Böbrek büyümesi, böbreklerden birinde ya da her ikisinde çok fazla sıvı olduğunda meydana gelir. Bu durum, başka bir hastalık veya bozukluğa bağlıdır ve birincil hastalık değil, ikincil bir durum olarak kabul edilir. Bebeklerde henüz doğmadan ya da doğduktan sonra teşhis edilebilir. Bazı çocuklarda sorun zamanla kendiliğinden ortadan kalkarken bazılarının tedaviye ihtiyacı olabilir. Hafif bir böbrek büyümesi hiçbir soruna neden olmayabilir ancak ciddi ya da daha da kötüleşen bir vaka, böbrek hasarına yol açabilir.
Böbrek Büyümesi Nedir?
İdrar yolu; böbrekleri, üreterleri, mesaneyi ve üretrayı içerir. Vücudun atık ve ekstra sıvıyı filtrelemesine ve uzaklaştırmasına yardımcı olur. Böbrekler ise idrar üreten organlardır. Çoğu insanın iki böbreği vardır. Her böbrek, üreter olarak bilinen bir tüp aracılığıyla mesaneye bağlanır. Mesane, idrarı böbreklerden toplar ve idrarla vücuttan atılana kadar depolar. Üretra ise idrarın mesane dışına taşınmasını sağlayan tüptür. Valfler, normalde idrarın böbreklere doğru geri hareketini engeller.
Böbrek büyümesi durumunda idrar böbreklerden mesaneye boşalamaz. Bu, bir ya da her iki böbreğin ekstra sıvıyla şişmesine neden olur. İdrar yolundaki anatomik bir anormalliğin sonucu ortaya çıkabilen bu durum, hidronefroz ya da böbrek büyümesi olarak adlandırılır.
Hidronefroz, çocuklarda idrar yollarının en sık görülen anormalliklerinden biri olarak kabul edilir. Bebeklerde ise bebek doğmadan önce ortaya çıkabilir. Fetal hidronefroz vakalarının çoğu kendi kendine düzelir. Ultrason, hidronefroza başka bir durumun neden olup olmadığının görülmesini sağlar. Hidronefrozlu çocukların küçük bir kısmında böbreklerin içinde veya yakınında bir tıkanıklık varsa ameliyat gerekir.
Böbrek Büyümesi Neden Olur?
İdrar akışının düzgün gerçekleşememesi ve böbreklerin şişmesinin nedeni, idrar yollarında bir tıkanıklık olabilir. İdrar, ayrıca böbreklere yanlış yönde akabilir ya da böbreklerden çok yavaş akabilir. Bu sorunlar tedavi edilmezse böbreğin şişmesine ve böbreklerde kalıcı hasara yol açabilir. Nadiren, tıkanıklık böbreğin kendisinde olabilir.
Böbrek büyümesinin olası nedenleri aşağıdaki gibidir:
- İdrar yollarındaki tıkanıklıklar: Tıkanıklık; böbrek ve üreterde, mesane ve üreterde ya da mesaneden çıkan üretrada olabilir. Doğumdan önce meydana gelebileceği gibi doğumdan sonra ortaya çıkabilir.
- Üreter duplikasyonu: Bu, üreterlerden birinin alt ucunun tıkanması durumudur. Böbreklerden birini mesaneye bağlayan iki üreter olduğunda meydana gelir.
- Multikistik displastik böbrek: Böbreklerden biri doğru şekilde oluşamadığında ortaya çıkar. Çalışmayan böbrekte çok sayıda kist bulunabilir.
- Vezikoüreteral reflü: Üreterin mesaneye bağlandığı valf düzgün çalışmadığında ortaya çıkar. Valf, idrarın üreterden böbreğe doğru hareketini durduramaz.
Çoğu durumda sorun böbreklerden yalnızca birini etkiler. Tek taraflı hidronefroz, etkilenmeyen böbrek hala normal şekilde çalışabildiğinden genellikle ciddi sorunlara neden olmaz. Ancak bazı durumlarda her iki böbrek de etkilenebilir. Vücudun yeterince verimli bir şekilde idrar üreterek atığı ortadan kaldıramaması durumunda bu durum daha ciddi olabilir.
Böbrek Büyümesi Belirtileri Nelerdir?
Hidronefrozlu bebeklerde genellikle semptom görülmez. Daha büyük çocuklarda ise hidronefrozun nedenine bağlı olarak semptomlar olabilir ya da olmayabilir. Semptomlar arasında aşağıdakiler bulunur:
- Yan ağrısı
- İdrarda kan (hematüri)
- Karın ağrısı
- Mesane ağrısı
- Bulantı ve kusma
- Mesanenin tam boşaltılamaması
- İdrar sırasında ağrı
Hidronefrozlu çocuklarda idrar yolu enfeksiyonu gelişebilir. Enfeksiyon riski, hidronefrozun şiddetini artırabilir. İdrar yolu enfeksiyonunun belirtileri güçlü tuvalete gitme isteği, idrara çıkma sırasında ağrı, bulanık ya da kokulu idrar, sırt ağrısı ve ateşi içerebilir.
Böbrek büyümesinin şiddeti hafif, orta ila şiddetli olarak tanımlanır. Bazen hidronefroza 1 ile 4 arasında bir derece verilir; 1 çok minimal genişlemeyi, 4 ise ciddi genişlemeyi temsil eder.
- Hafif: Renal pelvisin genişleme olmadan 1 cm'den fazla ayrılması
- Orta: Böbrek pelvisinde genişleme ile birlikte hafif hidronefroz
- Şiddetli: Renal korteksin incelmesiyle birlikte orta derecede hidronefroz
Böbrek Büyümesi Nasıl Teşhis Edilir?
Hidronefrozu teşhis etmek için doktor kişinin semptomlarını ve tıbbi geçmişini sorar. Doktor hastanın sırtını, yan tarafını ve karnını kontrol ederek böbreğin şiştiğini hissedebilir.
Böbrek büyümesi, genellikle farklı zamanlarda yapılan ultrason ile teşhis edilir. Hamilelik sırasında yaklaşık 20. haftada gerçekleştirilen ultrason, genişleyen böbreklere sahip bir fetüsün belirlenmesini sağlayabilir. İdrar yolu enfeksiyonu veya idrar kaçırma gibi başka bir tıbbi sorun için rutin değerlendirme olarak yapılan ultrason da hidronefrozu ortaya çıkarabilir.
Hidronefrozun şiddetinin anlaşılması için sıklıkla ek testlere ihtiyaç duyulur. Bu testler, çocuklarda anatomik anormallik veya idrar yolu tıkanıklığının belirlenmesine yardımcı olur. Potansiyel bir ürolojik anormalliğin erken teşhisi ve tedavisi, idrar yolu enfeksiyonlarını ve kalıcı böbrek hasarını ya da yara izini önleyebilir.
Ek testler arasında aşağıdakiler bulunur:
- Röntgen
- Karın ve böbreklerin bilgisayarlı tomografi (BT) taraması
- Karın manyetik rezonans görüntüleme (MRI) taraması
- Sistoskopi (Mesanenin ve üretranın içinin görülmesini sağlayan küçük bir tüp üzerinde ışıklı bir kamera)
- Böbrek fonksiyonlarını kontrol etmek için idrar tahlili
- İdrarda böbrek taşı ya da başka bir soruna işaret edebilecek kan testleri
- İzotop renografisi (böbrek taraması)
Böbrek Büyümesi Tedavi Yöntemleri Nelerdir?
Hidronefroz tedavisi, hastalığın şiddetine ve nedenine bağlı olarak planlanır. Tipik olarak idrar birikiminin ortadan kaldırılması, basıncın hafifletilmesi ve enfeksiyonun temizlenerek altta yatan durumun iyileştirilmesi hedeflenir. Üç ana tedavi seçeneği şunları içerir:
- Gözlem: Hafif ve orta dereceli hidronefroz vakalarının çoğu tedavi gerektirmeden kendiliğinden düzelir. Bebekler, doğumdan önce ve sonra ultrasona girer. Ayrıca zaman içinde böbreklerde meydana gelen değişiklikler de izlenir.
- Antibiyotikler: Çocuklarda idrar yolu enfeksiyonlarının önlenmesi ya da tedavi edilmesi için antibiyotik kullanımı faydalı olabilir.
- Cerrahi: Cerrahi, ciddi hidronefroz durumunda bir seçenek haline gelir. Hidronefroz ameliyatı, semptomlara veya böbrek hasarına neden olan bir tıkanıklık olduğunda yapılır. Tıkanıklığa ve altta yatan duruma bağlı olarak farklı prosedürler idrarın serbest akışının yeniden sağlanmasına yardımcı olabilir. Bu prosedürler, minimal invaziv ve robotik yardımlı laparoskopik teknikleri içerir.
Piyeloplasti adı verilen ameliyat, büyük bir operasyon olmasına rağmen yüksek iyileşme oranına sahiptir. Herhangi bir komplikasyon olasılığı düşüktür. Açık ameliyatta kaburgaların hemen altından 2-3 cm’lik bir kesi yapılır ve üreterin tıkalı kısmı çıkarılır. Normal kalibreli üreter, daha sonra böbrek pelvisine yeniden bağlanır. İdrarın böbrekten boşaltılması için bir stent yerleştirilir. İyileşmenin ardından stent çıkarılır.
Robotik cerrahide de aynı tip onarımlar minimal invaziv bir yaklaşımla gerçekleştirilir. Cerrah, karında iki ila üç küçük kesi yapar.
Hastaların yalnızca bir böbreğinin bulunması durumunda ya da HIV veya diyabet gibi bağışıklık sistemi bozuklukları olduğunda, hızlı bir şekilde tedaviye başlanması özellikle önemlidir. Bu kişiler, hidronefrozun kalan böbreğe kalıcı olarak zarar vermesi durumunda diyaliz veya böbrek nakli riski altındadır.
