Kum sineği nedir? Kum sineği nasıl bulaşır?

Kum sineği, sessiz ve düşük mesafede uçan bir canlıdır. Kendisi ne kadar küçük olsa da ısırığı önemli sağlık sorunlarına yol açabilir. Kum sinekleri kaşıntılı ısırıklara neden olabilir ayrıca bazı ciddi hastalıkları taşıma riski de barındırır. Ciltte yaralara, lezyonlara neden olabilir. Isırık belirtileri arasında kızarıklık, şişlik, şiddetli kaşıntı, küçük kabarcıklar yer alır.

Kum sineği (şark çıbanı) nedir?

Kum sineği, çok küçük, sessiz uçan bir böcek türüdür. Sıcak ve nemli bölgelerde bulunur. Sivrisinekler gibi ısırarak beslenirler. Isırıklar kaşıntılı ve rahatsız edici etkiler uyandırır. Kum sineğinin Latince adı Phlebotomus'tur. Rengi soluk sarı ve açık kahverengidir. Sessiz oldukları ve düşük mesafede uçtukları için fark edilmeleri zor olabilir. Kum sineğinin ısırığı halk arasında bilinen adıyla şark çıbanına (Leishmaniasis) neden olur. Tehlikeli bir hastalık türüdür. Ciltte yaraların ve lezyonların oluşmasına neden olur.

Kum sineği hastalığının belirtileri nelerdir?

Leishmaniasis, kum sineği ısırığıyla bulaşan parazitik bir enfeksiyondur ve üç farklı şekilde ortaya çıkabilir:

Cilt Leishmaniasis’i (Kutanöz Leishmaniasis)

Cilt Leishmaniasis’i en sık görülen türdür. Kum sineği ısırığından birkaç hafta ya da ay sonra deride yaralar oluşur. Belirtileri şunlardır:

• İlk olarak ciltte küçük kabarıklıklar (papül) ya da daha büyük topaklar (nodül) ortaya çıkar.
• Bu lezyonlar zamanla büyüyerek merkezinde çökük, kenarları kabarık ülserlere dönüşebilir.
• Genellikle ağrısızdır ama bazı kişilerde ağrı olabilir.
• Yaraların çevresindeki lenf bezlerinde şişlik görülebilir.
• En çok yüz, kollar ve bacaklar gibi açıkta kalan bölgelerde oluşur.
• Genellikle birkaç ay içinde iz bırakarak iyileşir.

İç organ Leishmaniasis’i (Visseral Leishmaniasis / Kala-azar)

Hastalığın en ciddi formudur. Kum sineği ısırığından aylar (bazen 1 yıla kadar) sonra ortaya çıkar. Belirtileri şunlardır:

• Yüksek ateş
• Şiddetli kilo kaybı
• Karaciğer ve dalakta büyüme
• Kansızlık, beyaz kan hücrelerinde ve trombositlerde düşüş

Tedavi edilmezse, parazit kemik iliği, lenf bezleri ve diğer organlara yayılabilir. Bu durumda hastalık ölümcül olabilir; tedavisiz vakalarda ölüm oranı yüzde 100’e yakındır.

Mukozal Leishmaniasis

Nadir görülen bir türdür. Genellikle cilt leishmaniasis’ine yol açan parazitlerin bazı türleri, zamanla burun, ağız ve boğaz mukozasına yayılır. Belirtileri:

• Ağız, burun ve boğazda yaralara neden olabilir.
• Mukozal dokularda kalıcı hasar ve şekil bozuklukları meydana gelebilir.
• Bu türden korunmanın en etkili yolu, başlangıçta ortaya çıkan cilt lezyonlarının erken ve uygun tedavi edilmesidir.

Kum sineği nasıl bulaşır?

Kum sineği, dişi kum sineklerinin ısırması ile bulaşır. Kum sinekleri parazitleri insan ve hayvanları ısırarak alırlar. Kum sineklerinin en aktif oldukları zaman akşam saatleri ve şafak vakitleridir. Bu süreçte bulaş riski de yüksektir.

Kum sineği kaç günde geçer?

Kum sineği ısırıkları birkaç saatten birkaç güne kadar devam eden reaksiyonlara neden olabilir. Tipik olarak, başlangıçtaki kırmızı, kaşıntılı şişlik 10-14 gün içinde geçebilir. Ancak bazı durumlarda, özellikle bir enfeksiyon gelişirse veya kişide şiddetli bir reaksiyon varsa, daha uzun sürebilir. Böyle durumlarda doktora başvurmakta yarar vardır.

Kum sineğinin tanısı nasıl konulur?

Tanı parazitolojik veya serolojik testler (hızlı tanı testleri) ve klinik ile yapılır. Doku örnekleri mikroskopta incelenir.

Kum sineğinin tedavisi nasıl olur?

Leishmaniasis tedavi edilebilir bir hastalıktır. Leishmaniasisin tedavisi hastalığın tipine, parazit alt türlerine ve coğrafi konum gibi çeşitli faktörlere bağlıdır.

İşte parazit alt türlerine göre tedavi seçenekleri:

Cilt Leishmaniasis’i (CL)

Cilt leishmaniasis’i farklı tedavi seçenekleriyle kontrol altına alınabilir. Hangi tedavinin uygulanacağı, enfeksiyona neden olan Leishmania türü başta olmak üzere birçok faktöre bağlıdır.

Bazı cilt lezyonları, parazit türüne göre herhangi bir tedavi uygulanmadan da zamanla kendiliğinden iyileşebilir. Ancak bu süreç aylar hatta yıllar sürebilir ve iyileşen bölgelerde kalıcı izler kalabilir.

Mukozal Leishmaniasis (ML)

ML, ağız, burun ve boğaz gibi mukoza dokularını etkileyebilir. Bu bölgelerdeki dokuların zarar görmemesi için erken ve etkili tedavi çok önemlidir. Tedavi edilmezse, özellikle boğaz bölgesini etkilediğinde hayati tehlike oluşturabilir.

İç organ Leishmaniasis’i (VL / Kala-azar)

Visseral leishmaniasis, iç organları etkileyen en ciddi formdur.

Erken tanı ve tedavi, hastalığın seyrini belirlemede hayati rol oynar.  Ayrıca bağışıklık sistemi zayıf olan bireylerde (örneğin HIV hastaları veya yetersiz beslenen kişiler), tedavi daha zorlu olabilir ve hastalık daha ağır seyredebilir.

Kum sineği izi ve evreleri neler?

Kum sineği ısırığı ciltte iz bırakır ve enfeksiyon farklı evrelerden geçer. Enfeksiyon evresinde kum sineğinin ısırığı sonucu ciltte kırmızı lekeler ve kabarcıklar oluşur. Ardından enfeksiyon yayılmaya başlar, lezyonlar büyür ve bedende yayılmaya başlar. Şişlik ve açık yaralar belirginleşmeye başlar. Doğru tedavi ile iyileşme evresi başlar. Ancak kum sineği ısırıkları ciltte izler bırakabilir. Ciltte koyu lekelenmeler ve pigment değişiklikleri görülür.

Kum sineği hastalığından korunma yolları neler?

Leishmaniasis'i önleyecek aşı veya ilaç yoktur. Enfeksiyonu önlemenin en iyi yolu, koruyucu önlemlerle kendinizi kum sineği ısırıklarından korumaktır.

Kum sineği kimlerde daha sık görülür?

Leishmania parazitlerinin bulunduğu bölgede yaşayan veya bu bölgelere seyahat eden ve enfekte bir kum sineği tarafından ısırılan herkes leishmaniasis riski altındadır. Eğer enfekte bölgelere seyahat öykünüz mevcut ve leishmaniasis şüphesi varsa doktorunuza seyahatiniz hakkında mutlaka bilgi verin. Erken teşhis, olguların iyi tedavisine ve hastalığın yayılmasını sınırlamaya katkı sağlar.