Geriatri, ileri yaştaki insanların sıklıkla yaşadığı rahatsızlıkların tedavi ve tıbbi bakımlarıyla ilgilenen tıp dalıdır. İleri yaştaki bir bireyin engelliliğe veya güçsüzlüğe neden olan sağlık sorunları vardır. İnsanlar genellikle 75 yaşından sonra yeteneklerini kaybetmeye başlarlar. Bu insanlar genellikle bir dizi hastalık ve engellilikle yaşarlar. Bunlara bilişsel sorunlar (düşünme, öğrenme ve hafıza) veya idrar kaçırma, depresyon veya işlevsel sınırlamalar gibi diğer geriatrik sendromlar dâhil olabilir.
Geriatri (ileri yaş sağlığı) nedir?
Geriatri, yaşlılığa bağlı sorunları ve hastalıkları ile yaşlanan insanların tıbbi bakımı ve tedavisiyle ilgilenen bir tıp dalıdır. Geriatrik bir hastanın, doktorun odaklanmak üzere eğitildiği belirli bir sorun profili vardır.Bu sorunlar, yaşlılarda zihinsel, dolaşımsal ve duyusal bozulmadan kaynaklanır ve en yaygın olanları bunama, deliryum, düşmeler, çoklu ilaç kullanımı ve koroner kalp hastalığıdır. Hastalıklar, rahatsızlıklar ve ilaçlar yaşlı insanları genç yetişkinlerden farklı şekilde etkileyebilir ve yaşlı hastalar genellikle birden fazla sağlık sorunu yaşar ve birden fazla ilaç alır. Geriatristler, yaşlıların özel sağlık sorunlarını ele alan bakım planlarını yapar, yönetir ve geliştirir.
Geriatri bölümü neye bakar?
Geriatri, ileri yaştaki yaşlıların sıklıkla yaşadığı rahatsızlıkları tedavi etmede uzmanlaşmıştır. Geriatri bölümünde, hipertansiyon, şeker hastalığı, osteoporoz, tiroid hastalıkları gibi dâhili problemler yanında unutkanlık, depresyon, idrar kaçırma, beslenme bozuklukları, düşkünlük gibi geriatrik sendromların tedavileri yapılmaktadır.
Geriatrik belirtiler nelerdir?
Geriatrik sendromlar, yaşlanmaya özgü olmasa da tipik olan bir dizi durumu içerir; bunlara örnek olarak inkontinans, bilişsel bozukluk, deliryum, düşmeler, bası yaraları, ağrı, kilo kaybı, iştahsızlık, işlevsel gerileme, depresyon, çoklu hastalık, baş dönmesi, idrar kaçırma, kendiliğinden oluşan kemik kırıkları ve gelişememe verilebilir.
Kimler geriatri polikliniğine başvurabilir?
65 yaş ve üstünde olan,- Hipertansiyon,
- Diyabet,
- Osteoporoz (kemik erimesi),
- Kronik kalp ve akciğer hastalıkları,
- Kanser,
- Artrit,
- Böbrek ve sindirim sistemi bozuklukları,
- İdrar kaçırma,
- Alzheimer Hastalığı,
- Deliryum,
- Bunama,
- Parkinson hastalığı,
- Keslenme bozukluğu,
- Kronik ağrı,
- Çoklu ilaç kullanımı (polifarmasi),
- Kemik erimesi,
- Kas güçsüzlüğü gibi rahatsızlıkları olanlar geriatri polikliniğine başvurabilir.
Geriatrik hastalıklar nedir?
Yaşlılar, yaşa bağlı hastalıklara yakalanmaya daha yatkındır. Yüksek tansiyon genetik bir sorun olabilir, ancak kardiyovasküler hastalık, iskemik kalp hastalığı, idrar tutamama, vasküler demans, multipl skleroz ve diğer hastalıklar yaşlılar arasında çok daha yaygındır.
En sık görülen geriatrik hastalıklar şunlardır:
Artrit
Bu kronik hastalık, yaşlı bireylerin yaşadığı en yaygın yaşa bağlı rahatsızlıklardan biridir. Artrit, eklem ağrısına ve kronik iltihaplanmaya neden olur. İki türü osteoartrit ve romatoid artrittir. İkisi arasında daha yaygın olan osteoartrit, normal aşınma ve yıpranmanın bir sonucudur. Romatoid artrit, bağışıklık sisteminin eklemlerin astarına saldırdığı bir otoimmün hastalıktır.
Kanser
Prostat kanseri, meme kanseri ve akciğer kanseri gibi 200'den fazla farklı kanser türü, yaşlı insanların karşılaştığı en yaygın sorunlardan biridir. Kanser, vücuttaki hücrelerin hızlı ve anormal bir şekilde çoğalmasıyla oluşur ve kan dolaşımı yoluyla yayılabilen tümörler oluşturur.
Kronik böbrek hastalığı
Böbrek enfeksiyonları, böbrek iltihabı, yüksek tansiyon ve diyabet kronik böbrek hastalığına yol açabilir. Bu durum böbrekleri etkiler ve böbrek yetmezliğine yol açabilir ve şu anda bir tedavisi yoktur. Yaşlı bireyler, kanlı idrar, nefes darlığı, şişmiş ayak bilekleri, eller veya ayaklar, yorgunluk veya hastalık hissi gibi ileri evre belirtilerini fark ettikleri doktorlarına bildirmeleri konusunda dikkatli olmalıdır.
Kalp ve damar hastalıkları
Kalbi besleyen koroner arterlerin daralması veya tıkanması sonucu ortaya çıkan rahatsızlıklardır.
Kronik obstrüktif akciğer hastalığı (KOAH)
Bu hastalık kategorisi altında en iyi bilinen durum kronik bronşittir. Bronşit, akciğerleri ve hava yollarını etkileyen bir enfeksiyondan kaynaklanır ve aşırı mukus birikmesine neden olur. Vücut bu birikimi öksürük yoluyla yerinden çıkarmaya çalışır.
Demans, Alzheimer ve Parkinson
Demans, yaşlılarda hafıza ve biliş sorunlarına yol açan bir sendromu veya kronik rahatsızlıkları tanımlamak için kullanılan bir şemsiye terimdir. Bu, beyin hücrelerinde hasar olduğunda veya hücreler arasındaki bağlantının kaybolmasıyla ortaya çıkar ve bu da hücrelerin ölmesine neden olur. Alzheimer hastalığı, vakaların %70'ine kadarını oluşturan belirli bir bunama türüdür. Beyindeki proteinlerin bozucu birikimlerinden kaynaklanır. Parkinson hastalığı ise başka bir demans türüdür. Bu ilerleyici hastalık, beyindeki sinir hücrelerinin kaybından kaynaklanır ve bu da normal bilişsel işlevler için gerekli olan dopamin miktarını azaltır. Bir tedavisi olmasa da, semptomlar tedavi edilebilir.
Diyabet
Diyabet en yaygın olarak yaşlı insanlarda gelişir ve yaşam boyu süren bir rahatsızlık olarak yönetilmesi gerekir. Bu hastalık, vücudun normal işleyişi sağlamak için yeterli insülin üretemediğinde ortaya çıkar.
Osteoporoz
Osteoporoz, yaşlı yetişkinler arasında en yaygın görülen rahatsızlıklardan biridir. Bu rahatsızlık kemik yoğunluğunda azalma olarak ortaya çıkar ve genellikle bir düşme sonucu kırık veya çatlak oluşana kadar fark edilmez. Kas kütlesini kaybetmek gibi, kemik gücünü kaybetmek de normal yaşlanma sürecinin bir parçasıdır, ancak osteoporozu olan kişiler bu düşüşü çoğu insandan daha hızlı yaşarlar.
Felç
Beyindeki hayati kan akışı kesildiğinde felç meydana gelir. Bu, beyin hücrelerinin ölmesine neden olur, kalıcı sakatlığa yol açabilir ve yaşamı tehdit edebilir. Felçler yaşlı yetişkinler arasında çok yaygındır, bu nedenle belirtileri ve semptomları bilmek önemlidir.
Yüksek tansiyon
Kan damarlarındaki basıncın çok yüksek (140/90 mmHg veya daha yüksek) olmasıdır.
Kemik erimesi
Kemik yoğunluğunun azalması nedeniyle kemiklerin kırılgan hale gelmesi.
Glokom
Glokom veya göz tansiyonu, genellikle belirti vermeden ilerleyen, göz içi basıncının yükselmesi nedeniyle görme sinirinin hasar görmesidir.
Katarakt
Göz merceğinin bulanıklaşarak görme yeteneğinin azalması.
Geriatri bölümünde yapılan tarama testleri nelerdir?
Geriatrik değerlendirme testleri, yaşlı bireylerin fonksiyonel durumunu, tıbbi durumunu, bilişsel işlevlerini, beslenme durumunu, psikolojik durumunu ve sosyal durumunu değerlendirmek ve kullandığı ilaçları ve olası ilaç etkileşimlerini değerlendirmek için yapılan testlerdir. Bu testler genellikle bireyin yaşına, sağlık geçmişine ve semptomlarına bağlı olarak belirlenir.
Yaygın geriatrik tarama testlerinden bazıları şunlardır:
- Günlük temel yaşam aktiviteleri testi
- Lawton-Brody enstrümental günlük yaşam aktivite skalası
- Mini nütrisyonel test
- Mini mental test
- Saat çizdirme testi
- Yesavage geriatrik depresyon skalası
- Mobilite testleri
Yaşlı hastanın bireysel ihtiyaçlarına göre, bu testlerden bir veya daha fazlası geriatri bölümünde uygulanabilir. Bu testlerin amacı, yaşlı bireylerin sağlık durumunu değerlendirerek uygun tedavi planlarını oluşturmaktır.
