İdeal tüketim miktarı en yüksek besin gruplarından ilki tahıllar, ikincisi sebze ve meyvelerdir. Her gün uygun miktar ve koşullarda mutlaka tüketilmesi gereken meyve ve sebzelerin tüketim aşamasında taze ve özenle yıkanmış olmalarına dikkat edilmelidir. Ayrıca tüketilen meyve ve sebzelere karşı vücudun herhangi bir duyarlılık gösterip göstermediği de gözlenmeli, bir besin alerjisi söz konusuysa bu durum ihmal edilmemelidir. Bitkiler, kendilerine özgü birçok bileşen içerir ve vücut, bu bileşenlerden birine karşı aşırı duyarlılık gösterdiğinde ciddi reaksiyonlar oluşabilir. Domates de alerjik reaksiyonlara sebep olabilen besinlerden bir tanesidir.
Domates Alerjisi Nedir?
Farklı iklimlere kolayca uyum sağlayabilen ve dünya genelinde en yoğun tüketilen meyvelerden biri olan domates, bünyesinde çeşitli proteinler barındırır. Kabuğunda, suyunda ve çekirdeklerinde yer alan bu proteinlerin vücutta aşırı duyarlılığa sebep olmasına, domates alerjisi ismi verilir. Çiğ veya pişmiş domatesin tüketimi ya da deriyle teması hâlinde ortaya çıkan bu alerji türü, bebeklerden yetişkinlere her yaş grubunda görülebilir. Besin alerjisi vakaları içerisinde domates alerjisinin görülme oranı oldukça düşüktür ve genellikle çok ciddi semptomlar oluşmaz. Ayrıca domates pişirildiğinde alerji riski azalır.
Domates alerjisi ile domates intoleransı birbiriyle karıştırılabilir ama bu iki sağlık sorununun sebepleri ve belirtileri oldukça farklıdır. İntolerans, besinin tüketim miktarına ve kişinin sindirim sistemine bağlı olarak gelişir. Besin ideal miktardan daha fazla tüketildiğinde sindirim sistemi etkin bir şekilde çalışmayıp zaman içerisinde birtakım sağlık sorunlarına yol açabilir. Alerji ise besinin küçücük bir miktarının tüketiminde, hatta kişinin alerjen gıdaya sadece dokunması hâlinde dahi ortaya çıkabilir. Vücuttaki birçok sistem ve organ üzerinde kısa sürede ciddi derecede olumsuzluklar yaratabilir.
Domates Alerjisi Neden ve Nasıl Olur?
Domatese karşı aşırı hassasiyet, tip 1 sınıfı alerji grubunda yer alır. Semptomların sebebi, domatesin kendisinden ziyade vücuttaki bu aşırı hassasiyettir. Vücut, tanımladığı herhangi bir domates bileşenini tehlike olarak algıladığında bağışıklık sistemi devreye girer. İmmünoglobülin adı verilen antikorların üretimi ve salınımı hızlanır. Ayrıca bağışıklık ve sindirim sistemlerinin çalışmasında etkin rol oynayan histamin isimli kimyasalın da vücuttaki yoğunluğu artar. İmmun sistemin verdiği alarmla salgılanan histamin, kan damarlarını genişleterek antikorların vücutta daha hızlı yayılmasına ve tehlikeye daha hızlı müdahale edilmesine yardımcı olur ama aniden artan histamin yoğunluğu yüzünden vücutta bir sıkıntılı durumlar oluşabilir. Vücuttaki tüm bu gelişmeler, alerji semptomlarının ortaya çıkmasına sebep olur.
Genetik yatkınlık, gıda alerjisinin bulunma ihtimalini artırır. Ebeveynlerde bir domates alerjisi öyküsü bulunuyorsa çocukların her birinin domatese aşırı hassasiyeti mümkündür. Geçmişinde domates alerjisi öyküsü bulunan kişiler, tedavi olsalar da daha sonra tekrar reaksiyon gösterebilirler. Ayrıca egzama ve astım vakalarında vücuttaki histamin oranı arttığı, domates de doğal bir histamin kaynağı olduğu için bu iki hastalıktan muzdarip kişilerde domates alerjisi görülme ihtimali yüksektir.
Bazı besin alerjileri, başka alerjilerle çapraz duyarlılık ilişkisine sahiptir. Çimen polenine, Japon sedir ağacına veya doğal bir kauçuk olan latekse alerjisi olan kişiler, domatese de aşırı duyarlılık gösterebilir.
Domates Alerjisinin Belirtileri Nelerdir?
Domatesin tüketimi veya deriyle temasından sonra kısa süre içerisinde ortaya çıkan belirtiler şöyle sıralanabilir:
- Deride kırmızı döküntüler ve pullanma
- Boğazda ve dilde karıncalanma veya kaşıntı hissi
- Midede şişkinlik ve bulantı
- Mide veya karın ağrısı
- İshal
- Hâlsizlik
Ayrıca bazen nefes tıkanıklığı, baş dönmesi gibi anafilaktik şok belirtileri de görülebilir. Anafilaksi belirtileri hayati risk taşıdığı için kesinlikle ihmal edilmemelidir.
Domates Alerjisi Nasıl Teşhis Edilir?
Domates sık tüketilen bir besin olduğu için alerjen etkisi çok kolay fark edilemeyebilir. Alerji belirtilerinden birkaçı mevcutsa özellikle domates tükettikten sonra beden gözlemlenmelidir. Dilde veya boğazda kaşıntı, karıncalanma şikâyetleri domates alerjisinin ilk belirtilerindendir. Gıda alerjilerinin ciddi riskler taşıyabileceği bilinmeli ve kişiler, kendilerinde ya da bir yakınlarında herhangi bir alerjik reaksiyon gözlemlediyse tıbbi desteği ihmal etmemelidir. Ayrıca alerji teşhislerinin sadece uzmanlar tarafından konulabileceği unutulmamalıdır.
Domates alerjisinin teşhisi için deri prick veya kan testi yapılabilir. Deri prick testinde varlığından şüphelenilen alerjenler ciltte küçük bir alana yayılıp gözlemlenir, reaksiyon oluşması hâlinde alerjinin varlığından emin olunur. İkinci testte ise kandaki immünoglobülin seviyesi gözlemlenir, bu antikor moleküllerinin normalden daha yoğun olması da alerji göstergesi kabul edilir.
Domates Alerjisi Nasıl Tedavi Edilir?
Domates alerjisi teşhisi konduktan sonra alınabilecek ilk tedbir, beslenme alışkanlıklarından domatesin ve domates içeren ketçap, salça vb. ürünlerin çıkarılmasıdır. Ancak domatesin kullanım alanı oldukça yaygın olduğu için farkında olmadan da tüketilebilir. Gerek görülürse bu aşamada bir beslenme uzmanından da yardım alınabilir.
Tedavi sırasında çeşitli ilaçlara başvurulabilir. Domates alerjisiyle yükselen histamin adlı kimyasalın kontrolü için antihistaminik ilaçlar kullanılır. Alerjinin sebep olduğu cilt döküntüleri ve egzamaların daha hızlı iyileşmesi için merhem tedavisi de uygulanabilir.
Domates Alerjisi Nedir, Neden Olur, Nasıl Tedavi Edilir? Hakkında Sık Sorulan Sorular
Domates sık tüketilen bir besin olduğu için alerjen etkisi çok kolay fark edilemeyebilir. Alerji belirtilerinden birkaçı mevcutsa özellikle domates tükettikten sonra beden gözlemlenmelidir. Dilde veya boğazda kaşıntı, karıncalanma şikâyetleri domates alerjisinin ilk belirtilerindendir.
