Tarihteki en ciddi salgınlardan birine sebep olmuş çiçek hastalığından korunmak için geliştirilen çiçek aşısı, ilk aşı olarak tıpta önemli bir yere sahiptir. 1980 yılına kadar yapılan yoğun aşı uygulamaları ile ortadan kaldırılan çiçek hastalığı, günümüzde rastlanmayan bir hastalıktır. Artık sadece bioteröristik saldırı ihtimaline karşı çiçek aşısı stoku yapılmaktadır.
Çiçek Aşısı Nedir?
Yüzyıllardır bilinen ve geniş yayılımı ile bulaşıcı bir hastalık olan çiçek hastalığı, öldürücü hastalıklar arasında bulunur. İnsandan insana solunum yolu ile bulaşan ve Variola virüsünün oluşturduğu çiçek hastalığına karşı bulunan çiçek aşısı ise tarihteki ilk aşı olarak bilinir. İnsanlık sağlığı adına büyük bir ilerleme olarak kabul edilen çiçek aşısı, canlı bir virüs aşısıdır. Aşının içeriğinde Variola virüsü değil, Vaccinica virüsü kullanılır.
Çiçek aşısı genellikle su çiçeği aşısı ile karıştırılır. Ancak bu iki hastalık ve aşı birbirinden farklıdır. Çiçek hastalığında görülen kabarcıklar irinli ve derindir. Çiçek hastalığında görülen döküntülerin hepsi aynı yaşta yani tek tiptir. su çiçeğinde ise farklı tipte döküntüler aynı anda görülür. Çiçek hastalığındaki kabarcıklar ve cilt döküntüleri vücudun birçok yerinde ortaya çıkarken, su çiçeği hastalığında çıkan kabarcıklar çiçek hastalığına göre daha yüzeyseldir ve genellikle gövde kısmında görülür.
Çiçek Aşısının Koruyuculuk Süresi
Çiçek aşısı, 10 yıla yakın bir süre boyunca kişiyi çiçek hastalığından korur. Çiçek aşısının virüsün bulaşmasından sonraki ilk dört gün içinde yapılması da koruyucu etki sağlar. Aşıyı yaptırmış kişilerde çiçek hastalığının belirtileri daha az görülür ve bu kişiler hastalığı aşı yaptırmamış kişilere göre daha az yayar.
Çiçek Aşısının Yan Etkileri
Çiçek aşısının neden olduğu yan etkiler ağırdır ve birçok kişide aynı yan etkiler gözlenir. Aşının yan etkilerinin ciddi olduğu bilindiği için, semptom göstermeyen kişilere aşı yapılması uygun görülmez. Ancak hastalığı bulunan kişilere, hastalığın son derece tehlikeli olması sebebiyle yine de aşı yapılması önerilir. Çiçek aşısı yan etkileri arasında egzama ve beyin iltihabı bulunur. Beyin iltihabına bağlı felç, görme kaybı, zekâ geriliği ve hayati tehlike oluşturabilecek enfeksiyonlar da görülebilir. Yüksek ateş, lenf bezlerinde şişlik ve Vaccinica enfeksiyonu ise çiçek aşısının diğer yan etkileri arasındadır.
Dünyada Çiçek Aşısı
1960’lı yıllarda uygulanan aşılama kampanyaları ve karantinalar ile çiçek aşısı yaygın olarak yapılmıştır. En son 1977 yılında Somali’de görülen çiçek hastalığı vakasından sonra, 1980 yılında Dünya Sağlık Örgütü tarafından çiçek hastalığının ortadan tamamen kaldırıldığı yönünde açıklama yapılmıştır. Bu tarihten itibaren de bir daha çiçek hastalığı teşhisi konulmamıştır. 1980 yılından sonra sivil kişilere çiçek aşısı uygulaması kaldırılmış olup, 1983 yılına kadar sadece bazı ülkelerde sağlık personellerine aşı yapılmıştır. Bu tarihten sonra rutin olarak sadece Amerikan askerlerine yapılan çiçek aşısı, son olarak da 1990 yılında Körfez Savaşı’na katılan askerlere de yapılmış ve daha sonrasında durdurulmuştur.
Dünya Sağlık Örgütü, hastalığa neden olan virüsün bilimsel amaçlı araştırılması ve saklanması için bazı sınırlamalar getirmiştir. Tüm dünyada ve Türkiye’de de bu sınırlama sonrasında çiçek aşısı yapımına son verilmiştir. Şu anda dünyanın hiçbir ülkesinde yetişkinlere veya çocuklara çiçek aşısı yapılmamaktadır.
Çiçek aşısının günümüzde ABD’de herkese yapıldığı düşünülmektedir. Ancak aşı ABD’de sadece bioteröristik saldırı sonucunda çiçek hastalığına yakalanan kişileri tedavi edecek sağlık ekiplerine, hayvan bakımı endüstrisi laboratuvarlarında çalışan kişilere ve ABD ordusunda yer alan askerlere uygulanmıştır. Hastalığa yakalananların bulaştırma ihtimaline karşı da bir miktar aşı stoku yapılmıştır.
