Çinko eksikliği vücutta ne yapar? Çinko eksikliği için ne yemeli?
Çinko, vücudun birçok işlevi için gerekli olan bir mineraldir. Bağışıklık sistemi, cilt sağlığı, tat ve koku duyuları, hamilelik ve çocukluk döneminde sağlıklı büyüme için çok önemlidir. Çinko vücut tarafından üretilemediği için besinlerden emilir. Çinko eksikliği, vücudun yiyeceklerden yeterli miktarda çinko emememesi veya alamaması durumudur.
Çinko eksikliğinin başlıca nedenleri, gastrointestinal rahatsızlıklar gibi bazı tıbbi durumlar, bitki bazlı diyetler, yaşlılık ve hamileliktir. Çinko eksikliğinde ciltte ve saçlarda değişiklikler, bağışıklıkta zayıflık ve yavaş büyüme görülür.
Çinko eksikliği neden olur?
Çinko, vücudun hemen hemen her sistemini destekleyen bir mikro besindir. Bağışıklık sistemi, hormon düzenlemesi, yara iyileşmesi ve sağlıklı cilt, saç ve tırnakların korunmasında önemli rol oynar. Çinko, tat ve koku alma duyusuna, DNA sentezine ve hücre büyümesine katkıda bulunur; bu da onu özellikle çocukluk, ergenlik ve hamilelik gibi hızlı gelişim dönemlerinde önemli kılar.
Çinko hayati bir besin maddesi olmasına rağmen, vücut onu depolamakta yetersizdir. Karaciğerde veya dokularda depolanabilen yağda çözünen vitaminlerin aksine, çinkonun yeterli seviyeleri korumak için düzenli olarak gıda veya takviyeler yoluyla tüketilmesi gerekir. Ancak, çinkoyu düzenli olarak beslenme ve takviyeler yoluyla tüketmek yeterli seviyeleri garanti etmeyebilir. Asıl önemli olan, vücudunuzun ne kadar çinkoyu etkili bir şekilde emip kullanabileceği veya çinkonun ne kadar biyoyararlanımı olduğudur.
Besin biyoyararlanımı, bir besinin kan dolaşımınıza ulaşarak vücudun kullanımına hazır hale gelme miktarını ifade eder. Bu süreci engelleyen birçok faktör vardır; bazı besin bileşenleri, ilaçlar veya bağırsak sağlığı sorunları emilimi azaltabilir. Çinkoyu iyi emip kullanmıyorsanız, çinko açısından zengin besinler tüketip düzenli takviyeler alsanız bile çinko eksikliği yaşayabilirsiniz.
Çinko açısından zengin bir beslenme düzenine sahip olmanıza veya takviyeler tüketmenize rağmen, vücudunuz düşündüğünüz kadar çinko emmiyor olabilir.
Çinko emilimini engelleyen faktörlerden bazıları şunlardır:
- Et ve diğer proteinlerin yetersiz tüketimi
- Tam tahıllar, tahıllar, mısır, pirinç, fasulye, soya fasulyesi, diğer baklagiller ve kuruyemişler gibi fitat içeren (emilimi engelleyen) gıdaların tüketimi
- Alkol kullanım bozukluğu
- Kan dolaşımı enfeksiyonu (sepsis)
- Kronik böbrek hastalığı
- Şeker hastalığı
- Emilimi bozan bozukluklar (malabsorpsiyon, çölyak hastalığı, Crohn hastalığı)
- Karaciğer bozuklukları
- Orak hücre hastalığı
- Yaş ve hormonal faktörler
Çinko eksikliği belirtileri nelerdir?
Çinko eksikliğinin teşhisi zor olabilir çünkü belirtileri genellikle hafiftir ve diğer sağlık sorunlarına benzer. Zayıf bağışıklıktan cilt ve saçı etkileyen sorunlara kadar çeşitlilik gösterir. Çinko eksikliği ayrıca vücuttaki histamin seviyelerini artırır ve bu da hapşırma, burun akıntısı ve kaşıntı gibi alerji semptomlarını kötüleştirebilir.
Çinko eksikliği vücutta ne yapar?
Çinko eksikliği, vücudun yeterli çinkoyu alamadığı anlamına gelir. İnsan vücudu çinko üretemediği için onu yiyeceklerden veya takviyelerden alması gerekir. Çinko eksikliğinde semptomlar, kişinin yaşına ve eksikliğin miktarına bağlı olarak değişkenlik gösterir.
Çinko eksikliğinin belirtileri:
- İshal (çoğunlukla bebeklerde)
- Sık sık hastalanmak
- Beklenenden daha yavaş büyüme (bebeklerde, çocuklarda ve ergenlerde)
- Saçların yer yer dökülmesi veya incelmesi
- Tırnaklarda renk değişikliği ve kırılgan doku gibi değişiklikler
- Enerji eksikliği ve/veya sinirlilik
- İştahsızlık
- Tat ve koku kaybı
- Düşük sperm sayısı
- Döküntüler veya cilt lezyonları
- Yavaş yara iyileşmesi
Çinko eksikliği için ne yemeli?
Çinko eksikliğini gidermenin en iyi yolu çinko açısından zengin gıdaların tüketimini artırmaktır.
Çinko içeriği yüksek olan gıdalar:
İstiridye
Çinkonun en yüksek doğal kaynağı
Kırmızı et
Özellikle dana ve kuzu eti
Kümes hayvanları
Tavuk ve hindi iyi kaynaklardır
Deniz ürünleri
Yengeç ve ıstakoz çinko açısından zengindir
Kuruyemişler ve tohumlar
Kabak çekirdeği, ayçiçeği çekirdeği ve kaju fıstığı
Baklagiller
Nohut, mercimek ve fasulye
Süt ürünleri
Süt, peynir ve yoğurt hem protein hem de çinko sağlar
Tam tahıllar
Esmer pirinç, kinoa ve yulaf
Çinkoyu en hızlı ne yükseltir?
Çinkonun en zengin besin kaynakları arasında et, balık ve deniz ürünleri yer alır. İstiridye, porsiyon başına diğer tüm besinlerden daha fazla çinko içerir. Yumurta ve süt ürünleri de çinko içerir. Ayrıca çinko açısından en zengin meyveler arasında nar, yaban mersini, avokado bulunur.
