Aft niye çıkar? Afta ne iyi gelir?

Ağız içinde en sık görülen rahatsızlıklardan biri olan aft, ağız içinde ortaya çıkan, ortası beyaz veya sarı, çevresi kırmızı ve oldukça ağrılı yaralardır. Ağrılı olsalar da, genellikle kendiliğinden iyileşirler ve herhangi bir soruna yol açmazlar. Bazı kişilerde sadece birkaç hafta sonra tekrar aft oluşurken, bazılarında aylar veya yıllar sonra tekrar oluşabilir. Bu küçük, bulaşıcı olmayan iltihapların neden oluştuğu bilinmediğinden, şu anda bunların oluşmasını önleyebilecek bir tedavi de bulunmamaktadır. Semptomlar, ağrı kesici veya iltihap giderici ilaç içeren jeller, kremler veya gargaralarla hafifletilebilir. Kendiliğinden geçmeyen çok sayıda veya çok büyük aftların bulunması ya da ağız kokusu veya şişmiş lenf düğümleri gibi başka semptomlar varsa bir doktora veya diş hekimine görünmek önemlidir.

Aft nedir?

Aft veya aftöz ülser, ağızda oluşan ağrılı, açık bir yaradır. Aftlar beyaz veya sarı renktedir ve parlak kırmızı bir alanla çevrilidir. Sıklıkla dil, yumuşak damak, yanaklar ve dudaklar gibi ağzın hareket eden yumuşak kısımlarını etkilerler. Bu durum tekrarlayıcıdır çünkü bu yaralar genellikle kendiliğinden iyileşir, ancak bir süre sonra aynı veya yeni yerlerde tekrar ortaya çıkar.

Üç ana formu vardır:

• Minör aftöz ülser: Bu, aft vakalarının büyük bölümünü oluşturan bir türdür. Yaralar genellikle küçüktür, yaklaşık bir hafta içinde iyileşir ve yara izi bırakmaz.
• Majör aftöz ülser: Bu daha şiddetli form genellikle iki hafta veya daha uzun sürer ve genellikle 1 santimetreden daha büyük çaplıdır. Son derece ağrılı olabilir ve genellikle iz bırakarak iyileşir.
• Herpetiform aftöz ülser: Bu rahatsızlık türü nadirdir. Çok küçük ülser kümeleri (bazı vakalarda bir milimetreden küçük) halinde ortaya çıkarlar ve bazen birleşerek daha büyük ülserler oluştururlar. Genellikle bir haftadan biraz uzun sürede iyileşirler.

Aft neden çıkar?

Aftların kesin olarak nedeni bilinmemektedir, ancak akyuvarların ağız mukoza hücrelerine geçici olarak saldırmasına neden olan bir bağışıklık sistemi arızasından kaynaklandığı düşünülmektedir. Bazen gıda bileşenlerine veya diş macunu ya da gargara bileşenlerine karşı alerjik bir reaksiyon olarak ortaya çıkarlar. Aftlar ayrıca Crohn hastalığı ve beslenme eksiklikleri gibi bazı sistemik rahatsızlıklarla da ilişkili olabilir.  Ayrıca, aftların ailesel geçiş gösterdiği ve stres, zayıflamış bağışıklık sistemi ve hormonal değişiklikler gibi çeşitli faktörlerden de etkilenebilir.

Bunlara ek olarak demir, çinko, folik asit, kalsiyum ve B12 vitamini eksikliği gibi bazı eksikliklerin tetikleyici olabileceği; kronik iltihaplı bağırsak hastalığı veya Behçet hastalığı gibi hastalıkların da aft oluşumuna neden olabileceği düşünülmektedir.

Afta ne iyi gelir?

Aftlar genellikle birkaç gün içinde kendiliğinden geçer. Ancak, iyileşmeyi hızlandırabilecek veya ağrıyı azaltabilecek reçetesiz (OTC) tedaviler mevcuttur. Bunlardan bazıları şunlardır:

Tuzlu su ile ağız gargarası

Tuzlu su gibi hafif ağız gargaraları aftın iyileşmesine yardımcı olabilir. Ağız gargaraları ağızdaki bakteri ve iltihabı azaltabilir.

Hidrojen peroksit

Hidrojen peroksit, aftın temiz tutarak iyileşmesini hızlandırmaya yardımcı olabilir. Hidrojen peroksit, aft içindeki ve çevresindeki bakteri miktarını azaltmak için antiseptik görevi görür. Temiz bir pamuklu çubuk kullanarak aftın üzerine %50-%50 oranında hidrojen peroksit ve su karışımı uygulayabilirsiniz.

Bal

Ağız yarasına uygulanan bal, iyileşmeyi hızlandırabilir. Bal, antibakteriyel ve antienflamatuar özellikleriyle bilinir. Bu nedenle, ağız yaralarından hızlı bir şekilde kurtulmak için evde uygulanabilecek etkili bir ilaçtır.

Ağızda geçmeyen aft neden olur?

Aftlar, dudaklar, dil, diş etleri, damak ve yanakların iç kısmı dahil olmak üzere ağzın hemen hemen her yerinde gelişebilir. Herkes aft riski altındadır, ancak 10-20 yaş arası kişilerde ve kadınlarda daha yaygındır. Küçük aftlar genellikle birkaç gün veya bir hafta sürer. Bazı insanlar aft oluşumuna daha yatkındır ve bunun nedeni tam olarak bilinmemektedir. Ve bu kişilerin çoğunda ciddi bir altta yatan neden yoktur. Ağızda sürekli aft oluşumu, tekrarlayan aftöz stomatitten (RAS) kaynaklanabilir. RAS, etiyolojisi belirsiz kronik bir oral mukoza inflamatuar bozukluğudur. Aşağıdaki faktörler RAS oluşumu riskini artırabilir:

• Bağışıklık sistemi bozuklukları
• Genetik yatkınlık
• Lokal travma
• Sigarayı bırakma
• Anemi veya hematolojik eksiklik
• Crohn hastalığı
• Ülseratif kolit
• Çölyak hastalığı
• Behçet hastalığı
• Beslenme eksikliği
• Demir, folik asit ve B12 vitamini gibi vitamin ve minerallerin eksikliği
• Bazı ilaçlar (beta blokerler, NSAID'ler veya bağışıklık baskılayıcılar gibi)

Aft neyin belirtisi olabilir?

Aft herkeste görülebilir, ancak aftlar, belirli tıbbi rahatsızlıkları olan kişilerde daha yaygındır. Aftlar bazen aşağıdaki sağlık sorunları gibi daha ciddi bir rahatsızlığın belirtisi olabilir.

Lupus

Lupus (sistemik lupus eritematozus), vücudun birçok bölgesini etkileyen bir otoimmün hastalıktır. Lupus durumunda, vücudun kendi bağışıklık sistemi sağlıklı dokulara saldırmaya başlar. Aktif bir lupus alevlenmesi sırasında ağız yaraları oluşabilir.

Behçet hastalığı

Behçet hastalığı, kan damarlarınızı etkileyen bir otoimmün hastalıktır. Ağızda ve genital bölgede ülserler şeklinde ortaya çıkabilir. Ayrıca gözlerde iltihaplanmaya (kronik tekrarlayan üveit) neden olur. Behçet hastalığının nedeni belirsizdir, ancak en sık genç yetişkinlerde görülür.

Çölyak hastalığı

Çölyak hastalığı, bağışıklık sisteminizin buğday ve diğer tahıllarda bulunan bir protein olan glüteni tehdit olarak gördüğü bir durumdur. Bağışıklık sistemi bu tehdide tepki vererek sindirim sisteminizde hasara neden olur. Çölyak hastalığı olan kişilerde glütene maruz kaldıklarında ağız ülseri görülebilir.

HIV/AIDS

Aftlar, edinilmiş bağışıklık yetmezliği sendromu (AIDS) ve AIDS'e neden olan insan bağışıklık yetmezliği virüsü (HIV) olan kişilerde yaygındır. Bu durumlar bağışıklık sistemini etkiler ve aft oluşumunun yaygın olmasının nedeni bu olabilir.

Ağızda aft hangi vitamin eksikliğidir?

Tekrarlayan aftöz ülserler, özellikle demir, B3 vitamini, C vitamini, folik asit veya B12 vitamini eksikliği gibi beslenme eksikliklerinden kaynaklanabilir.

Aft ne zaman tehlikeli?

Aftlar rahatsız edicidir, ancak tehlikeli değildir. Uçukların aksine, aftlar enfeksiyonlardan kaynaklanmaz. Aft ağrısı genellikle birkaç gün içinde iyileşirler. İki haftadan uzun süren bir aft durumunda doktorunuza başvurmanız gerekir.

Ağızdaki aft nasıl geçer?

Aft, genellikle 7 ila 10 gün içinde kendiliğinden geçer. Ağızda aft oluşursa, ağrı ya da rahatsızlıktan daha kısa sürede kurtulmak için, semptomları yönetebilecek, gargaralar ve topikal merhemler dahil olmak üzere reçetesiz satılan birkaç tedavi yöntemi mevcuttur. Bunlar:

• Ağrıyan bölgeye dokunmamaya çalışın. Dokunmak iyileşme sürecini olumsuz etkileyebilir ve enfeksiyon yayılmasına neden olabilir.
• Dişlerinizi temizlemek için yumuşak bir diş fırçası kullanın. Yaralarınız dişlerinizi fırçalayamayacak kadar ağrılıysa, bunun yerine klorheksidin içeren bir gargara kullanın.
• Tuzlu suyla gargara yapmak ağrıyı hafifletmeye ve enfeksiyon riskini azaltmaya yardımcı olabilir. Bir çay kaşığı tuzu bir bardak suya karıştırarak tuzlu suyla gargara yapın.
• Yumuşak gıdalar tüketin.
• Yara geçene kadar, tahriş edici, çok sıcak, baharatlı, acı ve asitli yiyecek/içeceklerden uzak durun.
• Soğuk su içmek ağız ağrısını hafifletmeye yardımcı olabilir.
• Eğer aft vitamin eksikliğinden kaynaklanıyorsa; vitamin ve mineral takviyesi alın.