Tinnitus yaygın ve çoğunlukla ciddi olmayan bir rahatsızlıktır; ancak yaşam kalitesini olumsuz etkileyebilir. Günümüzde tinnitus için kesin bir tedavi bulunmamaktadır; ancak uzmanlar, hastaların rahatlaması ve yaşam kalitelerinin artması için çeşitli yöntemler önermektedir.
Tinnitus, kulaklarda algılanan çınlama sesidir. Bununla birlikte kişiler yalnızca çınlama değil; uğultu, kükreme, tıslama, vızıltı, tıklama veya bazen de kafanın içinde hissedilen farklı ses türlerini tanımlayabilir.
Tinnitus nedir?
Kulak çınlaması olarak da bilinen tinnitus, dışarıdan herhangi bir ses kaynağı olmadığı halde kişinin bir ses algılaması durumudur. Yani diğer insanlar bu sesi duyamaz. Çoğu zaman çınlama şeklinde tarif edilse de bazı bireyler vızıltı, uğultu, ıslık veya kükreme benzeri sesler de duyabilir. Tinnitus iki ana grupta incelenir:
Subjektif tinnitus
En sık rastlanan türdür. Dış, orta ya da iç kulaktaki hasarlardan kaynaklanır. Çoğu zaman uzun süreli yüksek sese maruz kalma sonucunda gelişir.
Objektif tinnitus
Daha nadir görülen bu tipte sesi yalnızca hasta değil, başka kişiler de duyabilir. Orta kulak kemiklerinin hasarı, kas kasılmaları ya da damar kaynaklı sorunlar bu türün nedenleri arasında yer alır.
Tinnitus sadece yetişkinlerde değil, çocuklarda da görülebilir. Bazı vakalarda zamanla iyileşebilir veya tamamen kaybolabilirken, bazı kişilerde semptomlar kronikleşir ve kötüleşebilir. Üç aydan uzun süren durumlar kronik tinnitus olarak değerlendirilir. Her ne kadar genellikle ciddi bir tıbbi sorunla ilişkili olmasa da, bazı bireylerde uykuya dalmayı, odaklanmayı ve ruh halini olumsuz etkileyebilir. Şiddetli olgularda ise kaygı bozuklukları ya da depresyon gelişebilir.
Tinnitus nasıl anlaşılır?
Tinnitus oldukça yaygındır; her 5 kişiden 1’ini etkiler. Eğer sık sık dışarıdan gelmeyen bir ses duyuyorsanız, bu sesi çınlama, tıklama, uğultu, kükreme, ıslık ya da kalp atışı gibi tanımlıyorsanız büyük olasılıkla tinnitus yaşıyor olabilirsiniz. Ses tek kulaktan, her iki kulaktan ya da başın içinden geliyormuş gibi hissedilebilir. Ayrıca sürekli olabilir, aralıklarla ortaya çıkabilir ya da kalp atışıyla uyumlu şekilde atabilir.
Çoğu kişi, sessiz ortamlarda ya da uyumaya çalışırken tinnitusunu daha belirgin hisseder. Bu nedenle özellikle gece şikâyetler artabilir. Durumun değerlendirilmesinde olası nedenler (örneğin kulak kiri, enfeksiyon, tansiyon yüksekliği) ve eşlik eden sağlık sorunları göz önünde bulundurulmalıdır. Tinnitus genellikle işitme kaybıyla birlikte görülür. Ayrıca uyku bozuklukları, depresyon, kaygı, hipertansiyon ve seslere aşırı hassasiyet (hiperakuzi) de tabloya eşlik edebilir.
Tinnitus neden olur?
Tinnitusun kesin sebepleri net olarak bilinmese de birçok faktörle bağlantılıdır:
Gürültüye maruz kalma
Yüksek sesli iş yerleri, konserler veya spor etkinlikleri sonrasında kulak çınlaması sık görülür.
İşitme kaybı
Yaşlanmaya bağlı işitme kayıpları ya da yüksek sese maruz kalmak tinnitusla ilişkilidir. Ancak her işitme kaybı yaşayan kişide tinnitus görülmeyebilir.
İlaçlar
Özellikle yüksek dozda alındığında bazı ilaçlar kulak çınlamasına yol açabilir. İbuprofen, aspirin, naproksen gibi NSAID’ler; bazı antibiyotikler, kanser tedavisinde kullanılan ilaçlar, sıtma ilaçları ve bazı antidepresanlar buna örnektir.
Kulak kiri ve kulak enfeksiyonları
Kulak kanalının tıkanması ya da sıvı birikmesi tinnitusu tetikleyebilir.
Baş ve boyun yaralanmaları
Travmalar kulaktaki yapıları veya ses sinyallerini ileten sinirleri etkileyerek çınlamaya yol açabilir.
Daha az rastlanan fakat önemli diğer risk faktörleri şunlardır:
- Meniere hastalığı (iç kulak kaynaklı, denge ve işitme sorunlarına yol açan bir rahatsızlık),
- Çene eklemi (TME) bozuklukları (diş sıkma veya gıcırdatma sonucu kulak çevresindeki dokuların etkilenmesi),
- Tümörler (örneğin vestibüler schwannoma – akustik nöroma),
- Damar sorunları (yüksek tansiyon, ateroskleroz, damar malformasyonları),
- Kronik hastalıklar (diyabet, migren, tiroid bozuklukları, anemi, lupus, multipl skleroz gibi otoimmün hastalıklar).
- Bazen ise tinnitus hiçbir belirgin neden olmaksızın da ortaya çıkabilir.
Tinnitus nasıl iyileşir?
Tinnitusun kesin bir tedavisi olmamakla birlikte, semptomları azaltmaya yönelik pek çok yöntem vardır. Tedavi yaklaşımı, kişinin yaşı, sağlık durumu ve şikâyetlerin şiddetine göre belirlenir.
Kulak kiri temizliği
Basit bir tıkanıklığın giderilmesiyle çınlama azalabilir.
İşitme cihazları
İşitme kaybı olan hastalarda, duyamadıkları sesleri yükselterek tinnitusu azaltabilir.
Koklear implantlar
Hem ciddi işitme kaybı hem de tinnitus yaşayan bazı kişilerde faydalıdır.
Ses üreteçleri (maskeleyiciler)
Çınlama sesini daha az fark edilir hale getirmek için kullanılan küçük cihazlardır.
İlaç tedavisi
Tinnitusu doğrudan ortadan kaldırmasa da uyku düzenini, ruh halini veya eşlik eden sağlık sorunlarını iyileştirmek için kullanılabilir.
Tinnitus yeniden eğitim terapisi
Danışmanlık ile ses terapilerinin bir arada uygulandığı özel bir yaklaşımdır.
Bilişsel davranışçı terapi
Psikolog veya psikiyatrist eşliğinde, çınlama algısını daha az rahatsız edici hale getirmeyi öğretir.
Danışmanlık ve destek grupları
Kişinin duygusal yükünü hafifletebilir.
Tinnitus geçici midir?
Tinnitus bazı kişilerde geçici olabilir ve birkaç hafta veya ay içinde kaybolabilir. Özellikle neden olan kulak kiri, enfeksiyon veya damar sorunları tedavi edildiğinde semptomlar hızla azalır. Ancak bazı bireylerde yaşam boyu sürebilecek kronik bir sorun haline gelebilir.
