İltihap ya da enflamasyon, vücudun savunma mekanizmalarından biridir. Tahriş edici herhangi bir yabancı maddenin bağışıklık sistemini harekete geçirmesiyle birlikte iltihaplı hücreler tahriş olan bölgeye gönderilir. İyileşmeye katkıda bulunan bu durum, kişi hasta ya da yaralı olmadığında gerçekleştiği takdirde sağlık sorunlarına da yol açabilir.
İltihap Nedir?
Virüs, bakteri ya da çeşitli toksik kimyasallarla karşılaşan ya da yaralanan vücut, savunma için bağışıklık sistemini harekete geçirir. Bu gibi durumlarda bağışıklık sistemi enflamatuvar hücreler ve enflamatuvar hücreleri uyaran sitokinleri hasarlı bölgelere gönderir. Bu hücreler hasarlı bölgeleri iyileştirmeye başlar. Dolayısıyla aslında iltihap genellikle vücudun olması gerektiği gibi çalıştığına işaret eder. İltihapla birlikte ağrı, şişkinlik, kızarıklık gibi belirtiler de olabilir. Akut ve kronik enflamasyon olmak üzere iki tür iltihaplanma çeşidi vardır.
Akut Enflamasyon
Kesilen parmak gibi ani bir yaralanma anında vücudun verdiği yanıttır. Kesiğin iyileşmesi için vücut yaralı bölgeye iltihaplı hücreler göndererek iyileşme sürecini başlatır.
Kronik Enflamasyon
Vücutta yaralanma gibi herhangi bir durum olmamasına rağmen vücudun iltihaplı hücreleri göndermeye devam etmesidir. Genellikle bu, başka bir hastalığın semptomudur. Örneğin romatoid artrit yaşayan bir hastanın vücudunda enflamatuvar hücreler eklem dokularına giderek iltihaplanmaya yol açar. Bu da hem eklemlerde ağrı hem de şekil bozuklukları gibi ciddi hasarlara neden olabilir. Kronik enflamasyon şu hastalıkların semptomu olarak görülebilir:
- Alzheimer hastalığı
- Astım
- Kanser
- Kalp hastalığı
- Romatoid artrit
- Tip 2 diyabet
İltihap Oluşumunun Nedenleri Nelerdir?
Pek çok faktör vücutta iltihap oluşumuna yol açabilir. Bunların en yaygın olanları bakteri, virüs veya mantar gibi patojenler ile sıyrıklar ve kesikler gibi yabancı maddelerin neden olduğu hasarlardır. Bunların yanı sıra sistit, bronşit, orta kulak iltihabı ve dermatit gibi hastalıklar da iltihaplanmaya sebep olur.
Kronik enflamasyonun nedenleri akut enflamasyondan farklıdır. En yaygın kronik enflamasyon nedenleri ise şunlardır:
- Bağışıklık sisteminin sağlıklı dokulara saldırdığı lupus hastalığı gibi otoimmün bozukluklar
- Endüstriyel kimyasallara yoğun şekilde maruz kalma
- Tedavi edilmeyen akut enflamasyon
Yaşam tarzı da zaman zaman vücutta iltihaplanmaya neden olabilir. Şu durumlar kişinin kronik enflamasyon riskini artırır:
- Aşırı alkol tüketimi
- Sigara kullanmak
- Obezite olarak kabul edilen yüksek vücut kitle indeksi
- Çok sık egzersiz yapmak ya da hiç egzersiz yapmamak
- Yoğun stres
İltihap Nasıl Oluşur?
Vücudun herhangi bir bölgesinde kesik, sıyrık ya da farklı bir yaralanma meydana geldiğinde bağışıklık sistemi vücudun hızlı bir şekilde iyileşmesi için çalışmaya başlar. Yaralı bölgeye gönderilen enflamatuvar hücreler ve sitokinler aynı zaman da bradikinin ve histamin hormonlarını da serbest bırakır. Bu sayede yaralı dokuya daha fazla kan gönderilmesini sağlamak için küçük kan damarları genişletilir. Bu nedenle iltihaplı bölgelerde kızarıklık görülebilir ve sıcaklık hissedilebilir.
Kan akışının artması aynı zamanda bağışıklık sisteminin yaralı bölgeye daha fazla beyaz kan hücresi göndererek iyileşme sürecinin devam etmesini sağlar. Ayrıca bu hücreler sinirleri tahriş ettiğinden dolayı beyne ağrı sinyalleri gönderir. Bu da kişinin hasarlı ve iltihaplı bölgeyi koruması içindir. İltihaplı bölgelerde şişlik de oluşabilir. Çünkü bağışıklık sisteminin gönderdiği hücreler iltihaplı dokuya daha fazla sıvı girmesine yol açar. Bu sıvılar şişliğe neden olur.
Vücutta İltihap Olduğunun Belirtileri Nelerdir?
Akut enflamasyon ciltte kızarıklık, şişlik, sıcaklık hissi, hassasiyet ve ağrı gibi semptomlarla ortaya çıkar. Bunlara ek olarak işlev kaybı da görülebilir. Örneğin bir eklemi düzgün hareket ettirememek ya da bronşitli hastanın daha zor nefes alması iltihap oluşumunun semptomlarıdır. Ancak bu semptomlar her zaman oluşmayabilir. Bazen vücutta enflamasyon olsa da herhangi bir semptom görülmez.
Kronik enflamasyon semptomları akut enflamasyondan farklıdır. Ayrıca bu semptomlar başka hastalıklarla da görülebildiğinden dolayı nedeninin kronik enflamasyon olduğunu tespit etmek de zor olabilir. Karın ve göğüs ağrısı, ateş, eklem ağrısı, ağız içinde yara ve deri döküntüleri kronik enflamasyonun belirtileri arasındadır.
Vücuttaki İltihap Nelere Yol Açabilir?
Vücuttaki iltihap şiddetli ise yüksek ateşe, yorgunluğa ve hasta hissetmeye neden olabilir. Bunların sebebi bağışıklık sisteminin aktif bir şekilde çalışmasıdır. Dolayısıyla vücudun diğer faaliyetler için yeterli enerjisi olmayabilir.
Nadir ve tehlikeli bir komplikasyon olarak sepsis de görülebilir. Sepsis, kan zehirlenmesi olarak tanımlanır. Bakterilerin vücudun belirli bir bölgesinde hızlı bir şekilde çoğalıp kan dolaşımına karışması bu duruma neden olabilir. Bağışıklık sistemi çok zayıfsa, vücut enfeksiyonla savaşamıyorsa veya patojenler çok agresifse sepsis oluşabilir. Sepsis; titreme, çok yüksek ateş, yorgun ve uykulu olma gibi semptomlarla ortaya çıkar. Sepsis, tıbbi bir acil durum olarak kabul edilir ve en kısa sürede tedavi edilmelidir.
Enflamasyon her zaman iyileşmeyi sağlamaz. Bazı hastalıklarda bağışıklık sistemi vücudun kendi hücrelerine karşı savaşarak son derece zararlı iltihaplanmalara neden olur. Vücutta zararlı iltihaplanmaya yol açan hastalıklar şunlardır:
- Sedef hastalığı
- Crohn hastalığı
- Ülseratif kolit
- Romatoid artrit
Kronik enflamatuvar hastalıklar olarak adlandırılan bu sağlık sorunları yıllarca devam edebilir veya ömür boyu sürebilir. Hastalığın şiddeti de kişiden kişiye değişir.
İltihap Tanısı Nasıl Koyulur?
Kronik iltihap olup olmadığını teşhis edebilmek için HS-CRP adı verilen bir kan testi yapılır. Bu test enflamasyonun belirteci olan C-reaktif protein yani CRP seviyesini ölçer. Kanda litre başına 1 ila 3 miligram CRP bulunması halinde kronik enflamasyon teşhisi koyulur.
Eğer hastada romatoid artrit gibi enflamatuvar bir hastalık olduğundan şüpheleniyorsa eritrosit sedimantasyon hızına bakılır. Bunun için de ESR testi yapılır. Sonuçlar CRP seviyesi ile birlikte değerlendirilir.
İltihap Nasıl Tedavi Edilir?
Akut enflamasyon için genellikle özel bir tedavi gerekmez. Hasta biraz dinlenip yara bakımını iyi yaptığı takdirde rahatsızlık birkaç gün içinde giderilir. Kronik enflamasyonla ilişkili başka bir hastalık teşhis edildiyse bu hastalığın tedavi edilmesi gerekir. Kronik enflamasyon tedavisinde ayrıca şu adımlar tavsiye edilebilir:
- Gıda takviyeleri gerekli olabilir. A, C ve D vitaminleri ile çinko takviyesi iltihabın azaltılmasına yardımcı olabilir. Ayrıca beslenme düzeninde bazı değişikliklere gidilmesi de gerekebilir. İltihaplanmayı azaltmaya katkıda bulunan antioksidan bakımından yüksek yiyecekler tüketilmelidir. Bunlara ek olarak gazlı ve şekerli içecekler, işlenmiş et ve rafine karbonhidrat tüketiminden uzak durulmalıdır. Bu yiyecek ve içecekler kan şekeri düzeyini hızlı yükselteceğinden dolayı kilo almaya yol açabilir. Obezite iltihap için risk faktörü olduğundan dolayı beslenme düzenine dikkat edilmesi önem taşır.
- Kilo kontrolü ve uykuyu iyileştirme konusunda diyet kadar yardımcı olabilecek diğer bir yöntem de egzersizdir. Dolayısıyla kronik enflamasyonun giderilmesi için diyet kadar egzersize de gereken önem verilmelidir. Düzenli egzersiz, kronik enflamasyonla bağlantılı olan kalp hastalığı ve obezite gibi sağlık sorunlarına karşı korunmaya yardımcı olur.
- Tedavi için ilaç tedavisi de uygulanabilir. Anti-enflamatuvar ilaçlar iltihabın giderilmesine katkıda bulunur. İbuprofen, naproksen ve aspirin doktora tarafından tavsiye edilebilir.
