Tifo Nedir? Teşhis ve Tedavi Süreci

Bakteriyel bir hastalık olan tifo, çoğunlukla yiyecekler ya da su yoluyla bulaşır. Ateş, baş ağrısı ve mide bulantısı gibi birçok sağlık sorununa yol açar. Bunlara ek olarak ciddi komplikasyonlara ve hatta ölüme neden olabilir. Hasta bu semptomlardan herhangi birini yaşamasa da hastalığı başkalarına bulaştırabilir. Son derece bulaşıcı olmasından dolayı tifo teşhisi konmuş bir hasta genel hijyen kurallarına dikkat etmelidir.

Tifo Nedir?

Tifo, salmonella typhi bakterisinin yol açtığı ve hayatı tehdit edebilen oldukça ciddi bir enfeksiyondur. Bu bakteri, gıda zehirlenmesi semptomlarıyla görülen Salmonella hastalığına neden olan bakteri ile aynı sınıftandır ancak farklı bir türdür. Kontamine yiyeceklerin tüketilmesi ve su içilmesiyle vücuda giren bakteri çoğalarak kan dolaşımına karışır. Hasta, bakterileri yiyecek ve içecekler de dahil olmak üzere temas ettiği her yere bulaştırabilir. Ellerin sık sık yıkanmaması, özellikle de tuvaletten sonra yıkanmaması durumunda bakteriler hızla yayılır. Bunun sonucunda enfekte olan kişi etrafındakilere hastalığı bulaştırır.

Sanitasyonun zayıf olduğu ülkelerde tifo yaygındır. Yiyeceklerin yıkanması veya hazırlanması için kullanılan sular ile içeceklerde kullanılan sular tifo bakterisi ile kontamine olabilir. Bu yiyecek ve içeceklerin tüketiminden sonra bulaşan hastalığın semptomları 1 ila 3 hafta kadar sonra görülmeye başlar. Erken tanı almak ise tedavi ve iyileşmeyi hızlandırır.

Tifonun Belirtileri Nelerdir?

Bir kişiye salmonella typhi bakterisi bulaştığında bakteri kişinin kan dolaşımında ve bağırsak yollarında yaşamaya başlar. Hastada uzun süren yüksek ateş, kuru öksürük, iştahsızlık, baş ağrısı, yorgunluk, karın ağrısı ve mide bulantısı görülebilir. Kabızlık ya da ishal de tifo semptomlar arasındadır. Bazı hastaların cildinde kızarıklıklar ve kırmızı benekler meydana gelebilir. Her hasta bu semptomları göstermeyebilir. Hastalığı daha şiddetli geçiren veya tedavi edilmemiş hastalarda ise ciddi komplikasyonlar başlayabilir. Tifonun neden olabileceği komplikasyonlar şunlardır:

• Sindirim sisteminde iç kanama

Tifonun neden olacağı iç kanama çoğunlukla hayatı tehdit etmez. Ancak hastanın kendini daha yorgun hissetmesine yol açabilir. Eğer hastada iç kanama başladıysa nefes darlığı, ciltte solgunluk, düzensiz kalp atışı, kan kusma ve çok koyu renkli dışkı gibi semptomlar görülebilir.

• Perforasyon

Perforasyon ya da diğer adıyla sindirim sistemindeki organların delinmesi son derece ciddi bir komplikasyondur. Tifo hastası bir kişinin bağırsakları delindiği takdirde bakteriler mideye gidebilir ve karın zarını da enfekte edebilir. Bu durum peritonit olarak bilinir. Karın zarı normal şartlar altında steril olduğundan peritonit acil bir tıbbi durumdur.

Karın zarı, vücudun diğer bölümlerinde olduğu gibi enfeksiyonla savaşmak için bir savunma mekanizmasına sahip değildir. Peritonit başlarsa enfeksiyon organlardan önce hızlı bir şekilde kana da yayılabilir. Bu da çoklu organ yetmezliği gibi oldukça riskli bir duruma yol açabilir. Peritonitin en önemli ve en yaygın semptomu ani bir şekilde başlayan ve giderek şiddetli hale gelen karın ağrısıdır.

Tifo Nasıl Bulaşır?

Salmonella typhi bakterisi kişiye yiyecek, içecek ve temas yoluyla bulaşır. Enfekte olan kişinin dışkısında da bakteri bulunur. Eğer hasta tuvaletten sonra ellerini düzgün bir şekilde yıkamazsa dokunduğu her yere bakteriyi yaymış olur. Bir yiyeceğe dokunması, o yiyeceğe bakteri bulaşması anlamına gelir. Dolayısıyla o yiyeceği yiyen kişi de enfekte olabilir.

Nadiren de olsa enfekte kişinin idrarında da bakteri bulunabilir. Aynı şekilde bu durumda da tuvalet sonrasında elini yıkamaması başka kişilerin de tifoya yakalanması demektir.

Sanitasyonun zayıf olduğu yerlerde enfekte olmuş bir kişinin atıkları su kaynaklarını kirletebilir. Bu suyu içen ya da bu suda yiyeceklerini yıkayan kişilere de tifo bulaşabilir. Tifo ayrıca şu yollarla da bulaşabilir:

• Kontamine bir tuvaleti kullanmak ve daha sonra elleri yıkamadan ağza dokunmak
• Kontamine bir su kaynağında yetişen deniz ürünlerini yemek
• Kontamine süt ürünlerini tüketmek
• İnsan atıklarıyla gübrelenerek yetiştirilen çiğ sebzeleri yemek
• Enfekte bir kişi ile cinsel ilişkiye girmek

Tifo Teşhisi Nasıl Konur?

Tifo semptomları olan bir kişi mutlaka bir uzmana başvurmalıdır. Özellikle yakın zamanda yurt dışı seyahati yapan ya da yapmış kişilerle görüşenler risk altında olabilir. Kişinin gösterdiği semptomlar dinlendikten sonra teşhis için kan, idrar ya da gaita tahlili yapılır. Zaman zaman birden fazla test yapılması gerekebilir. Eğer bu testlerin hiçbirinden sonuç alınamazsa kemik iliği örneğine de bakılabilir. Bununla birlikte kişinin enfekte olduğu doğrulanırsa birlikte yaşadığı kişilere de test yapılması gerekir.

Tifo Nasıl Tedavi Edilir?

Tifo genellikle evde tedavi edilebilir. Bununla birlikte semptomların şiddetli olması durumunda hastanede tedavi de gerekebilir. Antibiyotik ilaçlar tifo tedavisi için reçete edilebilir. Erken tanı alan hastaların tedavisi için antibiyotik ilaç yeterli olabilir. Hastalığın ilerlemesi durumunda iç kanama gibi hayatı tehdit eden bir komplikasyon görülürse tedavi için cerrahiye başvurulabilir.

Tifo tedavisi gören hastaların reçete edilen süre boyunca antibiyotikleri alması gerekir. Ayrıca ellerin sık sık su ve sabunla yıkanması da bulaşma riskini azaltır. Hastalığın kolayca bulaşmasından dolayı enfekte olan kişilerin başkaları için yemek hazırlaması ya da servis etmesi de bulaşma riskini artıracağından bunlardan kaçınılması gerekir. Tedavi sürecinin sonunda ise vücutta salmonella typhi bakterisi kalmadığından emin olunması için testler yapılmalıdır.

Tifonun Önüne Geçmek İçin Neler Yapılabilir?

Tifo, sanitasyonun zayıf olduğu ve temiz içme suyunun bulunmadığı yerlerde yaygın şekilde görülür. Tifonun önlenmesi için temiz içme suyu sağlanması, sanitasyonun yeterli hâle getirilmesi ve hijyen kurallarına dikkat edilmesi en önemli adımlardır. Bunlara ek olarak tifoya karşı geliştirilmiş aşılar da hastalığın önlenmesine yardımcı olur.

Yurt dışı seyahatleri ve özellikle sanitasyonun zayıf olduğu ülkelere gitmek tifo riskini artırır. Bu gibi durumlarda hijyen standartlarına uygun konaklama merkezlerinde kalmak ve güvenilir yerlerde yemek yemek önemlidir. Ayrıca seyahat öncesinde tedbir amaçlı olarak tifo aşısı yaptırılmalıdır. Bunların yanı sıra seyahat boyunca güvenliğin sağlanması için şu noktalara dikkat edilmelidir:

• Çiğ süt ve çiğ sütten yapılan yiyecek ve içeceklerden kaçınılmalıdır. Yalnızca pastörize ya da kaynatılmış süt tüketilmelidir.
• Meyve ve sebzeler yenmeden önce iyi bir şekilde yıkanmalıdır. Özellikle çiğ olarak tüketilecekse yıkama işlemine daha çok özen gösterilmelidir. Mümkünse kabukları soyularak tüketilmelidir.
• Yiyeceklerin uygun şekilde pişirildiğinden ve servis edildiğinde sıcak olduğundan emin olunmalıdır.
• Hijyenik ve temiz sudan olduğuna emin olunmayan buzlar kullanılmamalıdır.
• Eğer içme suyunun yeterince temiz olmadığı düşünülüyorsa kaynatmadan kullanılmamalıdır.
• Hem evcil hayvanlar hem de çiftlik hayvanları ile temas sonrasında ya da tuvaletten çıkıldığında eller sabun kullanılarak iyi bir şekilde yıkanmalıdır.