Yunanca "trypa" (delik) ve "phobos" (korku) kelimelerinden türeyen tripofobi, en bilinen fobilerden biri olmadığından, günlük hayatınızda bunu hiç duymamış olabilirsiniz. Tripofobiyi daha iyi anlamak için önce fobinin ne olduğuna kısaca bir bakalım. Tripofobi, bal peteği, çilek, delikli peynir, delikli desenler ve sünger gibi tekrar eden delikli yapılara karşı duyulan yoğun korku olarak tanımlanır.
Tripofobi (delikli el fobisi) nedir?
Bazı insanlar tarafından delikli el fobisi olarak da nitelendirilen tripofobi, Yunancada “delik” anlamına gelen “trypo” ve “korku” anlamına gelen “phobos” kelimelerinden türetilmiştir. Nesnelerin yüzeyindeki delik ve boşlukların birikmesinden duyulan aşırı korku ve iğrenme trifobi olarak tanımlanır.
Tripofobi neden olur?
Tripofobiyi ortaya çıkaran ve geliştiren faktörler hakkında kesin bir bilgi yoktur. Bu alanda şu ana kadar yapılan araştırmalar sınırlıdır. Tripofobi de tıpkı diğer fobiler gibi “Nedeni tam olarak anlaşılamayan durumlar” kategorisine dâhil edilmiştir. Bazı araştırmacılar tripofobinin evrimsel olarak geliştiğini ileri sürmüşlerdir. Tripofobik uyaranların, yani delikli yüzeylere sahip nesnelerin, atalarımızın geçmişte zehirli organizmalar ve tehlikeli hayvanlar olarak karşılaştıkları ve kaçındıkları şeylere dayandığını vurgulamışlardır. Ayrıca davranışçı teoriye göre, diğer fobilerde olduğu gibi tripofobiyi tetikleyen uyaranlarla ilgili olumsuz deneyimler yaşandıktan sonra görülebileceği ileri sürülmektedir.
Tripofobinin belirtileri nelerdir?
Delikli yüzeylerle yoğun bir şekilde rahatsız olan kişilerin "tripofobik" olarak adlandırılıp adlandırılamayacağını belirleyen bazı kriterlerin olduğunu söylemek yanlış olmaz. Aslında, bu yüzeylerle rahatsız olmak yeterli değildir. Ayrıca aşağıdaki özelliklere sahip olmak da önemlidir:
- Duygusal rahatsızlık
- Yoğun korku ve kaygı
- İğrenme duygusu
- Sıcaklıktan bağımsız olarak üşüme hissi
- Herhangi bir fiziksel tetikleyici olmadan kaşıntı
- Bulantı
- Panik ataklar
- Hızlı nefes alma
- Terleme
- Kusma
Tripofobi durumunda, tüm bu semptomlar kalıcıdır. Delikli yüzeylerle karşılaşıldığında her zaman aynı semptomlar ortaya çıkar. Ayrıca günlük yaşamın işleyişini bozar. Bireyler, yaşadıkları fobiler ve semptomlar nedeniyle günlük yaşamlarında yaptıkları veya yapmak zorunda oldukları birçok işten mahrum kalabilirler.
Tripofobi nasıl anlaşılır?
Tripofobi bir bozukluk olarak tanımlanmadığı için, teşhis etmek için belirlenmiş kriterler yoktur. Ancak, internette kolayca bulunabilen tetikleyici görsellere bakarak sizde olup olmadığını kendiniz keşfedebilirsiniz. Eğer sadece bu görüntülerden rahatsız oluyorsanız, muhtemelen hafif bir iğrenme yaşıyorsunuzdur. Tepkiniz daha güçlüyse ve çok fazla sıkıntı içeriyorsa veya kaçınmaya veya davranışta önemli değişikliklere yol açıyorsa, bu daha çok bir fobi seviyesinde olabilir.
Tripofobi nasıl tedavi edilir?
Hafif tripofobiye sahip birçok kişi, tetikleyicilerden kaçınarak ve insanlardan potansiyel tetikleyicilere karşı kendilerini uyarmalarını isteyerek korkularını kontrol edebilir ve günlük aktivitelerini sürdürebilir.
Eğer kaçınmanız teşhis edilebilir bir fobi seviyesindeyse, kaçınma durumunuzu daha da kötüleştirebilir. Aşağıdaki yaklaşımlar sorunlu tripofobiyi tedavi eder.
Maruz kalma terapisi
Fobileri kontrol altına almak için en yaygın kabul gören tekniklerden biridir. Bireye kendi başına veya bir terapistin yardımıyla kademeli olarak tetikleyici imgelere bakar.Sıkıntınız azaldıkça ve imgelere tahammül etmek kolaylaştıkça, daha önce en tehdit edici hissettiren imgelere bakmaya başlar.
İlaç tedavisi
Maruz kalma terapisi tercih edilen tedavi yöntemi olsa da doktorlar bazen fobileri ilaçlarla tedavi eder. Bazı ilaçlar, bir tetikleyiciyle karşılaşıldığında ortaya çıkan kaygıyı ve diğer semptomları azaltabilir. Vücuttaki adrenalinin etkilerini engelleyen beta blokerler ve rahatlamanıza yardımcı olan sakinleştiriciler, özellikle kısa vadede bazı fobilerin belirtilerini yönetmede faydalı olabilir.
Alternatif ve tamamlayıcı terapiler
Tripofobisi olan kişilerin rahatlamasına ve kaygılarını yönetmesine yardımcı olabilecek bazı yaygın alternatif tedaviler şunlardır:
- Yoga
- Masaj
- Fiziksel aktivite
- Hipnoterapi
- Farkındalık uygulaması
Tripofobi psikolojik bir hastalık mıdır?
Tripofobi bir ruhsal bozukluk olarak tanımlanmamıştır, bir psikopatoloji türü olarak kabul edilmiştir. Özellikle tripofobiye eşlik eden diğer psikolojik rahatsızlıkların Obsesif Kompulsif Bozukluk (OKB) ve diğer özgül fobilerin olduğu araştırmalarla desteklenmiştir. Buna dayanarak tripofobinin OKB'nin bir alt türü olduğu öne sürülmüştür. Ayrıca tripofobi yaşayan kişilerde yüksek oranda depresyon, yaygın anksiyete bozukluğu, sosyal anksiyete bozukluğu ve panik bozukluğu tanısı konulduğu ve tripofobiye eşlik eden diğer anksiyete ve duygudurum bozukluklarıyla mücadele ettikleri bilinmektedir.
Tripofobiyi neler tetikler?
Yuvarlak şekilli kümeler, delikler veya tekrarlayan desenler tripofobi tepkilerini tetikleyebilir.
Yaygın tetikleyiciler şunlardır:
- Çekirdekli ekmek ve simit.
- Delikli peynirler.
- Sabun veya kahve köpüğü.
- Cilt gözenekleri.
- Çilek, ahududu, papaya ve kivi gibi küçük çekirdekli meyveler.
- Petekler, ayçiçekleri ve lotus tohum kabukları.
- Böcekler ve arılar.
- Yılan, kertenkele, kurbağa ve diğer sürüngenlerin derisi.
- Ayakkabı tabanlıkları.
- Süngerler.
- Köpükler.
- Duş başlıkları
- Krep veya gözleme gibi yiyecekler
- Dilimlenmiş açık narlar
- Betona yerleştirilmiş taşlar
- Saç kökleri
- Mercan resifleri
- Bir kolun üzerine yerleştirilmiş delik veya diş sıraları gibi manipüle edilmiş dijital resimler
Tripofobi ne kadar yaygındır?
Tripofobinin ne kadar yaygın olduğunu kesin olarak bilmek zordur. Araştırmacılar yetişkinlerin %18'inin bir dereceye kadar tripofobiye sahip olduğunu öne sürmektedir.
