Günlük yaşamda kişilerin yaşamını tehdit eden koşullar aniden gelişebilir. Bu durumlarda doğru ve yerinde ilk yardım müdahalesinde bulunulması hayat kurtarabilir ve durumların ciddi sağlık problemleri ile sonuçlanmasını önleyebilir. Bireylerin asgari düzeyde ilk yardım uygulamalarını öğrenmesi toplum sağlığının korunması açısından oldukça önemlidir. Günlük yaşamda uygulanması gerekebilecek önemli ilk yardım uygulamalarından biri Heimlich manevrasıdır.
Heimlich Manevrası Nedir?
Heimlich manevrası, kişinin solunum yolunun yabancı cisim tarafından tıkanması sonucu solunumunun engellenmesi durumunda yabancı cismin uzaklaştırılarak solunum yolu açıklığının tekrar sağlanmasını temin etmek için uygulanan bir dizi ilk yardım uygulamasını ifade eder. İlk olarak Amerikalı doktor Henry Heimlich tarafından tanımlandığı ve uygulandığından onun ismiyle anılır.
Solunum yolu tıkanmasına bağlı boğulmalar günlük hayatta karşılaşılabilecek acil durumlardan biridir. Yetişkinlerde genellikle gıda alımı sırasında lokmanın solunum yollarına kaçması sonrası boğulma görülürken, çocuklarda küçük yabancı cisimlerin ağza alınması sonrası oluşan aspirasyon’a bağlı tıkanıklıklar ortaya çıkabilir. Yabancı cismin solunum sistemine kaçması sonucu gerçekleşen boğulma tespit edilmesinin akabinde Heimlich manevrasının uygulanması hayat kurtarıcı olabilir.
Heimlich manevrasında kurtarıcı hastanın arkasına geçtikten sonra iki eliyle hastanın karın boşluğuna denk gelen bölgeye art arda bası uygular ve bu bası sayesinde yabancı cisim hastanın ağzından dışarı çıkar. Bununla birlikte ikinci bir şahsın yokluğunda hasta kendi kendine Heimlich manevrası yapabilir. Küçük çocuklarda manevranın uygulanışı daha farklı tekniklerle sağlanır.
Heimlich Manevrası Neden Uygulanır?
Başta beyin ve kalp olmak üzere hayati organların fonksiyonlarının devam etmesi için solunum yolu açıklığı ile havadan alınan oksijenim vücuda gönderilmesi elzemdir. Solunum sisteminin çeşitli nedenlerle kapanması durumunda yeterli oksijen akciğerlere ulaşamaz, beyin ve kalp fonksiyonlarının hızla bozulmasıyla hastanın yaşamı tehlikeye girebilir.
Heimlich manevrası ile solunum yolu tıkanan hastaya uygun şekilde müdahale edilebilir ve hastanın yaşamı tehdit altına girmeden nefes alması sağlanabilir. Heimlich manevrası ile hastanın karın bölgesine ani bası uygulanarak akciğerlerde bulunan havanın solunum yoluna doğru harekete geçmesi sağlanır. Bu şekilde basınçlı hava tıkanıklığa uğrayan bölgedeki yabancı cismin ağız boşluğuna geri gönderilmesini sağlar ve tıkanıklık giderilir.
Hangi Durumlarda Heimlich Manevrası Akla Gelmelidir?
Boğulma yaşayan hastalarda boğulmanın ilk belirtisi hastanın boğaz veya boyun bölgesini göstermesi veya orayı sıkması şeklindedir. Bunun yanında boğulma yaşayan kişilerde aşağıdaki belirtiler görülebilir:
- Konuşamama
- Nefes alamama veya gürültülü, hışıltılı, ıslıklı nefes alıp verme
- Boğuk konuşma
- Zorlu veya ısrarcı, tekrarlayıcı öksürük
- Ciltte veya tırnaklarda morarma, tende koyulaşma, kızarma veya soluklaşma
- Bilinç bulanıklığı veya bilinç kaybı
Bu belirtilerin görüldüğü kişilerde solunum yolunda daralma veya tıkanıklıktan şüphelenilir. Özelikle aniden gelişen boğulma belirtilerinde yabancı cisim varlığı düşünülmelidir. Yabancı cisim varlığında hastalara Heimlich manevrası uygulanması hayat kurtarıcı olabilir.
Heimlich Manevrası Nasıl Uygulanır?
Yetişkin bir hasta ve bir kurtarıcının olduğu durumda Heimlich manevrası aşağıdaki adımlar takip edilerek uygulanır:
- Kurtarıcı hastanın arkasına geçer, dengesini sağlamak adına bir ayağını biraz daha önde konumlandırır. Ellerini hastanın beline dolar.
- Bir elini yumruk haline getirir ve diğer eliyle yumruğunu kavrar. Bu şekilde yumruk hastanın göğüs kafesi ile karın boşluğunun birleştiği noktaya yerleştirilir.
- Yumruk hızla hastanın karnına, kurtarıcıya ve yukarıya doğru olacak şekilde geri çekilir. Buradaki hareket sanki hasta yukarı kaldırılmak isteniyormuş gibi geri ve yukarı doğru yapılır.
- Tarif edilen bası 6 ila 10 kez art arda cisim ağız yoluyla çıkarılana kadar tekrarlanır.
Tek kurtarıcını varlığında Heimlich manevrası hasta için 112 acil durum numarası aranmadan önce uygulanmalıdır. Solunum yolu tıkanıklığında geçen her saniye hastanın oksijensiz kalmasına yol açtığından hızlı müdahale edilmesi önemlidir. Birden fazla kurtarıcı olması halinde ise bir kişi manevrayı uygularken diğer şahıs acil durum numarasını aramalıdır.
Şayet Heimlich manevrası uygulanmadan önce veya manevra uygulanmasına rağmen hastanın bilinci kapanır, solunum ve dolaşım fonksiyonlarının durduğu tespit edilirse vakit kaybetmeden kalp masajına başlanmalıdır.
Başka kurtarıcı olmaması halinde kişi kendi kendine de Heimlich manevrası uygulayabilir. Bu durumda kişi yumruğunu diğer eliyle kavrayıp uygun pozisyona getirdikten sonra sandalye, masa gibi sert bir cisme karşı kendine pozisyon verir. Yumruk cisme bastırılacak şekilde hızla ileri doğru hareket sağlanarak yumruğun karın içine ve yukarı doğru bası yapması sağlanır. Hasta art arta 6 ila 10 kez kendine bası uygulayarak manevrayı gerçekleştirir.
Gebelerde Heimlich manevrası uygularken normalden daha yukarıda bir alana bası yapılmalıdır. Bunun sebebi gebeliğin ilerleyen haftalarında rahmin basısına bağlı olarak göğüs kafesinin ve karın boşluğunun daha yukarı konumlanmasıdır.
Çocuklarda Heimlich Manevrası Nasıl Uygulanır?
1 yaşından küçük çocuklarda Heimlich manevrası uygulanacağı zaman izlenecek prosedür aşağıdaki gibi özetlenebilir:
- Kurtarıcı oturur pozisyona gelir ve hastayı kucağı üstünde yüzü aşağı bakacak, başı gövdenin daha aşağısında kalacak şekilde konumlandırır. Bu pozisyondayken bebeğin başı ve alnı elle desteklenmelidir.
- Avuç içi ile bebeğin sırt bölgesine nazik ama sıkıca art arda 5 kez bası uygulanarak cismin çıkarılması sağlanır. Bası uygulanırken parmakların yukarı bakması sağlanarak bebeğin başı korunur.
- Şayet yukarıdaki hamleyle cisim çıkarılamazsa bebek bir kol üzerinde sırt üstü çevrilir. Bu pozisyon sırasında da bebeğin başının gövdenin aşağısında kalması sağlanır. Göğüs kafesinin alt kısmına iki parmakla hızlıca bası uygulanarak ilk yardıma devam edilir. Her bası sonrası göğüs kafesinin tekrar genişlemesine izin verilmelidir.
- Müdahaleye rağmen solunum başlamadıysa vakit kaybetmeden 112 acil durum numarası aranmalıdır.
