Kafa ve yüz bölgesine (Kraniyofasiyal bölge) uyarı götüren sinirlerden biri olan 5. Sinirin (trigeminal sinir) herhangi bir nedenle etkilenmesi sonucu ortaya çıkan bir ağrı hastalığıdır. Toplumda “delirten hastalık” veya “intihar” hastalığı olarak da bilinir. Dünyada görülme sıklığı 100 binde 5’tir. Türkiye nüfusunu 80 milyon olarak düşünürsek, bir anlamda Türkiye’de her yıl 4000 yeni trigeminal nevralji vakası olmaktadır. Kadınlarda yaklaşık 2 kat daha sık görülebilmektedir.
Trigeminal Nevralji “Delirten Hastalık” Nedenleri Nelerdir?
Hastalığın başlıca nedeni trigeminal sinirin yüz bölgesine yayılımı sırasında çeşitli nedenlerle basıya uğramasıdır. En sık sebebi sinire beyincik damarının bası yapmasıdır. Daha nadir sebepler arasında tümör basısı, iltihap, multiple skleroz ve nedeni belli olmayan grup gibi nedenlerdir. Trigeminal nevralji genellikle 50 yaş sonrası görülür.
Trigeminal Nevralji “Delirten Hastalık” Belirtileri Nelerdir?
Trigeminal nevraljide ağrı bu sinirin dağıldığı yüz bölgesinde ani ve ataklar halinde görülür. Ağrı trigeminal sinirin 1.2. ve 3. dallarında görüldüğü gibi bir veya birkaç dalında birden olabilir. Çok nadir olarak iki taraflı olabilir. Trigeminal sinirin dağılımı olan üst ve alt çene, yanak ve göz bölgesinde olur. Ağrı zonklayıcı, şimşek çakar tarzda olur. Belli aralıklarla gelir ve geçer. Gün geçtikçe ağrı aralıkları kısalır ve dayanılmaz hale gelir. Yemek yeme, traş olma, diş fırçalama, yüz yıkama gibi durumlarda ağrı tetiklenir. Hasta bu ağrısını diş ağrısı şeklinde tarif edebilir ve ilk başvuru yerleri diş hekimleridir, bundan dolayı tanı konulması zaman alabilir. Bazen dişlerini çektirecek kadar ağrı şiddetlidir.
Trigeminal Nevralji “Delirten Hastalık” Tanı Yöntemleri Nelerdir?
Tanıda ayrıntılı bir nörolojik muayene yanı sıra ağrının tipi, süresi, lokalize olduğu yer, yayıldığı yer, daha önce yapılmış müdahaleler, ilaca yanıtı var mı? gibi durumlar sorgulanmalıdır. Ayrıntılı sorgulamalar sonrası görüntüleme işlemlerine geçilir. MR ve MR anjiografi ile trigeminal sinirin köken aldığı yerden yüz bölgesine yayılımına kadar herhangi bir yerde tümör basısı veya sık görülen beyincik damarı basısı var mı diye araştırılır. Unutulmamalıdır ki bu bölgenin değerlendirilmesi özel bir uzmanlık alanı (Nöroradyolog ve Nöroşirurjiyen) ve deneyim gerektirir. Bu görüntüleme yöntemi ve ayrıntılı nörolojik muayene sonrası;
Ağrı tipi şimşek çakar tarzda ise
Süresi kısa aralıklarla gelip geçiyorsa ve tetikleyici faktörler (rüzgar, diş fırçalama vs) varsa
Lokalize olduğu ve yayıldığı yer trigeminal sinirin yayıldığı yüz bölgesinde ise
Özellikle epilepsi ilaçlarına yanıtı varsa, Trigeminal nevralji tanısı konulur.
Trigeminal Nevralji “Delirten Hastalık” Tedavi Yöntemleri Nelerdir?
Öncelikle trigeminal nevraljinin tedavisi hastanın yaşına, altta yatan hastalığa göre değişir. Altta yatan bir tümör, kitlesel bir bası varsa öncelikle cerrahi önerilir. Bunun dışında trigeminal nevraljide 3 tip tedavi yöntemi uygulanır.
1- İlaç tedavisi: Trigeminal nevraljinin hem tanı hem tedavisinde ilaç ilk tercihtir. Oksakarpazepin, difenilhidantoin, gapapentin vb gibi ilaçlar tek başına veya dönüşümlü kullanılır. Tedavi düşük dozda başlanır. Gerektiğinde kombine kullanılır. Dozlar ağrı şiddetine göre arttırılır. İlaç tedavisi aylar veya yıllarca uygulanabilir. Maksimum doz ve kombinasyonda ağrıya yanıt alınmazsa veya ilaç yan etkisi gelişirse bu durumda girişimsel ve cerrahi yöntemler uygulanır.
2- Cerrahi olmayan sık kullanılan girişimsel yöntemler
- Radyofrekanstermokoagülasyon (RF): Trigeminal sinirin cerrahi tedavisinde dünyada en çok uygulanan yöntemdir. Sebebi yöntemin orta yaşlı ve yaşlı hastalarda güvenle kullanılabilmesi ve gerektiğinde tekrarlanabilmesidir. Uygulamanın özü iki dudak bileşkesi arasından girilen iğne- elektrot sistemi ile trigeminal sinir liflerinde kontrollü harabiyet yapılabilmesi esasına dayanır.
- Gamma knife: Gama ışınları ile sinire radyasyon vererek ağrıyı gidermek. Son yıllarda popüler olmuş bir tedavi şeklidir.
- Trigeminal traktotomi, gliserol rizotomi, DREZ ameliyatları vs uygulanabilir
3- Cerrahi (Mikrovasküler Dekompresyon)
Trigeminal sinirin beyin sapından çıktığı yerde damarsal bir bası varsa bu basının kaldırılması esasına dayanır. Erken dönem başarı oranı %99 iken başarı oranı 5 yıl için %63- %84 arasında değişmektedir. Cerrahi deneyimli ellerde uygulandığında komplikasyon oranı oldukça düşüktür. Yaşlı hastalarda da kolaylıkla uygulanabilir. Siniri tahrip etme durumu olmadan, sinir ile damar arasına teflon materyeli yerleştirilmesi esasına dayanır.
Tibbi Birimler ve Sonuç
Hastalığın tedavisi deneyim ve özel uzmanlık alanı gerektirir. Multidispliner bir yaklaşım gerektirir. Algoloji, Nöroşirurji, Nöroloji kliniklerinin birlikte çalışması gerekebilir. Hastanın yaşına, ek hastalık varlığı ve uygulanacak tedavinin yarar- zarar durumu iyi ölçülmelidir. Toplum arasında “delirten hastalık” “intihar ettiren hastalık” olarak bilinen bu hastalığın özellikle ilk 5 yılda %26,6’ya varan tekrarlama riski nedeniyle tedavi algoritması seçilirken özen gösterilmelidir.
