Koma, derin bilinçsizlik halidir. Derin uykuya benzer, ancak kişi uyanamaz veya çevresine normal şekilde tepki veremez. Koma genellikle geçici bir durumdur ancak belirsiz bir süre devam edebilir. Beynin uyarı ve uyandırma işlevleri, farkındalık ve bilinç içeriği etkilenir. Koma, vücudun ihtiyaçlarına cevap veremediği için 7/24 tıbbi bakım gerektirir. Bazen koma sırasında nefes alma ve kan dolaşımı gibi önemli işlevler etkilenir. İlaçlar ve vantilatör gibi tıbbi müdahaleler, koma durumunda destek sağlar.
Koma genellikle dört haftadan fazla sürmez. Yıllarca kronik vejetatif durumda kaldıktan sonra, bazı bireyler yavaş yavaş bilinçlerini geri kazanabilirler. Beyindeki ciddi işlev bozukluğundan kaynaklanan komalar ise daha uzun sürebilir; aylarca hatta yıllarca.
Koma nedir?
Koma, kişinin tepkisiz olduğu ve uyandırılamadığı bir bilinçsizlik halidir. Beyindeki yaralanmadan, örneğin ciddi bir kafa travması veya felçten kaynaklanabilir. Bazı durumlarda tedavinin bir parçası olarak yoğun bakım ünitesindeyken, doktorlar bir kişiyi ilaçlar kullanarak komaya sokabilirler. Buna 'indüklenmiş koma' denir.
Komanın beyin hasarı, enfeksiyon, diyabet komplikasyonu veya oksijen kaybı gibi birçok nedeni olabilir. Koma semptomları, sonuçları ve tedavisi ciddiyetine ve nedenine bağlıdır.
Komaların şiddeti değişir. Doktorlar komayı değerlendirmek için Glasgow Koma Ölçeği'ni (GCS) kullanır. GCS, bir kişinin bilinç düzeyini kontrol etmek için göz, sözel ve motor tepkilerini değerlendiren 15 puanlık bir taramadır. Puan ne kadar düşükse koma o kadar şiddetlidir.
Koma halinde ne olur?
Komada olan bir kişi bilinçsizdir ve minimal beyin aktivitesine sahiptir. Yaşarlar ancak uyandırılamazlar ve farkında olduklarına dair hiçbir belirti göstermezler. Kişinin gözleri kapalı olabilir ve çevresine tepkisiz görünebilirler. Sese veya acıya tepki vermeyebilir veya iletişim kuramayabilir veya isteyerek hareket edemeyebilir.
Komada olan bir kişide ayrıca öksürme ve yutma gibi temel refleksler çok azalmış olabilir. Kendi başlarına nefes alabilirler, ancak bazı kişilerin hava yollarını açık tutmak için bir makineye (ventilatör) ve bir solunum tüpüne ihtiyacı vardır.
Koma kaç gün sürer?
Zamanla, komadaki biri yavaş yavaş bilincini geri kazanmaya ve daha bilinçli hale gelmeye başlayabilir. Bir kişinin komada geçirdiği süre günlerden aylara kadar değişebilir. Ancak bazı insanlar asla bilincini geri kazanamayabilir ve uyanamayabilir. Özetle; bir komanın ne kadar süreceğini, kişinin iyileşip iyileşmeyeceğini ve uzun vadeli herhangi bir sorun yaşayıp yaşamayacağını kesin olarak tahmin etmek imkansızdır.
Komanın dereceleri nelerdir?
Hafif kafa karışıklığından letarji, stupor ve obtundasyon olarak tanımlanan durumlara kadar değişen değişen zihinsel durum dereceleri vardır.
Letarji
Uyuşukluk olarak da ifade edilen letarji, sürekli uyku hali ve yorgunluğa bağlı olarak kişinin yaşamsal fonksiyonlarının oldukça düşük seviyeye indiği bir durumdur. Letarji durumunda sürekli bir uyku hali, yorgunluk, tükenmişlik ve bitkinlik söz konusudur.
Obtundasyon
Obtundasyon, hastanın çevreye olan ilgisinin azaldığı, uyaranlara verdiği yanıtların yavaşladığı, uyku evreleri arasında uyuşuklukla birlikte normalden daha fazla uyuma eğiliminin olduğu bir durumdur.
Stupor
Stupor bir kişinin yalnızca güçlü, fiziksel uyarımla uyandırılabileceği daha derin bir tepkisiz durumu tanımlar.
Komanın nedenleri nelerdir?
Komaya yol açabilecek birçok sağlık durumu vardır. Koma aynı zamanda akut bir olayın sonucu da olabilir.
Komaya yol açan yaygın nedenler şunlardır:
- Beyne oksijen gitmemesi (anoksik beyin hasarı)
- Diyabet ve kan şekeri seviyesinin aşırı yükselmesi (diyabetik koma)
- Beyin tümörleri
- Aşırı tiroid yetmezliği (miksödem koması)
- Böbrek yetmezliği
- Beyin sarsıntısı da dahil olmak üzere travmatik beyin yaralanmaları
- Karbon monoksit zehirlenmesi gibi toksinler ve zehirler
- Metabolik dengesizlikler (toksik-metabolik ensefalopati)
- Viral olmayan hepatit nedeniyle karaciğer iltihabı
- Beyin kanaması, intraventriküler kanama (IVH) gibi
- Felç
- Ensefalit, sepsis ve menenjit gibi enfeksiyonlar
- Nöbetler
- Hidrosefali gibi durumlardan kaynaklanan intrakranial hipertansiyon
Komanın belirtileri nelerdir?
Bir komayı tanımlayan üç ana semptom vardır. Bunlar şunları içerir:
- Bilinç kaybı (uyarıcılara tepki verilmeyen derin uyku)
- Göz tepkisinin olmaması (gözlerin kapalı olması, ışığa veya harekete tepki vermemesi)
- Motor tepki eksikliği (uzuvlar tepki vermez veya istemli olarak hareket etmez)
Ayrıca koma belirtileri arasında şunlar yer alabilir:
- Düzensiz solunum
- Komaya neden olan duruma bağlı olarak kan basıncının normalden yüksek ya da düşük olması
- Kaslar, doğal görünmeyen pozisyonlarda kasılabilir (içeri çekilebilir)
Komanın tedavisi var mıdır?
Beyin hasarını en aza indirmek, koma tedavi planının ilk önceliğidir. Beyin bozulmasının nedeni belirlendikten ve durum stabil hale geldikten sonra, bakım ekibi hastanın durumunu, hedeflerini ve kişisel bakış açısını dikkate alan kişiselleştirilmiş bir tedavi planı geliştirmek için birlikte çalışacaktır.
Tedavi seçenekleri şunları içerebilir:
- Ameliyat
- İlaçlar
- Nörolojik rehabilitasyon (Fizik Tedavi)
Koma sonrasında hastalar tamamen normal hayata dönebilir mi?
Komadaki birinin geleceği tahmin edilemez olabilir. Tam iyileşme olasılığı, altta yatan durumun doğası, koma türü, sorunun ciddiyeti ve komanın ne kadar sürdüğü gibi çeşitli faktörlerden etkilenir. Altta yatan sorun giderildikten sonra birinin tam işlevselliğini yeniden kazanması nadir değildir. Ancak, beyin hasarı çok önemliyse, hasta bir daha asla bilincini geri kazanamayabilir veya kalıcı olarak güçsüz kalabilir.
Koma sırasında kişi çevresinde olanları hisseder mi?
Bu bazen mümkün olabilir, ancak koma türüne ve komanın ne kadar derin olduğuna bağlıdır. İnsanlar komadayken bilinçsizdirler ve çevreleriyle iletişim kuramazlar. Konuşamazlar ve gözleri kapalıdır. Uyuyormuş gibi görünürler. Ancak koma hastasının beyni çalışmaya devam edebilir. Komadaki insanların etraflarında olup biteni duyabildiğine dair kanıtlar vardır. Yaklaşan birinin ayak sesleri veya konuşan birinin sesi gibi çevredeki sesleri duyabilirler. Ancak bu çok değişken olabilir ve bir kişinin bunu nasıl ve ne zaman deneyimleyeceğini tahmin etmek zordur.
