Dürtüsel olan çocuğa nasıl davranmalı? Dürtüsellik ne zaman geçer?

Dürtüsellik, genellikle yaşla birlikte azalabilir; özellikle ilkokul yıllarından sonra çocukların dikkat ve öz denetim becerileri gelişmeye başlar. Ancak bu süreç her çocukta farklı ilerler, bazı durumlarda profesyonel destek gerekebilir. Sabırlı bir rehberlik ve uygun yönlendirmeyle çocuk zamanla daha kontrollü davranmayı öğrenebilir.

İçindekiler
Dürtü kontrol bozukluğu tanısı nasıl konur?
Çocuklarda dürtüsellik neden olur?
Dürtüsel olan çocuğa nasıl davranmalı?
Dürtüsellik ne zaman geçer?

Dürtüsel davranan çocuklara karşı sabırlı, anlayışlı ve tutarlı bir yaklaşım sergilemek önemlidir. Öncelikle çocuğun davranışlarının bilinçli bir yaramazlıktan ziyade kontrol güçlüğünden kaynaklandığı unutulmamalıdır. Ebeveynler ve öğretmenler, net kurallar koymalı, sınırlar belirlemeli ve olumlu davranışları pekiştirmelidir.

Dürtü kontrol bozukluğu tanısı nasıl konur?

Dürtü kontrol bozukluklarının teşhisi, kişinin geçmişi, semptomları ve genel işlevselliği dikkate alınarak, genellikle uzman bir psikiyatrist veya psikolog tarafından yapılan kapsamlı bir değerlendirme sürecini içerir. Bu sürecin işleyişi şu şekilde olabilir:

Klinik görüşme

Psikiyatrist veya psikolog, bireyin semptomları, tıbbi geçmişi ve psikososyal faktörleri hakkında bilgi toplamak için bir görüşme gerçekleştirir. Semptomların ne kadar süredir mevcut olduğunu ve günlük işleyişe olan etkilerini değerlendirir.

Tanı kriterleri

Ruhsal Bozuklukların Tanısal ve İstatistiksel El Kitabı (DSM-5), dürtü kontrol bozukluklarının teşhisi için belirli kriterleri özetlemektedir. Yaygın görülen bazı türler şunlardır:

Aralıklı patlayıcı bozukluk
Kleptomani (kompulsif hırsızlık)
Piromani (kompulsif yangın çıkarma)
Patolojik kumar
Psikolag veya psikiyatr semptomların DSM-5'te belirtilen kriterleri karşılayıp karşılamadığını değerlendirecektir.

Psikolojik değerlendirme

Psikolojik değerlendirmeler dürtü kontrolü, duygusal düzenleme ve ilgili davranışları değerlendirmek için kullanılabilir. Ayrıca kişilerden dürtüsellik ve ilgili semptomları değerlendiren anketleri doldurmaları istenebilir.

Diğer koşulların elenmesi

Psikolag veya psikiyatr, Dikkat Eksikliği/Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB), duygudurum bozuklukları veya madde kullanım bozuklukları gibi benzer semptomlarla ortaya çıkabilecek diğer ruh sağlığı bozukluklarını göz önünde bulunduracak ve eleyecektir.

Tıbbi değerlendirme

Dürtüsel davranışlara katkıda bulunabilecek herhangi bir tıbbi durumu elemek için fiziksel muayene veya laboratuvar testleri yapılabilir.

İşlevsel etki değerlendirmesi

Klinisyen, dürtüselliğin bireyin ilişkilerini, işini ve günlük aktivitelerini nasıl etkilediğini değerlendirecektir.

İşbirlikçi giriş

Aile üyelerinden veya önemli diğer kişilerden gelen girdiler, bireyin davranışlarını ve çevresindekiler üzerindeki etkilerini anlamak açısından değerli olabilir.

Çocuklarda dürtüsellik neden olur?

Çocuklarda dürtüsel davranış, konuşmaları bölmek, dikkatsizce hareket etmek veya ani duygusal patlamalar yaşamak gibi görünebilir. Bazı dürtüsellikler normal gelişim sürecinin bir parçası olsa da, kalıcı dürtüsel davranışlar Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) veya Otizm Spektrum Bozukluğu (OSB) gibi altta yatan bir soruna işaret edebilir veya travma gibi daha karmaşık sosyal, duygusal ve zihinsel sağlık sorunlarından kaynaklanabilir.

Dürtüsel olan çocuğa nasıl davranmalı?

Dürtüsel davranan bir çocuğa kendi davranışlarını nasıl düzenleyeceklerini aktif olarak öğretmek önemlidir. Bunu yapmanın bir yolu, uygun davranışları modellemektir. Ebeveynler ve bakıcılar, çocuklar genellikle taklit ederek öğrendikleri için günlük durumlara sakin ve mantıklı tepkiler vermelidir. Tablolar veya hatırlatıcılar gibi görsel araçlar kullanmak da fayda sağlayabilir. Bu araçlar, çocuklara kuralları ve beklentileri hatırlatarak, harekete geçmeden önce düşünmenin önemini pekiştirir.

Problem çözmeyi teşvik etmek, çocukların dürtüsellikle başa çıkmalarına yardımcı olmanın bir başka yoludur. Bir çocuk dürtüsel davranmak istediğinde, ebeveynler eylemlerinin sonuçlarını düşünme ve alternatif davranışları keşfetme sürecinde onlara rehberlik edebilir. Çocukları spor veya diğer oyunlar gibi fiziksel aktivitelere dahil etmek de fazla enerjilerini dışarı atmalarını sağlayabilir ve dürtülerini düzenli bir şekilde kontrol etmeyi öğrenmelerine yardımcı olabilir. Ayrıca, güvenlik, beslenme, dinlenme, hareket/oyun ve bağ kurma gibi temel fiziksel ve zihinsel sağlık ihtiyaçlarının karşılanması, bütünsel ve çok boyutlu bir yaklaşımla duygusal düzenlemeyi desteklemede önemli faktörlerdir.

Sonraki adımlar

Çocukların neden dürtüsel davrandığından emin değilseniz, gördükleriniz hakkında not almak yardımcı olabilir. Davranışları izlemek, zaman içinde kalıpları keşfetmenize ve çocukların neden zorluk çektiğini bulmanıza yardımcı olabilir.

Uzun vadeli bir örüntü fark ederseniz, bu konuda biriyle konuşun. Öğretmenler ve terapistler, bilgi ve tavsiye konusunda faydalı kaynaklar olabilir. Size nasıl yardımcı olabilecekleri konusunda önerileri olabilir.

Dürtüsellik ne zaman geçer?

Dürtüsellik kişiden kişiye büyük farklılıklar gösterebilir ve çeşitli faktörlere bağlı olarak zaman içinde değişebilir.

Gelişimsel değişiklikler

Dürtüsellik, devam eden beyin gelişimi nedeniyle çocuklarda ve ergenlerde daha yaygındır. Bireyler olgunlaştıkça, özellikle ergenlik çağının sonlarında ve yirmili yaşların başlarında, karar verme ve dürtü kontrolünden sorumlu prefrontal korteks geliştikçe dürtüsellik genellikle azalır.

Yaşam deneyimleri

Dürtüsel eylemlerden kaynaklanan olumsuz sonuçlar yaşamak, zamanla farkındalığın ve öz kontrolün artmasına yol açabilir. İş veya aile ile ilgili sorumluluklar üstlenmek, daha düşünceli karar almayı teşvik edebilir.

Ruh sağlığı yönetimi

Terapiye katılmak (bilişsel-davranışçı terapi gibi) bireylerin daha iyi dürtü kontrol stratejileri geliştirmeye yardımcı olabilir.

İlaçlar

Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu (DEHB) gibi rahatsızlıkları olan kişilerde uygun ilaçlar dürtüselliği düzenlemeye yardımcı olabilir.

Yaşam tarzı değişiklikleri

Farkındalık, meditasyon ve öz-yansıtma gibi teknikler, dürtüsel eğilimlerin farkındalığını artırabilir ve bunları etkili bir şekilde yönetmeye yardımcı olabilir.