Gangliyon Kisti Nedir?

Vücutta çeşitli nedenlerle normal vücut anatomisinin dışında yer kaplayan ve düzenli ya da düzensiz şekle sahip kitlesel lezyonlar gelişebilir. Bu lezyonların bir kısmı travma gibi aşikâr nedenlere bağlı olarak ortaya çıksa da bir kısmı bilinen bir nedenden bağımsız olarak kendiliğinden gelişebilir. Kitlesel lezyonların kanser gibi kötü huylu bir sürecin bir parçası olup olmadığının tespit edilmesi ise sağlık açısından çok önemlidir. Vücutta sık görülen bu kitlesel lezyonlardan biri gangliyon kistleridir.

Gangliyon Kisti Nedir?

Gangliyon kistleri, sıklıkla el veya ayak bileği gibi uzuvların eklem bölgelerinde görülen, kanserleşme gibi kötü huylu gidişat göstermeyen, içi sıvı dolu kitlesel lezyonları ifade eder. Kistler genellikle bahsedilen anatomik bölgede kas tendonlarından veya eklem dokusundan kaynaklanır. Gangliyon kistleri doğaları itibariyle ciddi bir hastalığa neden olmaz. Anatomik olarak geliştikleri bölgede eklem hareketlerini ve kas fonksiyonlarını bozabildiği veya ağrıya yol açabildikleri için yaşam kalitesini ciddi anlamda olumsuz etkileyebilirler.

Gangliyon Kisti Neden Olur?

Gangliyon kistlerinin neden geliştiği tam olarak anlaşılamamakla birlikte, kist dokusu geliştiği bölgede yer alan tendon ve eklem dokularıyla benzerlik gösterir. Tendon veya eklem cidarına ait dokuların yine bu dokulara ait doku sıvısıyla dolması sonucu, doku hasarıyla oluşan boşlukta kist gelişimi görülebilir. Kist oluşumunu tetikleyen sebepler net olarak belirlenemese de kist oluşumuna katkıda bulunabilen faktörler aşağıdaki gibi özetlenebilir:

• Yaş: Yapılan çalışmalar gangliyon kistlerinin sıklıkla 15 ila 40 yaş aralığında olan kişilerde görüldüğünü tespit etmiştir.
• Cinsiyet: Kadınlarda kist gelişimi riskinin erkeklere oranla daha yüksek olduğu tespit edilmiştir.
• Travma: Tekrarlayan kas hareketleri veya dışarıdan fiziksel travmaya maruz kalması sonucu doku hasarını gelişimi kist oluşumunu artırabilir. Özellikle bilek veya parmakların yaralanması, eklem veya tendon iltihaplanması, tekrarlayan bilek veya parmak hareketleri gibi durumlarda gangliyon kisti gelişme riski artar.
• Eklem kireçlenmesi: Osteoartrit olarak da bilinen eklem kireçlenmesi varlığında eklem yapısı bozulduğundan, eklem kaynaklı kistler gelişebilir.

Bunların yanında diyabet, böbrek yetmezliği, romatolojik hastalıklar gibi vücut genelinde dokuların yapısında çeşitli düzeylerde bozulmalara yol açan kronik hastalıkların seyrinde gangliyon kisti gibi anatomik bozuklukların gelişim riski artabilir.

Gangliyon Kistinin Belirtileri Nelerdir?

El bileği, el bölgesinde yer alan tendonlar, ayak bileği veya ayak dokusu içinde gangliyon kistleri gelişebilir. Kistler sıklıkla tendonlar veya eklem dokularıyla ilişkilidir. Kist boyutu genellikle bezelye büyüklüğünde, yaklaşık 2.5 cm’den az çapa sahip, düzgün şekilli bir kitle olarak görülür. Kiste dokunulmasıyla içi sıvı dolu bir kitle olarak hissedilebilir.

Kistin bulunduğu anatomik lokalizasyona ve etkilediği dokulara bağlı olarak aşağıda özetlenen klinik belirtiler hastalarda izlenebilir:

• Eklem hareketlerinde kısıtlılık, kaslarda güçsüzlük veya kas fonksiyonlarında aksaklık
• Kozmetik açıdan kötü görünüm, deformasyon, ayakkabı giyilmesinde yaşanan sorunlar
• Sinir dokusunun etkilenmesine bağlı ağrı, elektriklenme veya uyuşukluk, güç kaybı

Gangliyon Kisti Tanısı Nasıl Konur?

Gangliyon kistinin ilk değerlendirilmesi hekim tarafından yapılan fizik muayeneyle sağlanır. Fizik muayenede kitlenin dokunarak ve gerekli hallerde ışık altında detaylı değerlendirilmesiyle kitlenin çevre dokularla ilişkisi, hassasiyet varlığı, kistik veya katı yapıda olup olmadığı gibi özellikleri değerlendirilir. Kas ve eklem hareketlerindeki kısıtlılık varlığı incelenir.

Kitlenin değerlendirilmesinin ardından görüntüleme yöntemleriyle yapının morfolojik özelliklerinin anlaşılması hedeflenir. Buna yönelik röntgen grafileri, ultrasonografi, bilgisayarlı tomografi veya manyetik rezonans (MR) görüntülemelerinden sıklıkla yararlanılır. Gangliyon kistleri yumuşak doku kaynaklı olduğunda ultrasonografi ve MR incelemeleriyle daha net olarak görülebilir.

Kitlenin kistik olduğunun kesinleştirilmesinin ardından gerekli hallerde hekim tarafından kistin sıvı içeriği, enjeksiyon iğnesi yardımıyla boşaltılabilir ve sıvı laboratuvar incelemesine gönderilebilir. Kist içindeki sıvı koyu, berrak veya saydam olabilir.

Gangliyon Kistinin Tedavisi Nasıldır?

Gangliyon kistleri sıklıkla ciddi sağlık problemi teşkil etmeyen, ağrısız şişlikler olarak izlendiğinden, tedavide hekim tarafından kitlenin takip edilmesi önerilebilir. Tedavi uygulanmasının gerekliliğine genellikle kistin hastada yaşam kalitesini düşürüp düşürmediğine göre karar verilir. Özellikle ağrılı kistler, kas ve eklem hareketlerinde kısıtlılığa yol açan kistler veya kozmetik yönden olumsuz durum oluşturan kistlerde çeşitli tedaviler uygulanması gündeme gelebilir. Kistlerin tedavisinde sıklıkla aşağıda özetlenen tedaviler uygulanır:

• İmmobilizasyon: Özellikle tendon veya eklem dokularıyla ilişkili olan kistlerde tekrarlayan eklem ve kas hareketleri kistin zamanla büyümesine yol açabilir. Bu nedenle tedavide etkilenen bölgenin hareketsiz olarak tespit edilmesi, ortez veya bandaj yardımıyla bası uygulanması ve ağrı şikayetine yönelik ilaç tedavisi ile takip edilmesi önerilebilir. Kistin zamanla küçülmesiyle klinik şikayetlerin gerilemesi hedeflenir.
• Aspirasyon: İçi sıvı dolu büyük kistlerde sıvının iğne yardımıyla aspire edilmesi yoluyla kistin giderilmesi planlanabilir. Bununla birlikte aspirasyon sonrası gangliyon kistleri tekrar gelişebilir.
• Cerrahi: Yukarıda özetlenen tedavilerin yetersiz kaldığı hallerde veya ciddi kas ve eklem problemlerine yol açan büyük kistlerde cerrahi tedavi planlanması gündeme gelebilir. Cerrahi yardımıyla kistin kaynaklandığı doku onarılarak kist tamamen çıkarılır. Bununla birlikte kistin anatomik lokalizasyonuna bağlı olarak cerrahi sonrası sinir veya kan damarlarında yaralanma görülebilir. Aspirasyondakine benzer şekilde cerrahi sonrası dahi gangliyon kistleri tekrarlayabilir.

Mevcut klinik yaklaşımda gangliyon kisti gelişiminin önlenmesinde tespit edilen bir yöntem bulunmamaktadır. Kist gelişebilen bölgelerin mümkün olduğunda travmadan korunması, kas ve eklem dokularına zarar verebilecek tekrarlayıcı hareketlerden kaçınılması kist oluşumunun önlenmesinde faydalı olabilir.