Haşimato hastalığı bağışıklık sisteminin tiroid bezine saldırdığı ve bu bölgede hasara yol açtığı bir bağışıklık sistemi (otoimmün) hastalığıdır. Yavaş seyirli bir hastalıktır ve kronik tiroid hasarına yol açar. Belirtiler genellikle zamanla ortaya çıkar, bu nedenle çoğu kişi fark ettiğinde tiroid bezinde bir miktar hasar oluşmuştur. Hormon dengesizlikleri ve yaşam kalitesinde düşüş görüldüğünde doktora başvurulmalıdır.
Haşimatoda en sık görülen belirtiler; yorgunluk, halsizlik, çabuk üşüme, kabızlık, solgun cilt, yüzde şişlik, tırnak kırılmaları, saç dökülmesi, dilde büyüme, kilo artışı, kas ağrısı veya tutukluk, uzun süren aşırı adet kanaması ve depresyondur. Haşimato hastalığı olanlar; ilave şekerli yiyeceklerden, fast food ve kızartılmış yiyeceklerden, rafine tahıllardan, çok işlenmiş gıdalardan uzak durmalıdır.
Haşimato nedir?
Haşimato ya da haşimato tiroiditi, otoimmün bir hastalıktır. Vücut, tiroiddeki hücrelere saldıran antikorlar ürettiğinde ortaya çıkar. Normal şartlarda bağışıklık sistemi, bakterilere ve virüslere karşı savaşarak vücudu korur. Ancak haşimato hastalığında, bağışıklık sistemi yanlışlıkla tiroid bezine saldırır. Bu durum, tiroidin yeterli tiroid hormonu üretememesine ve dolayısıyla vücudun sağlıklı çalışamamasına neden olur.
Tiroid bezi, boynun ön kısmında yer alan kelebek biçimli bir salgı bezidir ve endokrin sistemin önemli bir parçasıdır. Bu bez, tiroid hormonunu salgılamakla görevlidir. Dolayısıyla organların işleyişi, tiroid hormonu dengesiyle doğrudan ilişkilidir. Tiroid hormonunun dengesinin bozulması durumunda, kalp başta olmak üzere tüm organlar olumsuz etkilenir ve buna bağlı çeşitli hastalıklar ortaya çıkabilir.
Haşimato hastalığı genetik bir eğilim taşır. Aile bireylerinden birinde bu hastalık varsa, sizde de görülme ihtimali daha yüksektir. Bunun yanında, haşimatoya yakalanma olasılığını artıran başka faktörler de vardır. Bilinen risk faktörleri şunlardır; 30–50 yaş aralığında olmak, kadın olmak, aile öyküsü, aşırı iyot alımı, radyasyona maruz kalma.
Haşimato belirtileri nelerdir?
Genellikle orta yaş kadınlarda daha sık görülse de günümüzde her yaş grubunda ve her cinsiyette ortaya çıkabilir. Her bireyde görülen semptomlar farklı olabilir. Yaygın belirtiler şunlardır:
Tiroid bezinin az çalışması durumunda:
- Yorgunluk
- Kas güçsüzlüğü ve eklem ağrısı
- Kabızlık
- Kilo alımı
- Soğuğa tahammülsüzlük
- Depresyon
- Saç ve ciltte değişiklikler
Aşırı aktif tiroid durumunda (tirotoksikoz):
Tiroid antikorlar tarafından saldırıya uğradığında, başlangıçta normalden fazla tiroid hormonu üretebilir. Bu durum herkeste görülmez, ancak şu semptomlara yol açabilir:
- Sıcağa tahammülsüzlük
- Hızlı kalp atışı
- Terleme
- Kilo kaybı
- Titreme
- Kaygı
Bu belirtiler, başka sağlık sorunlarıyla da benzerlik gösterebileceği için mutlaka doktor değerlendirmesi gereklidir.
Haşimato hastalığı olanlar ne yememeli?
Belirli yiyeceklerden uzak durmak, haşimato semptomlarını hafifletmeye ve genel sağlığı korumaya yardımcı olabilir. Kaçınılması önerilen gıdalar şunlardır:
İlave şekerli yiyecekler ve tatlılar
Gazlı içecekler, enerji içecekleri, kek, kurabiye, dondurma, şekerleme, şekerli tahıllar, sofra şekeri vb.
Fast food ve kızartılmış yiyecekler
Patates kızartması, sosisli sandviç, kızarmış tavuk vb.
Rafine tahıllar
Beyaz makarna, beyaz ekmek, beyaz unlu tortillalar, simit vb.
Çok işlenmiş gıdalar ve etler
Dondurulmuş ürünler, margarin, mikrodalga yemekleri, pastırma, sosis, salam vb.
Gluten içeren tahıllar ve gıdalar
Buğday, arpa, çavdar, kraker, ekmek vb.
Yüksek glisemik indeksli meyveler
Karpuz, mango, üzüm
Patlıcangiller
Domates, patates, biber, patlıcan
Soya ürünleri
Soya sütü, soya sosu, tofu vb.
Lektin içeren gıdalar
Mercimek, fasulye, fıstık, nohut, fıstık ezmesi, fıstık yağı, biber vb.
Alkol
Haşimato hastalığı risk faktörleri nelerdir?
Hastalık en sık orta yaş kadınlarda görülse de bazı faktörler herkes için riski artırabilir.
Cinsiyet
Kadınlarda daha yaygındır.
Yaş
Orta yaşlarda risk artar.
Kalıtsallık
Ailede Haşimato veya başka otoimmün hastalık öyküsü bulunması.
Diğer otoimmün hastalıklar
Romatoid artrit, tip 1 diyabet, lupus vb.
Radyasyona maruz kalma
Yüksek çevresel radyasyon riski artırır.
Haşimato hastalığının tanısı nasıl konur?
Hastalar genellikle kabızlık, geçmeyen yorgunluk, sabah yataktan zor kalkma, cilt kuruluğu, saç dökülmesi ve yüzde şişkinlik gibi şikâyetlerle başvurur.
Tanıda şu testler uygulanabilir:
TSH testi
Tiroid bezinin çalışma durumunu gösterir.
Hormon test
Tiroid hormonu düşüklüğü hipotiroidiyi düşündürür.
Antikor testi
Otoimmün kaynaklı hastalıklar için anti-TPO antikorları ölçülür.
Antikor testleri her zaman kesin sonuç vermediği için diğer testlerle birlikte değerlendirilir. Özellikle aile öyküsü, başka otoimmün hastalık varlığı veya radyasyona maruz kalma durumlarında düzenli endokrinoloji kontrolleri önerilir.
Haşimato hastalığının tedavisi nasıl olur?
Tedavi yaklaşımı; belirtilere, kişinin yaşına, genel sağlık durumuna ve hastalığın şiddetine bağlıdır. Haşimatoyu tamamen ortadan kaldıracak bir tedavi yoktur. Tiroid hormon seviyeleri normal ise, tedavi gerekmez. Ancak haşimato, tiroidin az çalışmasına yol açarsa, hormon replasman tedavisi uygulanır. Bu amaçla en sık kullanılan ilaç levotiroksindir ve bu ilaç, diğer hipotiroidi türlerinde de standart tedavidir.
Bazı haşimato hastalarında tiroid bezi büyür (guatr), bazılarında ise küçülür. Guatr hızlı büyüyorsa veya boyutu çok büyükse, yutma, konuşma ya da nefes alma sorunlarını önlemek amacıyla cerrahi müdahale gerekebilir. Tedavi edilmeyen haşimato, kalbe zarar verebilir, kalp hastalığı riskini artırabilir. Nadir de olsa ağır vakalar, miksödem koması gibi yaşamı tehdit eden durumlara yol açabilir. Tedavi edilmezse ortaya çıkacak başlıca sorunlar şöyledir:
Guatr
Tiroid bezinin büyümesi, genellikle iyot eksikliğine bağlıdır.
Kalp problemleri
Yüksek LDL kolesterol, kalp büyümesi, kalp yetmezliği.
Psikolojik rahatsızlıklar
Depresyon ve cinsel isteksizlik.
Gebelik komplikasyonları
Bebeğin zihinsel gelişiminde bozukluk, kalp-beyin-böbrek sorunları riski.
Hamilelik planlayan veya hamile olan kişilerde tiroid kontrolleri, bebekteki olası komplikasyonları önlemek açısından büyük önem taşır.
Haşimato ile guatr aynı mı?
Haşimato, tiroid bezini etkileyen bir hastalıktır ve guatr, bu hastalığın ilk belirtilerinden biri olabilir. Guatr, tiroid bezinin büyümesiyle kendini gösterir ve bu büyüme, bezin çok fazla ya da çok az tiroid hormonu üretmesi veya iltihaplanması nedeniyle oluşabilir. Ayrıca tiroid kistleri, tümörler ya da tiroid kanseri de guatra yol açabilir. Guatr genellikle iyot eksikliğiyle ilişkiliyken, haşimato tiroiditi tersine iyot yeterliliği ile bağlantılıdır.
