Tokluk kan şekeri nedir? Tokluk kan şekeri kaç olursa normaldir?

Tokluk kan şekeri, bir öğünden 2 saat sonra ölçülen kandaki glikoz (şeker) miktarını analiz etmek için yapılan bir kan testidir. Özetle bu test, yemek yedikten sonra vücudunuzun şeker ve nişastaya karşı verdiği tepkiyi değerlendirmek için yapılır. Yemek sonrası kan şekeri düzeyleri hem diyabetli hem de diyabetiz kişiler açısından önemlidir. 

Yüksek kan şekeri kontrol altına alınmadığında çeşitli sağlık sorunlarının yanı sıra diyabet komplikasyonları riskini artırabilir. Gün içinde sık sık idrara çıkıyor, aşırı susuzluk çekiyor, bulanık görme, yorgunluk gibi çeşitli semptomlara sahipseniz şeker hastalığı açısından risk taşıyor olabilirsiniz.

Tokluk kan şekerinin yüksek kabul edilebilmesi için 200 mg/dL’ nin üzerindeki seviyelerden söz etmek mümkündür.

Tokluk kan şekeri nedir?

Tokluk kan şekeri, yemek sonrası kanda yükselen şekerin ne kadar olduğunu detaylı olarak gösteren bir ölçüm şeklidir. Yemekten sonra vücut karbonhidratları glikoza çevirir ve bu glikoz kana karıştığında değerler belirlenebilir.  Tokluk kan şekeri seviyelerinin belirlenmesi için yapılan test adeta rehber niteliği taşır. Yemek yedikten sonraki 2 saat içinde insülin ve kan şekeri seviyelerinin normale seviyelere ulaşması gerekir. Diyabet hastasıysanız, vücudunuz kan şekerinizi kontrol altında tutmak için insülin üretiminde sorunlar ortaya çıkar bu da kan şekeri seviyelerinin çok yüksek olduğunu gösterir.

Tokluk kan şekeri kaç olursa normaldir?

Kan şekeri seviyeleri genellikle yemek yedikten 2 saat sonra, yiyeceklerinizdeki karbonhidratların glikoza dönüşmesi ve bunun kan dolaşımınıza girmesi sonucu belirlenebilir. Tokluk kan şekeri 100-140 mg/dL arasında olduğunda bu ölçüm normal kabul edilir. 140-199 mg/dL’ lik tokluk kan şekeri seviyesi değeri gizli şekere (prediyabet) işaret ederken, bu değerlerin 200 mg/dL ve üzerinde olması durumunda diyabet tanısı koymak mümkün olabilir.

Tokluk kan şekeri seviyeleri aşağıdaki gibidir;

• Normal: 140 mg/dL'nin altında 
• Prediyabet: 140–199 mg/dL 
• Diyabet: 200 mg/dL ve üzeri

Yemek sonrası kan şekeri seviyeleriniz konusunda endişeleriniz varsa mutlaka doktora başvurun.

Yaşa göre tokluk kan şekeri kaç olmalı?

Kan şekeri; yaşa, hastalığa, açlık ve tokluğa göre değişiklik gösteren bir değerdir. Ancak genel olarak, tokluk şekeri seviyeleri yetişkinlerde yemek sonrası 140 mg/dL’nin altında olmalıdır. Çocuklarda tokluk kan şekeri (2-8 yaş arası) normal aralığı 110-190 mg/dl şeklindedir. 8 yaş üzeri çocuklarda ise tokluk kan şekeri 110-170 mg/dl arasındadır.

Yetişkinlerde bu değerler yemek sonrası tokluk kan şekeri 140 mg/dL’nin altında olması gerekir. Yetişkinlerde tokluk kan şekerinin 140-199 mg/dL arasında olması prediyabet olarak nitelendirilebilir. Yaşlılar (65 yaş ve üzeri) tokluk kan şekeri 70–160 mg/dL arası kabul edilebilir. Ancak ilerleyen yaşla birlikte hafif yüksek değerler bazı durumlarda normal kabul edilebilir. Özellikle 200 mg/dL üzeri risklidir ve kişiler diyabet hastalığı açısından riskli görülebilirler.

Tokluk kan şekeri ne zaman ölçülür?

Tokluk kan şekeri ölçmenin sıklıkla yemeklerden sonra 2 saatlik bir bekleme süresi vardır ve bu zaman zarfı, kan şekeri seviyelerinin normal olup olmadığına dair bilgiler verir. Yemek sonrası kan şekeri en yüksek düzeye ulaşır. Bu nokta da belirlenen seviye, vücudun insülin tepkisini ve şeker kontrolünü en iyi gösteren an olarak bilinir. Yemek yedikten sonra kan şekerinizin yükselmesi ve daha sonra tekrar düşmesi normal bir durumdur. Ancak kan şekerinin sürekli olarak çok yüksek olması vücudunuz için iyi değildir ve tip 2 diyabetin bir belirtisi olabilir.  Yemek sonrası kan şekeri ölçümünün 140 mg/dL'nin (7,8 mmol/L) altında olması normal kabul edilir. Eğer diyabetiniz yoksa yemek sonrası kan şekeri ölçümleri metabolik sağlığınız hakkında da bazı detaylar sunar. Eğer kan şekeri seviyeleriniz yemek yedikten birkaç saat sonra bile yüksek kalmaya devam ediyorsa insülin direncinin varlığından şüphe edilebilir.

Tokluk kan şekeri nasıl ölçülür?

Tokluk kan şekeri, yemek yedikten 2 saat sonra ölçüldüğünde doğru sonuçlar verir. Evde yapılan ölçümlerde kitin içinde yer alan iğne parmağın ucuna batırılarak kan örneği alınır. Ardından kan damlası glukometre cihazına takılı şerit üzerine damlatılır ve birkaç saniye beklenir. Bir süre sonra sonuçlar kit üzerinde belirir. Ölçümün doğru yapılabilmesi için 2 saat süresi tam anlamıyla dolmalıdır. Evde yapılan bu ölçüm şekli son derece kolaydır. Ancak tanı ve takip için laboratuvar testleri en doğru sonuçları verir. Sağlık uzmanları, yemek sonrası kan şekeri tepkilerinizi test etmek için oral glikoz tolerans testine (OGTT) başvurabilirler.

Tokluk kan şekeri yüksekliği neden olur?

Tokluk kan şekerinin değerinin üst sınırı olan 200 mg/dL’ nin üzerinde olması gerekir. Yüksek tokluk kan şekeri, tip 2 diyabet, insülin direnci, PCOS, prediyabet, sağlıksız beslenme alışkanlıkları, stres, uyku bozuklukları, fiziksel aktivite eksikliğine bağlı gelişebilir. 200 mg/dL ve üzerinde belirlenen değerler mutlaka uzman doktor tarafından değerlendirilmelidir. Bu değer diyabet belirtisi olabilir.

Tokluk kan şekeri yüksekliğinin nedenlerini madde madde şu şekilde sıralamak mümkündür;

• Stres tokluk kan şekeri seviyelerini etkileyebilir.
• Özellikle şekerli ve rafine gıdalar sonrası ani yükselme olabilir.
• Egzersiz yapılmadığında glikoz hücrelere taşınamaz ve bu da kan şekerinde sorunlara neden olur.
• İnsülin veya oral diyabet ilaçlarının düzenli olarak alınmaması sonucu kan şekerinde yükselme meydana gelebilir.
• Düzensiz uyku, metabolizmayı etkileyerek kan şekerini yükseltebilir.
• Fazla yemek yemek yine kan şekeri seviyelerinde artışa neden olabilir.

Tokluk kan şekeri yüksekliğinin belirtileri neler?

Yemek sonrası yüksek kan şekerinin belirtileri arasında aşırı susama, sık idrara çıkma, yorgunluk, bulanık görme ve konsantrasyon güçlüğü bulunur.

Tokluk kan şekeri yüksekliğinin belirtileri şöyle sıralanabilir;

• Ağızda kuruluk
• Sık idrar çıkma
• Yaraların geç iyileşmesi 
• Açlık hissi
• Baş ağrısı
• Sinirlilik
• Kilo kaybı
• Yorgunluk, halsizlik 
• Bulanık görme 
• Baş ağrısı 
• Ciltte kuruluk veya kaşıntı

Tokluk kan şekeri yüksekliğinin tedavisi nasıl olur?

Tokluk kan şekeri yüksekliğinin tedavisi, altta yatan nedene bağlı olarak farklılık gösterir. Beslenme alışkanlıkları, stres yönetimi ve uyku düzeni, egzersiz yapmak ve genetik faktörler kan şekeri seviyeleri açısından kritik rol oynayabilir. Doğru insülin veya ilaç programı önemli etkiler sağlar.

Tokluk kan şekeri yüksekliğini kontrol altına almak için alınabilecek önlemler şunlardır;

Beslenme düzeni

Tatlı, beyaz ekmek, pirinç, makarna ve patates tüketiminden mümkün olduğunca kaçınmak önerilir. Glisemik indeksi düşük gıdaları tercih etmek önemlidir. Tam tahıllı gıdalar sebze ve bakliyat tüketilebilir.

Stres yönetimi

Stresten kaçınmak, yeterli ve kaliteli uyku, insülinin düzene girmesine katkıda bulunan faktörler arasında yer alır.

Egzersiz yapmak

Düzenli egzersiz, vücudun glikozu kullanma yeteneğine katkı sağlar. Fiziksel aktivite sırasında kaslar glikozu enerji için kullanır, böylelikle kan şekeri seviyelerinde düşüş meydana gelebilir. Yürüyüş, bisiklet, yüzme veya egzersiz gibi düzenli fiziksel aktiviteler yapılabilir.

Su tüketimi

Su tüketimi kan şekeri açısından önemlidir. Diyabet riski olan bireylerin günlük en az 1.5-2 litre su içmesi tavsiye edilir.

Tokluk kan şekeri düşüklüğü neden olur?

Tokluk kan şekeri düşüklüğü (reaktif hipoglisemi), yemekten sonra kan şekerinin normalin altına düşmesi şeklinde tanımlanabilir. Muhtemelen vücudunuzun büyük ve karbonhidrat ağırlıklı bir öğünden sonra çok fazla insülin üretmesi sonucu bu durum gelişir. Tokluk kan şekeri düşüklüğünün altından yatan sebepler genellikle düzensiz beslenmeyle birlikte yüksek karbonhidrat tüketimidir. Hipoglisemi atağı geçirdiğinizi düşünüyorsanız mutlaka doktora danışmanız gerekir. Doktorunuz semptomlarınızı, tıbbi geçmişinizi ve ailenizde diyabet hastası olup olmadığına dair bazı sorular sorarak tokluk kan şekeri düşüklüğünün nedenlerini belirleyecektir.

Tokluk kan şekeri düşüklüğünün belirtileri neler?

Tokluk kan şekeri 50 mg'nin altında olduğunda baş dönmesi, dalgınlık, sinirlilik ve titreme gibi bazı semptomlar ortaya çıkabilir.

Tokluk kan şekeri düşüklüğünün belirtileri şöyle açıklanabilir;

• Nabız yüksekliği
• Baş dönmesi
• Dalgınlık
• Aşırı sinirlilik hali
• Titreme
• Baygınlık hissi
• Aşırı yorgunluk
• Zayıflık
• Açlık
• Terleme

Tokluk kan şekeri düşüklüğünün tedavisi nasıl olur?

Tedavi, hipogliseminize neyin sebep olduğuna bağlıdır. Belirtilerin yanında kan şekeriniz 70 mg/dl'nin altında ise hipoglisemi tedavisi için doktora başvurmalısınız. Hafif ve orta şiddetteki hipoglisemiyi şeker (karbonhidrat) alımı ile kontrol altına alınabilir. Bunun için meyve suyu içebilir veya birkaç adet şeker tüketebilirsiniz. Daha sonra yaklaşık 15 dakikanın ardından kan şekerinizi kontrol etmeniz önerilir.  Eğer hala kan şekeri 70 mg/dL'nin altındaysa, 15 gram kadar daha karbonhidrat tüketin. Şiddetli hipoglisemi atakları acil glukagon kullanımını gerektirir.  Glukagon kan şekerinin ciddi oranda düştüğü durumlarda uygulanan, karaciğerden kana şeker salınımını uyaran bir ilaç olarak bilinir. Kan şekeri düşüklüğü hızlı müdahale gerektiren bir durumdur zira bilinç kaybı gibi komplikasyonlar gelişebilir. Sürekli glikoz ölçüm cihazı (CGM) kullanın veya kan şekerinizi düzenli olarak, yemeklerden önce ve sonra, egzersizden önce ve sonra ve yatmadan önce kontrol etmeye özen gösterin. Ayrıntılı bir şekilde yaşadıklarınızı doktora bildirmeyi ihmal etmeyin. Özellikle beslenme ve egzersiz konusunda sağlık uzmanınızın talimatlarına uyun.