıca bozanın en kısa sırada tüketilmesi de önemlidir; çünkü, içerdiği besleyici tahıl öğelerinin kısa sürede bozulma riski vardır.
Boza tüketirken nelere dikkat edilmelidir?
Boza da diğer besinler gibi ölçülü olarak tüketilmesi gereken bir içecektir. Aşırı tüketildiğinde bazı yan etkiler yaşanmasına neden olabilir. Aşırı tüketilen boza; gaz, şişkinlik ve ishal gibi sorunlara yol açabilir. Ayrıca özellikle hamileler ve şeker hastalarının yüksek kalorili olmasından dolayı bozayı tüketmeden önce mutlaka doktora danışmaları tavsiye edilir.
Bozanın besin değeri nedir?
Bozanın besin değerleri şu şekildedir:
- Enerji: 240 kcal
- Karbonhidrat: 57.5 g
- Yağ: 0.5 g
- Protein 3.5 g
- A vitamini: 6.9 μg
- Tiyamin (B1 Vitamini): 0.09 mg
- Riboflavin (B2 Vitamini): 0.05 mg
- Niyasin (B3 Vitamini): 1.16 mg
- Kalsiyum: 29 mg
- Demir: 1.3 mg
- Fosfor: 97 mg
- Sodyum: 1 mg
- Çinko: 1 mg
- Kolesterol: 1 mg
