Deve gribi, enfekte olan tek hörgüçlü develerden insanlara bulaşan bir virüstür. Bu hastalığa neden olan virüs, hayvandan hayvana ya da insana bulaşabilir. Doğrudan ya da dolaylı temasla bulaşan virüs insandan insana da geçebilir. MERS-CoV (Orta Doğu solunum sendromu koronavirüsü) olarak da bilinen virüsün kökeni tam olarak anlaşılamasa da yapılan çalışmalara göre yarasalardan kaynaklandığı ve daha sonra develere bulaştığı tahmin edilmektedir.
Deve Gribi Nedir?
Deve gribi ya da diğer adıyla MERS, bulaşıcı bir solunum yolları hastalığıdır. Virüsün deveden insana geçmesi nedeniyle deve gribi şeklinde adlandırılmıştır. Yapılan çalışmalar doğrultusunda bulaşma mekanizması henüz netleştirilememiştir. Ancak enfekte olan hayvanlardan veya onların idrarlarından doğrudan, bu hayvanların çiğ sütünü ya da iyi pişirilmemiş etinin tüketilmesiyle dolaylı olarak bulaşır.
MERS koronavirüsünün insanlara enfekte hayvanlar ve bunların ürünleri yoluyla bulaştığı doğrulansa da insandan insana ya da hava yoluyla bulaşması da mümkündür. İnsandan insana bulaşması ağır hastalarla yakın temas sonucu görülmüştür. Enfekte kişinin bakımını yapan ya da onunla yaşayan kişilere bulaşarak yayılır.
Deve Gribi Belirtileri Nelerdir?
Deve gribi, koronavirüs türlerinin neden olduğu bir hastalık olduğundan dolayı semptomlar mevsimsel grip ve COVID-19 ile oldukça benzerdir. MERS koronavirüsü bulaşmış bir hastada semptomlar çoğunlukla enfeksiyondan 5-6 gün sonra başlar. Bununla birlikte bu süre 2 ila 14 gün arasında da değişebilir. Ek olarak hastalık asemptomatik de seyredebilir.
Deve gribi bir solunum yolu hastalığı olmasından dolayı genellikle ilk olarak solunum yollarını etkileyen belirtiler görülür. Boğaz ağrısı, boğazda kuruluk, burun akıntısı, kuru öksürük, nefes darlığı gibi semptomların yanı sıra ateş, titreme, baş ağrısı, baş dönmesi ve kas ağrısı ortaya çıkan ilk belirtilerdir. İshal, mide bulantısı ve kusma gibi gastrointestinal sistemi etkileyen belirtiler de görülebilir.
Hastalığın şiddetli olması durumunda solunum yetmezliği yaşanabilir. Bunlara ek olarak bağışıklık sistemi zayıf olan kişiler ya da kanser, kronik akciğer hastalığı, böbrek hastalığı, diyabet gibi rahatsızlıkları olan kişilerde semptomlar daha şiddetli olabilir. Bu hastalar, MERS-CoV açısından yüksek riskli grupta kabul edilir.
Deve Gribi İçin Risk Faktörleri Nelerdir?
MERS tanısı koyulan kişilerle temasta bulunmak deve gribi için birinci risk faktörüdür. Bununla birlikte şu durumlar da riskli olarak kabul edilir:
Deve Gribinin Yol Açabileceği Sağlık Sorunları Nelerdir?
Kronik rahatsızlıklar ya da ilerlermiş yaş gibi bazı durumlarda deve gribi ciddi komplikasyonlara neden olabilir. Bu komplikasyonlar şu şekilde sıralanabilir:
- Akciğer enfeksiyonu (pnömoni)
- Böbrek veya diğer organların yetmezliği
- Solunum yetmezliği ve solunum makinesi ihtiyacı
- Düşük tansiyon
- Enfeksiyonun vücuda yayılması
Deve Gribi Teşhisi Nasıl Koyulur?
Deve gribi teşhisinin koyulması için öncelikle hastanın tıbbi geçmişi öğrenilir. Deve gribi olan kişi ya da hayvanlarla bir temas olup olmadığı ve yurtdışına seyahat yapılıp yapılmadığı da sorulur. Daha sonra belirtiler dinlenerek bu belirtilerin nedeninin MERS-CoV mu yoksa diğer solunum yolu hastalıkları olduğunun tespit edilmesi için gereken testler yapılır. Teşhis için aşağıdaki testler yapılabilir:
- Akciğerlerdeki sorunların görülebilmesi için röntgen
- Kan tahlili
- Burun ya da boğaz sürüntüsü
Deve Gribi Nasıl Tedavi Edilir?
Deve gribi için aşı ve tedavi henüz geliştirme aşamasındadır. Bu nedenle şu anda bir aşı ya da spesifik bir tedavi yoktur. Hastalık için destekleyici tedaviler, görülen semptomlara ve şiddetine bağlı olarak uygulanır. Ağrı ve ateşi olan hastalarda ağrının hafifletilmesi ve ateşin düşürülmesi için ilaçlar verilebilir. Bununla birlikte hastanın dinlenmesi de tedavi sürecini desteklemek açısından önemlidir.
Eğer semptomlar şiddetli seyrediyorsa destekleyici tedavi de buna göre belirlenir. Dehidrasyonun önüne geçmek, solunum yetmezliğini gidermek ve düşük kan basıncını yükseltmek üzere bir tedavi uygulanabilir. Tedaviler ilaç ya da farklı medikal cihazlar gerektirebilir.
Deve Gribinden Korunmak İçin Neler Yapılabilir?
Nasıl bulaştığı henüz net olarak anlaşılmadığından ve kesin bir tedavisi ya da aşısı olmadığından dolayı MERS koronavirüsünden korunmak için genel hijyene dikkat etmek önemlidir. Virüsle temastan kaçınmak için önlemler alınmalıdır. MERS özelinde bir önlem olarak çiftlikler, hayvan pazarları, ahırlar gibi mekanlarda bulunduktan sonra, hayvanlara dokunmadan önce ve dokunduktan sonra eller yıkanmalıdır. Hasta olduğu bilinen hayvanlarla ve özellikle develerle temastan kaçınılması gerekir.
Süt ve et gibi hayvansal ürünlerin çiğ ya da az pişmiş olarak tüketimi de yüksek enfeksiyon riski taşır. Uygun şekilde işlenen hayvansal ürünler tüketim açısından güvenlidir. Ancak pişmemiş hayvansal ürünlerin tüketiminden kaçınılmalıdır. Deve eti ve deve sütü yalnızca pişirme, pastörizasyon ya da diğer ısıl işlemlerden sonra güvenli bir şekilde tüketilebilir.
Eller sık sık yıkanmalıdır. Yıkanamadığı durumlarda ise alkol bazlı bir el dezenfektanı kullanılabilir. Eğer eller temiz değilse gözlere, burna veya ağza dokunulmamalıdır. Bunlara ek olarak yaşam alanları da düzenli olarak uygun temizleyicilerle temizlenerek hijyen sağlanmalıdır. Hasta olan kişilerle temastan kaçınılmalı ve yeme içme araçları gibi eşyalar hasta kişilerle paylaşılmamalıdır.
