Amilaz, kompleks karbonhidratları sindirmeye yardımcı olan bir enzimdir. Karbonhidratların sindirimi son derece önemlidir çünkü karbonhidratlar nihayetinde vücudumuzu besleyen ana enerji kaynağı olan glikoza parçalanır. Tükürük amilazı tükürük bezleri tarafından üretilir ve çiğnediğinizde yiyecekleri sindirmeye başlar.
Pankreas amilazı pankreas tarafından üretilir ve bağırsağınızdaki kompleks şekerlerin sindirilmesine yardımcı olur. Amilaz yüksekliği hiperamilazemi olarak adlandırılır ve kanda pankreas enzimi olan amilazın fazlalığı olarak tanımlanabilir. Pankreasta herhangi bir sorunun varlığı, amilaz seviyelerini genellikle normalden yüksek olmasına neden olabilir. Yüksek seviyeler ayrıca bir enfeksiyon, kanser veya hatta alkol veya belirli ilaçlardan da kaynaklanabilir. Düşük amilaz seviyeleri ise insülin direnci, metabolik sendrom, obezite ve diyabetle ilişkilendilir.
Amilaz nedir?
Amilaz, insanların tükürüğünde doğal olarak bulunan ve sindirim sürecine yardımcı olan bir enzimdir. Nişastanın basit şekerlere parçalanmasını veya hidrolizini hızlandırır. Pankreas ve tükürük bezleri, esas olarak diyet nişastasını glikoza dönüştürülen ve enerji olarak kullanılan disakkaritlere ve trisakkaritlere hidrolize etmek için amilazı sentezler. Kan serumu amilaz seviyesi çeşitli tanı amaçları için test edilir. Vücuttaki amilazın yaklaşık %40'ı pankreas tarafından üretilir. Geri kalanı tükürük bezlerinizden gelir. Bu test, pankreasınızı veya tükürük bezlerinizi etkileyen bir rahatsızlığınız olup olmadığını bulmak için kullanılır. Pankreasınızda bir sorun varsa, amilaz seviyeleri genellikle normalden yüksektir. Yüksek seviyeler ayrıca bir enfeksiyon, kanser veya hatta alkol veya belirli ilaçlardan da kaynaklanabilir. Yetişkin bir bireyde kan örneğindeki amilazın normal aralığı litre başına 30 ila 110 ünitedir (U/L).
Amilaz kaç olursa tehlikeli?
Kandaki amilaz düzeyinin 86 U/L üst sınırın üzerinde olması durumunda pankreas hastalıkları ve özellikle de pankreatitler başta olmak üzere çeşitli hastalık riskleri ortaya çıkabilir.
Amilaz yüksekliği ne anlama gelir?
Kanda yüksek amilaz seviyeleri (hiperamilazemi), enzimin kan dolaşımına çok fazla girmesi veya böbrekler tarafından yeterince temizlenememesi nedeniyle oluşur. Amilaz genellikle tükürük bezleri veya pankreasla ilgili sorunlar sonucunda kanda birikir.
Yüksek amilaz seviyeleri herhangi bir spesifik semptoma neden olmaz. Bunun yerine, olası semptomlar altta yatan durumlarla ilişkilidir. Örneğin, pankreatitli kişiler ağrı, mide bulantısı veya kusma yaşayabilir. Amilaz yüksekliği birçok durumdan kaynaklanabilir. Bunlar:
Pankreasın ani şişmesi (Akut pankreatit).
Aniden kötüleşen kronik pankreatit.
Pankreas, meme, kolon, yumurtalık veya akciğer kanserleri.
Pankreasta bir yara.
Pankreastaki bir kist türü (Pankreas psödokistleri).
Karnınızda şişlik (Asit).
Makroamilazemi. (Bu, kanda makroamilaz adı verilen bir maddenin bulunmasıyla belirginleşen kanser dışı (iyi huylu) bir durumdur.)
Peptik ülser.
Bağırsaktaki dokunun ölümü (Bağırsak enfarktüsü).
Bağırsaklarda tıkanıklık.
Apandisit.
Safra kesesinin ani şişmesi (Akut kolesistit).
Dış gebelik.
Tükürük bezi şişmesi.
Karın zarının şişmesi (Peritonit).
Yanıklar.
Diyabetik ketoasidoz.
Böbrek sorunları.
Morfin gibi bazı ilaçların kullanımı.
Alkol kullanımı.
Kabakulak.
Prostat tümörleri.
Bulimia veya anoreksiya nervoza gibi yeme bozuklukları.
İnflamatuar bağırsak hastalığı.
Yüksek trigliserid düzeyleri (Hipertrigliseridemi).
Amilazı düşürmek için ne yapmalı?
Alkolden uzak durmak ve reçeteli tüm ilaçları almak, ayakta tedavi bölümünde takip ediliyorsanız ve herhangi bir pankreatit teşhisi konmamışsa, yüksek kan amilaz seviyeleri için birincil tedavilerdir. Doktorunuzun tüm talimatlarını uygulayın.
Eğer pankreatit teşhisi konulursa, doktorunuz hastanede tedavi görmeniz için yatırabilir.
Alkol kullanmayın. Alkol kullanımı pankreasınızı ve karaciğerinizi tahriş eder ve ilaçlarla etkileşime neden olabilir.
Yağ oranı düşük, kırmızı et oranı düşük, lif oranı yüksek bir beslenme düzeni uygulayın.
Doktorunuza ve tüm sağlık ekibine aldığınız diğer ilaçları (reçetesiz satılanlar, vitaminler veya bitkisel ilaçlar dahil) mutlaka söyleyin veya söylediğinizden emin olun. Çünkü bunlar diğer ilaçlarla etkileşime girebilir.
Diyabet, karaciğer, böbrek veya kalp hastalığı geçmişiniz varsa doktorunuza hatırlatın.
Bol sıvı alın. Aksi belirtilmediği sürece her 24 saatte iki ila üç litre sıvı tüketin.
Özellikle şiddetliyse, semptomlar veya yan etkiler yaşarsanız, bunları doktorunuzla konuştuğunuzdan emin olun. İlaç yazabilir ve/veya bu tür sorunları yönetmede etkili olan diğer önerilerde bulunabilir.
Hangi ilaçlar amilazı yükseltir?
Pankreasınızda bir sorun varsa, amilaz seviyeleriniz genellikle normalden yüksektir. Yüksek seviyeler ayrıca bir enfeksiyon, kanser veya hatta alkol veya belirli ilaçlardan da kaynaklanabilir.
Amilaz seviyelerini artırabilen ilaçlar şunlardır:
Asparaginaz.
Aspirin.
Doğum kontrol hapları.
Kolinerjik ilaçlar.
Etakrinik asit.
Metildopa.
Opiyatlar (kodein, meperidin ve morfin)
Tiazid diüretikler.
