Psikoz nedir? Psikoz belirtileri neler?

Psikoz kelimesi, insanların gerçekle gerçek olmayanı ayırt etmekte zorluk çektiği, zihni etkileyen durumları tanımlamak için kullanılır. Bir akıl sağlığı teşhisi olmaktan ziyade, bir dizi deneyimi tanımlar. Bazı ruh sağlığı sorunlarının bir belirtisidir, ya da ruh sağlığı sorunlarına yol açabilecek bir deneyimdir. Kendi başına bir teşhis değildir. Bu durum ortaya çıktığında buna psikotik atak denir.

Psikoz, kişinin düşünme, hissetme ve davranış biçimini farklı şekillerde etkiler. Psikoz deneyimi kişiden kişiye büyük ölçüde değişir. Aniden ortaya çıkabilir veya çok yavaş gelişebilir.

Psikozun birkaç farklı belirtisi vardır: Halüsinasyonlar, sanrılar, düşünce bozukluğu, bilişsel zorluklar ve değişen davranışlar.

Psikoz nedir?

Psikoz, zihni etkileyen ve gerçeklikle bağlantısının kopmasıyla ortaya çıkan semptomları ifade eder. Psikoz genellikle kişinin ergenlik dönemi sonu ile 20'li yaşların ortaları arasında, genç yetişkinlikte başlar. Ancak, psikotik ataklar hem daha genç hem de daha ileri yaşlarda ve birçok bozukluk ve hastalığın bir parçası olarak ortaya çıkabilir. Örneğin, nörolojik rahatsızlığı olan yaşlılar psikoz açısından daha yüksek risk altında olabilir.

Psikoz ve şizofreni farkı nedir?

Psikoz, kişinin gerçeklikle bağını kaybetmesine neden olan bir dizi semptomdur. Genellikle şizofreninin bir belirtisidir, ancak başka durumlar da psikoza yol açabilir. Şizofreni ise, kişinin düşünme, hissetme ve davranışlarında değişikliklere yol açan uzun süreli bir ruh sağlığı durumudur.

Psikoz krizi nasıl olur?

Psikoz atağı sırasında, kişinin düşünceleri ve algıları bozulur ve neyin gerçek neyin gerçek olmadığını ayırt etmekte zorluk çekebilir. İlk psikoz atağı, kişinin ilk kez psikotik semptomlar veya psikotik atak yaşaması anlamına gelir. İlk atağı yaşayan kişiler neler olduğunu anlayamayabilir. Semptomlar oldukça rahatsız edici ve alışılmadık olabilir, kişiyi kafası karışık ve sıkıntılı hissettirebilir. Psikotik bir epizot üç aşamadan oluşur. Her aşamanın uzunluğu kişiden kişiye değişir.

Aşama 1: Prodom (Psikoz sendromu)

İlk belirtiler belirsiz ve neredeyse fark edilmeyecek düzeyde olabilir. Bazı kişilerin duygularını, düşüncelerini ve algılarını tanımlama biçimleri zamanla daha da zorlaşabilir. Her kişinin deneyimi farklı olabilir ve herkes aşağıdaki "ortak belirtilerin" hepsini yaşamayabilir:

• Azalmış konsantrasyon
• Azalmış motivasyon
• Depresif ruh hali
• Uyku bozukluğu
• Endişe
• Sosyal geri çekilme
• Şüphecilik
• İşlevsellikte bozulma
• Aile ve arkadaşlardan uzaklaşma
• Garip inançlar

Aşama 2: Akut

Akut evre, psikoz belirtilerinin ortaya çıkmaya başladığı evredir. "Kritik dönem" olarak da bilinir. Halüsinasyonlar, sanrılar veya karmaşık düşünceler gibi belirgin psikotik belirtiler yaşanır. Bu evrede, psikoz yaşayan kişi başına gelenlerden dolayı aşırı derecede sıkıntıya girebilir veya karakterine o kadar aykırı davranabilir ki, aile üyeleri aşırı endişelenebilir ve yardım aramaya başlayabilir. Bu evreden önce kişi daha kademeli bir gerileme yaşıyor olabilir.

Aşama 3: İyileşme

Etkili bir tedaviyle çoğu kişi ilk psikoz atağından kurtulur ve bir daha asla atak yaşamayabilir. Psikozun tedavi edilebilir bir durum olduğunu ve erken yardım alınırsa bir daha asla atak geçirmeyebileceğini unutmamak önemlidir. Başlangıçta, akut dönemde görülen bazı semptomlar iyileşme aşamasında da devam edebilir, ancak uygun tedaviyle çoğu kişi başarıyla iyileşir ve normal günlük yaşamlarına döner.

Psikoz belirtileri neler?

Psikotik semptomlar genellikle düşünce, ruh hali ve davranış değişikliklerini içerir. Semptomlar kişiden kişiye değişir veya zamanla değişebilir. Semptomlardan bazıları beş kategoriye ayrılabilir:

• Düşünceler bulanık veya karmaşık hale gelir. Kişi konuşurken mantıklı bir şey söyleyemez. Konsantre olmakta, bir konuşmayı takip etmekte veya bir şeyleri hatırlamakta zorluk çekebilir. Zihni hızlı çalışabilir veya bilgileri ağır çekimde işliyormuş gibi görünebilir.
• Sanrılar olarak bilinen yanlış inançlar yaygındır. Kişi, sanrısının gerçekliğine o kadar ikna olabilir ki, hiçbir mantıksal argüman onu caydıramaz. Örneğin, polisin kendisini izlediğine veya özel mesajlar aldığına inanabilir.
• Psikozda kişi aslında orada olmayan bir şeyi görür, duyar veya hisseder. Örneğin, kimsenin duyamadığı sesler duyabilir veya orada olmayan şeyler görebilir. 
• Bir kişinin hisleri hiçbir sebep yokken değişebilir. Kendini tuhaf ve dünyadan kopuk hissedebilir. Ruh hali değişimleri yaygındır ve alışılmadık derecede heyecanlı veya depresif hissedebilirler. Duyguları bastırılmış hisseder ve çevresindekilere daha az duygu gösterebilir.
• Psikoz hastaları normalden farklı davranabilirler. Aşırı derecede aktif veya uyuşuk olabilirler. Uygunsuz şekilde gülebilir, ortada hiçbir sebep yokken öfkelenebilir veya üzülebilirler. Davranış değişiklikleri genellikle yukarıda açıklanan semptomlarla ilişkilidir. Örneğin, tehlikede olduğuna inanan biri polisi arayabilir. Kendisinin peygamber olduğuna inanan biri gününü sokaklarda vaaz vererek geçirebilir. Kişi, yemeğin zehirli olduğundan endişelendiği için yemeyi bırakabilir veya korktuğu için uyku uyuyamaz.

En yaygın psikoz türü nedir?

En yaygın psikotik bozukluk şizofrenidir. Bu hastalık, altı aydan uzun süren davranış değişiklikleri, sanrılar ve halüsinasyonlara neden olur ve sosyal etkileşimi, okulu ve işi etkiler.

Psikoz teşhisi nasıl konur?

Psikozun nedenini teşhis etmek için psikiyatrik değerlendirme ve testlerden yararlanılır.

Laboratuvar testleri ve beyin taramaları gerekli olmayabilir, ancak bazen tanıyı kesinleştirmeye yardımcı olabilir. Testler şunları içerebilir:

• Anormal elektrolit ve hormon seviyeleri için kan testleri
• Frengi ve diğer enfeksiyonlar için kan testleri
• Uyuşturucu taramaları
• Beyin MR'ı

Psikoz tedavisi nasıl olur?

Tedavi, psikozun nedenine bağlıdır. Kişinin güvenliğini sağlamak için genellikle hastanede bakım gerekebilir. Halüsinasyon ve sanrıları azaltan, düşünce ve davranışları iyileştiren antipsikotik ilaçlar faydalıdır. Kişinin ne kadar iyi performans gösterdiği, psikozun nedenine bağlıdır. Neden düzeltilebilirse, sonuç genellikle iyidir. Bu durumda, antipsikotik ilaç tedavisi kısa sürebilir.

Şizofreni gibi bazı kronik rahatsızlıkların semptomlarını kontrol altına almak için ömür boyu antipsikotik ilaçlarla tedavi edilmesi gerekebilir.