Beyin Kanseri Nedir ve Tedavisi Nasıldır?

Pek çok alt türü olan kanser hastalığı, köken aldığı dokunun özelliklerine göre farklı klinik seyirler izleyen ve buna bağlı teşhis ve tedavi yaklaşımı değişiklik gösteren bir sağlık problemidir. Belirli kanser türleri ise etkiledikleri organlara göre daha şiddetli klinik tablolara yol açabilir. Bu kanser türlerinden biri beyin kanseridir.

Beyin Kanseri Nedir?

Kanser, vücudun herhangi bir bölgesindeki hücrelerin çeşitli nedenlerle genetik mutasyonlar geçirerek, kontrolsüz çoğalmaya başlaması olarak ifade edilebilir. Kontrolsüz ve sınırsız şekilde çoğalan hücreler, öncelikle tümör adı verilen kitleler oluşturur ve zamanla çevre dokulara, hatta uzak vücut dokularına yayılım göstermeye başlar. Bu durum beyindeki hücrelerde meydana geldiğinde beyin kanseri olarak adlandırılır.

Beyinde yer alan çeşitli dokulara ait hücreler, kontrolsüz olmadan çoğalarak belirli boyutlarda, düzenli kitleler geliştirebilir. Bu kitleler iyi huylu kabul edilir ve sıklıkla çevre dokulara yayılım göstermeyen, stabil kitleler olarak izlenir. Bununla birlikte beyin sınırlı bir alanda yer alan ve çok işlevli bir organ olduğundan, nispeten ufak boyutlu, iyi huylu bir tümör dahi nörolojik açıdan ciddi klinik tablolara yol açabilir. Beyin kanseri durumunda, tümör kontrolsüzce çoğalmaya ve büyümeye devam eder; çevre dokuları işgal eder ve uzak dokulara metastaz yapabilir. Bu nedenle iyi huylu tümörlere göre daha şiddetli ve hayatı tehdit edebilen klinik tablolara neden olur.

Beyin Kanseri Neden Olur?

Beyin kanserinin asıl sebebi, diğer kanser türlerinde olduğu gibi, tam olarak bilinmemektedir. Yapılan bilimsel çalışmalar, belirli faktörlere maruz kalan kişilerde toplumun geri kalanına göre kanser gelişme riskinin daha yüksek olduğunu göstermiştir. Bu bağlamda, aşağıdaki durumlarda kişilerde beyin kanseri gelişme riski artar:

• Genetik: Ailesinde, özellikle birinci derece yakınlarında beyin kanseri öyküsü veya bazı genetik sendromlar olan kişilerde toplumun geri kalanına göre daha yüksek risk söz konusudur.
• İleri yaş: Yaşla birlikte beyin dokusunda belli kanser türlerinin ortaya çıkma ihtimali artar.
• Sigara kullanımı: Tütün içinde yer alan kimyasallar, pek çok kanserde olduğu gibi beyinde de kanser oluşma riskini artırır.
• Kimyasal maddeler: Kurşun, petrol bazlı maddeler, ağır metaller, plastik, tarım ilaçları gibi insan sağlığına zararlı kimyasallara maruz kalan kişilerde beyin kanseri oluşma riski yükselir.
• Enfeksiyonlar: Epstein-Barr virüsü (EBV) ve enfeksiyöz mononükleoz (kısaca “mono”, diğer adıyla “öpücük hastalığı”) gibi virüs enfeksiyonlarında beyinde çeşitli kanserlerin gelişme riski artar.

Bunların yanında beyin dokusunda en sık görülen kanserler, vücudun başka bir bölgesinde ortaya çıkan kanserlere ait metastazlardır. Bu nedenle, farklı türde bir kansere yönelik tedavi alan bireyler, beyinde tümör hücresi gelişmesi açısından riskli kabul edilebilir.

Beyin Kanseri Belirtileri Nelerdir?

Beyin; kafatası gibi kısıtlı bir ortamda yer alan, oldukça kompleks ve çok fonksiyonlu bir organ olduğundan, kafatası içinde yer kaplayan herhangi bir kitlenin varlığında baskı altında kalarak çeşitli fonksiyonlarını yitirebilir. Bu nedenle beyin kanseri durumunda kitlenin geliştiği konum, kitlenin boyutu ve özelliklerine bağlı olarak çok çeşitli belirtiler ortaya çıkabilir.

Aşağıdaki belirtiler beyin kanseri hastalarının seyrinde görülebilir:

• Şiddeti hastalığın yayılımına bağlı değişkenlik gösteren, tedaviye dirençli baş ağrısı,
• Şiddetli bulantı ve kusma,
• Koordinasyon, konsantrasyon, muhakeme gibi bilişsel yeteneklerde azalma,
• Uzuvlarda güç kaybı, hareket kaybı veya tam tersine aşırı kasılmaya bağlı katılık (kontraktür),
• Vücudun çeşitli yerlerinde his kaybı, uyuşma, elektriklenme hissi,
• Görme kaybı, göz hareketlerinde azalma, gözlerin belirli bir noktaya sabitlenmesi, çift görme,
• Konuşmada bozulma veya konuşamama,
• Hafıza kaybı, unutkanlık
• Bayılma,
• Kişilikte değişme, psikolojik problemlerin gelişmesi.

Beyin Kanseri Teşhisi Nasıl Konur?

Beyin kanserinin kesin tanısı, kitleden örnek alınmasını takiben yapılan patolojik inceleme ile konur. Bununla birlikte, beyin ulaşılması ve örnekleme yapılması zor ve tehlikeli bir organ olduğundan, patolojik inceleme öncesi çeşitli radyolojik tetkikler ışığında değerlendirme yapılır.

Aşağıdaki yöntemler klinik olarak hastaların incelenmesine olanak verir:

• Bilgisayarlı Tomografi (BT): Radyografik yöntemler kullanan tomografi sayesinde beyin dokusundaki kitleler değerlendirilerek, bilgisayar yardımıyla üç boyutlu bir inceleme yapılabilir.
• Manyetik Rezonans (MR): Beyin dokusu oldukça hassas ve detaylı bir değerlendirme gerektirdiğinden, tanı için BT ile birlikte MR incelemesi gerekebilir. MR yöntemi ile kitlenin çevre dokularla ilişkisi hakkında önemli veriler elde edilebilir.
• PET-BT: Kanserli dokuların çevre dokulara yaygınlığının ve metastaz olasılığının değerlendirilmesinin yapılabilmesi için kanser hücrelerinin boyanmasını sağlayan bir biyoaktif madde ile PET-BT görüntülemesi yapılır.
• Lombar Ponksiyon (LP): Beyin ve omurilik çevresinde, beyindeki birtakım hücreler tarafından üretilen beyin omurilik sıvısı (BOS) bulunur. BOS; beynin biyokimyasal özelliklerinin incelenmesine olanak veren, değerli bir vücut sıvısıdır. BOS örneklemesi ile sıvıya geçiş gösteren kanserli hücreler tespit edilebilir ve bazı vakalarda doku örneklemesine gerek kalmadan kanser tanısı konulabilir.

Bu yöntemlerle değerlendirme yapılmasını takiben doku tanısına ihtiyaç duyulan hallerde, uygun kitlelere yönelik biyopsi alınmasına dair cerrahi girişimler planlanabilir.

Beyin Kanseri Tedavisinde Neler Yapılır?

Beyin kanseri tedavisi, genel olarak tümörün bulunduğu konum, çevre dokularla ilişkisi, boyutu, biyolojik özellikleri, metastaz yapıp yapmadığı gibi koşullara göre belirlenir. Radyolojik görüntülemelerle evrelemesi yapılan ve patolojik inceleme ile biyolojik özellikleri saptanan kanser dokusuna yönelik aşağıda sıralanan tedavi yöntemleri uygulanabilir.

Cerrahi

Uygun konum ve boyutta olan beyin tümörlerinin tedavisinde temel yaklaşım, kitlenin cerrahi olarak çıkarılmasıdır. Bununla birlikte, sağlam beyin dokusunun ameliyat sırasında hasar görme ihtimali mevcuttur; cerrahi girişimler, komplikasyon gelişmesi bakımından riskli olabilir. Bu nedenle her hastanın durumu cerrahi açıdan bireysel olarak değerlendirilir.

Radyoterapi

Radyasyon, kafatası içindeki duyarlı kitlelere ulaşabildiğinden, tedavide önemli uygulamalardan biridir. Uygun doz ve sürede radyoterapi uygulanması sinir sistemine ait kanserlerde etkili bir yöntemdir.

Kemoterapi

Kanser hücrelerinin biyolojik özelliklerine göre uygun kombinasyonlarda kemoterapi ilaçlarının verilmesi tedavide etkilidir. Kemoterapi ve radyoterapi, cerrahi ile çıkarılamayan mikroskobik kanser hücrelerinin giderilmesi için uygulanabilir. Kemoterapi, kan damarları üzerinden sistemik verilebildiği gibi lokal hedefleme amacıyla LP yoluyla beyin omurilik sıvısına da verilebilir.

Akıllı İlaç Tedavisi

Tümör hücrelerine ait belirli belirteçleri hedeflemek amacıyla geliştirilen akıllı ilaçlar, bağışıklık sistemini kanserli dokuya saldırması için uyararak tedavide etkili olabilir.