Felç neden geçirilir? Felç geçirmenin belirtileri neler?

Felç veya inme, beyne oksijen ve besin taşıyan bir kan damarının pıhtı nedeniyle tıkanması veya patlaması (veya yırtılması) sonucu meydana gelir. Beyin, çeşitli vücut fonksiyonlarını kontrol eden son derece karmaşık bir organdır. Beyninizin düzgün çalışması için oksijene ihtiyacı vardır. Atardamarlarınız beyninizin tüm bölgelerine oksijen bakımından zengin kan taşır. Kan akışını engelleyen bir şey olursa, beyin hücreleri oksijen alamadıkları için dakikalar içinde ölmeye başlar. Bu da felce neden olur.

Felç neden geçirilir?

İnme, beynin bir bölümüne giden kan akışının kesilmesi ve beyin hücrelerinin ölmesiyle meydana gelir. İnmenin iki türü vardır. Her iki felç türü de beynin şu bölgelerine kan gitmesini engeller:

İskemik inme

İnme, kan akışının engellenmesinden kaynaklanabilir. Buna iskemik inme denir. En yaygın inme türüdür. Genellikle kan akışını engelleyen bir kan pıhtısıdır. Pıhtılar, yaralardan kaynaklanan kanamayı durdurmaya yardımcı olur, ancak aynı zamanda vücutta kanı taşıyan kan damarlarının içinde de oluşabilirler. Kan, beyin hücreleriniz için oksijen ve besin taşır. Kan beyine ulaşamazsa, beyniniz zarar görebilir.

Hemorajik inme

İnme, kanama nedeniyle de meydana gelebilir. Buna hemorajik inme denir. Kan, vücutta kanı taşıyan kırılmış ya da patlamış bir kan damarından sızabilir. Sızan kan, beynin bir kısmını yaralayan bir çürük gibidir.

İki tip hemorajik inme vardır:

Beyin içi kanama

Beynin içindeki bir atardamarın patlaması ve beynin içine kanamasıdır.

Subaraknoid kanama

Beynin yüzeyini kaplayan iki zar tabakasının arasında oluşan kanamadır.

Yaşlandıkça atardamarlar sertleşip daralır ve tıkanma olasılığı artar. Ancak bazı tıbbi durumlar ve yaşam tarzı faktörleri bu süreci hızlandırabilir ve felç geçirme riskini artırabilir.

Bir kişinin felç geçirmesine sebep olabilecek faktörler şunlardır:

• Daha önce felç veya kalp krizi geçirmek
• Yüksek tansiyon
• Diyabet
• Atriyal fibrilasyon
• Yüksek kolesterol
• Yaşınız
• Yaşam tarzı faktörleri
• Aile geçmişi
• Etnik köken
• Orak hücre hastalığı
• Migren

Geçici felç neden olur?

Bazı kişilerde geçici felç veya geçici iskemik atak (GİA) adı verilen bir durum görülür. Geçici iskemik atak, inmeyle aynıdır, ancak belirtileri kısa sürer. İnme belirtileri, bir pıhtının beyindeki kan akışını engellemesi nedeniyle ortaya çıkar. Pıhtı hareket ettiğinde inme belirtileri de durur. Kalıcı beyin hasarına neden olmaz, ancak tam kapsamlı felç geçirme olasılığınızı artırır.

Felç geçirmenin belirtileri neler?

İnme, her yaştan ve her zaman herkesin başına gelebilir. Kendinizde veya başkasında inmenin belirtilerini nasıl fark edeceğinizi bilmek hayati önem taşır.

• Aniden ortaya çıkan kafa karışıklığı, konuşma güçlüğü veya konuşulanı anlamada zorluk.
• Bacaklar, eller veya ayaklar dâhil olmak üzere vücudun bir tarafında ani güçsüzlük veya uyuşma.
• Kelime bulmada veya anlaşılır cümleler kurmada zorluk.
• Bir veya iki gözde ani bulanık görme veya görme kaybı.
• Ani hafıza kaybı veya kafa karışıklığı.
• Ani baş dönmesi, dengesizlik veya ani düşme.
• Bilinen bir neden olmaksızın aniden ortaya çıkan şiddetli baş ağrısı.

Felç geçiren hastaya ne yapılır?

İnme hastalarının ihtiyaç duydukları tedavileri alabilmelerine yardımcı olmak için çok hızlı hareket etmek önemlidir. En etkili inme tedavileri, inmenin ilk belirtilerden itibaren 3 saat içinde fark edilip teşhis edilmesi durumunda uygulanabilir.

Birinin felç geçirdiğini düşünüyorsanız aşağıdaki testi yapın:

Yüz

Kişiden gülümsemesini isteyin. Yüzünün bir tarafında sarkma olup olmadığına bakın.

Kollar

İnme geçiren kişiden her iki kolunu da kaldırmasını isteyin. Bir kolu aşağı doğru mu kayıyor kontrol edin.

Konuşma

Felç geçiren kişiden basit bir cümleyi tekrarlamasını isteyin. Konuşmasında pelteklik veya tuhaflık var mı? anlamaya çalışın.

Zaman

Eğer bu belirtilerden herhangi birini görürseniz hemen 112'yi arayın. Herhangi bir semptomun ilk ortaya çıktığı zamanı not edin. Bu bilgi, doktorların en iyi tedaviyi belirlemesine yardımcı olur. Ayrıca, hastaneye arabayla gitmeyin veya başkasının da arabayla götürmesine izin vermeyin. Acil servise giderken sağlık personelinin hayat kurtarıcı tedaviye başlayabilmesi için 112'yi arayarak ambulans çağırın.

Felç önceden belirti verir mi?

İnme belirtileri genellikle aniden ortaya çıkar, ancak bu, harekete geçmek için zamanınız olmayacağı anlamına gelmez. Bazı kişiler ciddi bir inme geçirmeden birkaç gün önce baş ağrısı, uyuşma veya karıncalanma gibi belirtiler yaşayabilir. Yapılan bir çalışma, inme hastalarının %43'ünün ciddi bir inme geçirmeden bir hafta öncesine kadar mini inme belirtileri yaşadığını ortaya koymuştur.

Felç tedavisi nasıl olur?

Bir kişi felç geçirdiğinde tedavi, başlangıcından itibaren üç saat içinde uygulandığında sonuç vermeye başlar. Acil tedavi gerektiren durumlar şunlardır:

• İskemik inmeye neden olan pıhtıyı eritmek
• Hemorajik inme sırasında kanamayı durdurmak

İlaçlar

Felç tedavisinde kullanılan ilaçlar şunları içerir:

Pıhtı çözücü ilaçlar

Semptomların başlamasından itibaren üç saat içinde verilir. Ancak, iskemik inme geçiren heres pıhtı çözücü bir ilaç alamaz. Doku plazminojen aktivatörü (tPA), doktor uygun bir aday olduğunuzu doğruladıktan ve kanama veya başka bir kontrendikasyon kanıtı bulunmadığından sonra damar yoluyla verilir.

Kan sulandırıcı ilaçlar (Antikoagülanlar)

Uzun süreli kan sulandırıcı tedavi öngörülüyorsa bazen oral bir ilaç (varfarin veya kumadin) başlanır.

Antiplatelet ilaçlar

Aspirin en yaygın olanıdır, ancak bazen klopidogrel, dipiridamol ve tiklopidin de kullanılır.

Ameliyat

İnme veya geçici iskemik atak sonrasında tekrarlamayı önlemek için cerrahi müdahale yapılabilir. Cerrahi teknikler şunlardır:

Karotis endarterektomi

Karotis arterinden (beyne giden boyundaki ana arterler) yağ birikintileri çıkarılır

Karotis anjiyoplastisi ve stentleme

Karotis endarterektomisinden daha az invaziv bir prosedürde, karotis arteri genişletilir ve açık kalmasına yardımcı olmak için artere stent yerleştirilir.

Felç geçirdikten sonra nelere dikkat etmek gerekir?

Felç geçirdikten sonra iyileşme aylar veya yıllar sürebilir ve hayatınızda değişiklikler yapmanız gerekebilir. Küçük yaşam tarzı değişiklikleri, felç geçirmenizi önlemeye veya başka bir felç geçirme riskinizi azaltmaya yardımcı olabilir. Bunlar:

Düzenli egzersiz yapın

Fiziksel aktivite, genel sağlığınızı ve zindeliğinizi iyileştirerek yüksek tansiyon ve obezite gibi felç riskini azaltabilir. Haftada en az 150 dakika orta düzeyde fiziksel aktivite yapılması önerilir.

Sigara içmeyin

Sigara içmenin sağlık açısından birçok riskinin muhtemelen farkındasınızdır, ancak sigaranın kan damarlarına zarar verip onları daralttığını ve felç riskini artırdığını bilmiyor olabilirsiniz. Pasif içicilik de sizi riske atabilir. Sigara içiyorsanız, bırakmanıza yardımcı olabilecek programlar ve ürünler hakkında doktorunuza danışın.

Alkol tüketiminizi en aza indirin

Alkolün aşırı tüketimi kan basıncını yükseltebilir ve damar sağlığını olumsuz etkileyebilir.

Kilonuzu kontrol altında tutun

Aşırı kilolu veya obez olmak, felç riskinizi artırabilir. Diyet ve egzersiz yoluyla makul bir kilo verme planı oluşturmak için doktorunuzla birlikte çalışın.

Kolesterolünüzü düşürün

Kolesterolünüzü düşürmek için atabileceğiniz bir adım, kalp sağlığına iyi geldiği düşünülen yiyecekleri tüketmek ve Akdeniz diyetini uygulamaktır.

Stresi yönetin

Stresle nasıl başa çıkacağınızı öğrenmek önemlidir. Stres seviyenizi düşürmek için teknikler konusunda doktorunuza danışın.

Sağlıklı beslenin

Daha fazla tam gıda tüketin; işlenmiş gıdalardan, şekerden ve tuzdan kaçının; yağ alımınızı azaltın; kırmızı et yerine kümes hayvanları veya balık tüketin.

Ruh sağlığınıza dikkat edin

Bakım ekibiniz gerektiğinde sizi profesyonel yardıma yönlendirebilir. İnme geçiren kişilerin psikolojik desteğe ihtiyacı olabilir. Psikososyal destek, özellikle depresyon, kaygı ve stresle başa çıkma konusunda yardımcı olabilir.

Kan basıncınızı kontrol altında tutun

Yüksek tansiyon, felcin en yaygın nedenlerinden biridir. Kan basıncınızı düşürmenin bir yolu da alkol tüketiminizi sınırlamaktır.

Diyabet hastasıysanız kan şekeri seviyenizi kontrol altında tutun.

Doktorunuzla konuşun

Yaşam tarzı değişikliklerine ek olarak, inmeyi önlemenin diğer yolları hakkında da doktorunuzla konuşabilirsiniz. İnme riskinizi artırabilecek düzensiz kalp atışı olan atriyal fibrilasyonunuzun olup olmadığını öğrenmeniz de önemlidir.