Polinöropati nedir? Polinöropati neden olur?

Polinöropati, periferik sinirleri etkileyen hasar veya hastalıktır. Polinöropatiler, yetişkinlerde ve özellikle yaşlılarda en sık görülen periferik sinir sistemi bozukluğu türüdür. Bu nöropati türünde birden fazla sinir yani vücuttaki sinirler aynı anda etkilenir.

Polinöropati nedir?

Nöropati, sinirlerde oluşan hasarı ifade eder. Bu hasar periferik sinir sistemi sinirlerinde veya beyin ve omurilik dışındaki sinirlerde meydana geldiğinde polinöropati olarak adlandırılır. Akut (kısa süreli) veya kronik (uzun süreli) olabilir.

Polinöropati farklı sinir tiplerini etkileyebilir, örneğin:

Duyusal sinirler

Acı, sıcaklık veya dokunma gibi şeyleri hissetme yeteneğinizi kontrol eder.

Motor sinirler

Kaslarınızın hareket etmesine yardımcı olur.

Sensörimotor sinirler

Hem hissi hem de hareketi etkiler.

Otonom sinirler

Sindirim, mesane, kalp atış hızı ve kan basıncı gibi otomatik vücut fonksiyonlarını kontrol eder.

Polinöropati neden olur?

Polinöropatinin en sık görülen nedenleri arasında şunlar yer alır:

Diyabet

Diyabetli kişilerin %12 ila %50'sini etkileyen diyabetik periferik nöropati, en yaygın polinöropati türüdür. Bu grup içinde distal simetrik polinöropati en yaygın olanıdır. Bu polinöropati türünde, ilk olarak merkezi sinir sisteminden en uzak olan sinir lifleri işlev bozukluğuna uğrar ve ağrı ve uyuşma gibi semptomlar ayaklarda simetrik olarak hissedilir ve hastalık ilerledikçe bacaklara doğru yayılır. Sonunda üst ekstremiteler de etkilenebilir.

Bilinmeyen nedenler

Polinöropatilerin bir sonraki en büyük grubu, doktorların nedenini bilmediği, yani idiyopatik olanlardır. Bu tür nöropatiler en çok 60 yaş üstü kişilerde görülür.

Hastalıklar ve toksisite

Polinöropatinin diğer nedenleri arasında kemoterapi; HIV/AIDS ve onu tedavi etmek için kullanılan ilaçlar; hipoglisemi veya böbrek yetmezliği gibi diğer metabolik bozukluklar; çölyak hastalığı, romatoid artrit, lupus, sarkoidoz,  Sjogren sendromu ve Guillain-Barré sendromu gibi otoimmün bozukluklar; enfeksiyonlar; toksisite; Charcot-Marie-Tooth hastalığı gibi kalıtsal bozukluklar; hormonal bozukluklar; alkolizm ve vitamin eksiklikleri yer alır.  Araştırmalara göre, kanda bulunan anormal proteinler olan monoklonal gamopatiler de polinöropati ile ilişkilidir.

Bazı polinöropati vakaları kalıtsaldır ve ebeveynlerden çocuklara geçer. Diğerleri böcek ilaçlarına, ilaçlara veya kansere maruz kalmanın sonucudur. Bazıları, vücudun bağışıklık sisteminin kendi vücuduna ve dokularına saldırdığı otoimmün bozukluklardır. Bazı polinöropatilerin nedeni ise bilinmemektedir.

Polinöropati belirtileri neler?

Polinöropatinin belirtileri, otonomik, duyusal veya motor sinirlerin veya bunların bir kombinasyonunun etkilenip etkilenmediğine bağlıdır. Otonom sinir hasarı, vücut fonksiyonlarını veya kan basıncını etkileyebilir ve hatta gastrointestinal semptomlara yol açabilir.

Duyusal sinirlerdeki hasar, duyuları ve denge hissini etkileyebilirken, motor sinirlerdeki hasar hareket ve refleksleri etkileyebilir. Hem duyusal hem de motor sinirler etkilendiğinde, bu duruma sensörimotor polinöropati denir ve hasar, vücut genelinde sinir hücrelerinde, liflerde (aksonlar) ve kılıflarda (miyelin kılıfları) meydana gelir.

Sebebe ve hastaya bağlı olarak polinöropati belirtileri şunları içerebilir:

• Geçici veya kalıcı uyuşma
• Karıncalanma; batma veya yanma hissi
• Dokunmaya karşı hassasiyetin artması
• Ağrı
• Kas güçsüzlüğü veya erimesi
• Felç veya organlarda veya bezlerde işlev bozukluğu
• İdrar yapma ve cinsel işlev bozukluğu

Polinöropati türleri nelerdir?

Başlıca polinöropati türleri şunlardır:

Diyabetik Polinöropati

Diyabetik Polinöropati, Diyabetin neden olduğu komplikasyonlar, çoğunlukla yüksek kan şekeri seviyelerinden kaynaklanır. Belirtileri arasında uzuvlarda uyuşma, karıncalanma, ağrı ve his kaybı yer alır.

Alkolik polinöropati

Alkolik polinöropatinin nedeni beslenme eksikliklerine ve doğrudan sinir hasarına yol açan kronik alkol bağımlılığıdır. Belirtileri diyabetik polinöropatiye benzer, ancak alkol kullanımına bağlı ek sorunlar da vardır.

İdiyopatik polinöropati

İdiyopatik polinöropatinin nedeni kesin olarak bilinmiyor; sinir hasarına yol açan tanımlanabilir bir neden yok. Çok çeşitli belirtileri vardır. Ancak genellikle uyuşma ve güçsüzlük içerir.

Kalıtsal Polinöropati

Kalıtsal polinöropatinin nedeni genetik mutasyonlar; Charcot-Marie-Tooth hastalığı gibi durumları içerir. Belirtileri arasında ilerleyen kas güçsüzlüğü ve atrofisi, duyusal kayıp ve ayak deformiteleri yer alır.

İnflamatuar Polinöropati

İnflamatuar Polinöropati türleri; Guillain-Barré Sendromu (GBS) ve Kronik İnflamatuar Demiyelinizan Polinöropati (CIDP)'yi içerir. Nedeni sinir iltihabına yol açan otoimmün yanıtlardır. Belirtileri ise, ani başlayan güçsüzlük, karıncalanma ve sıklıkla refleks kaybıdır.

Toksik Polinöropati

Toksik Polinöropatinin nedeni; ağır metaller (kurşun, cıva) veya bazı ilaçlar (kemoterapi ilaçları) gibi toksinlere maruz kalmadır. Belirtileri toksine bağlı olarak değişiklik gösterir ve halsizlik ve duyusal bozuklukları içerebilir.

Metabolik Polinöropati

Metabolik Polinöropati, hipotiroidizm veya böbrek yetmezliği gibi metabolik bozukluklardan kaynaklanır. Belirtileri, altta yatan metabolik soruna bağlı olarak güçsüzlük, ağrı ve duyusal kayıptır.

Enfeksiyöz Polinöropati

Enfeksiyöz Polinöropati, Lyme hastalığı, HIV/AIDS veya cüzzam gibi enfeksiyonlar başlıca nedenler arasındadır. Belirtileri ise sinir hasarı ve belirtiler enfeksiyona göre değişiklik gösterir.

Polinöropati nasıl tedavi edilir?

Polinöropatiye neden olan rahatsızlıklar genellikle vücuttaki periferik sinirlere zarar vererek ağrı, his kaybı ve güçsüzlük gibi semptomlara neden olur. Tedavi yöntemleri arasında sinir hasarını önlemek için ilaç tedavisi, fizik tedavi ve ağrı kesiciler yer alabilir.

Ağrı ve rahatsızlık tedavileri arasında Neurontin gibi antiepileptik ilaçlar (ASM'ler) veya antidepresanlar yer alabilir. İlerlemeyi önlemeye yönelik tedaviler, diyabet için kan şekeri kontrolü, otoimmün ve inflamatuar hastalıklar için anti-inflamatuar ilaçlar ve beslenme eksiklikleri için besin takviyeleri gibi altta yatan nedeni kontrol altına almaya yönelik stratejileri içerebilir.

Guillain-Barre sendromunda (GBS) olduğu gibi solunum kasları etkilenmişse mekanik ventilasyonla solunum desteği gerekebilir.

Fizik tedavi ve egzersizler genellikle rahatsızlığı hafifletmeye yardımcı olabilir. Bu aynı zamanda atrofiyi önlemek ve gücü mümkün olduğunca en üst düzeye çıkarmak için de önemlidir.

Polinöropati tedavi edilmezse ne olur?

Tedavi edilmeyen polinöropati, önemli fiziksel, işlevsel ve psikolojik komplikasyonlara yol açabilir. İşte olası sonuçlardan bazıları:

• Kas güçsüzlüğü daha belirgin hale gelebilir ve günlük aktiviteleri zorlaştırır. Ağrı, karıncalanma ve uyuşma yoğunlaşarak yaşam kalitesini etkileyebilir.
• Ayaklarda ve ellerde his kaybı, fark edilmeyen yaralanmalara, yanıklara veya kesiklere yol açabilir. Diyabet hastalarında tedavi edilmeyen nöropati, ayak ülserlerine yol açabilir ve bu ülserler enfekte olabilir.
• Uzun süreli sinir hasarı kas atrofisine yol açarak etkilenen bölgelerin daha da zayıflamasına neden olabilir.
• His kaybı ve kas zayıflığı denge sorunlarına yol açarak düşme ve kırık riskini artırabilir.
• Otonom sinirlerin etkilendiği durumlarda kan basıncı düzenlenmesi, sindirim sorunları, mesane fonksiyon bozuklukları gibi sorunlar ortaya çıkabilir.
• Kronik ağrı ve sakatlık, depresyon ve anksiyete de dâhil olmak üzere ruh sağlığı sorunlarına yol açabilir.
• Uzun süre tedavi edilmeyen nöropati, tedaviyle bile tamamen geri döndürülemeyebilecek kalıcı sinir hasarına yol açabilir.