Sperm Kalitesi Nedir, Nasıl Artırılır?

Sperm kalitesi, doğurganlığı doğrudan etkileyen bir faktördür. Bununla birlikte yaş, sağlık ve yaşam tarzı da sperm kalitesi üzerinde etkilidir. Diğer bir deyişle her erkekte sperm kalitesi aynı değildir. Düşük olması kişinin üreme sağlığında sorunlara yol açabileceği gibi yaşam tarzında birtakım değişikliklere gidilerek sperm kalitesini artırmak da mümkündür.

Sperm Kalitesi Nedir?

Sperm sayısı yeterli olsa da döllenmenin sağlanabilmesi adına spermlerin yumurtalığa ulaşabilmeleri için spermlerin sağlıklı olması gerekir. Eğer sperm kalitesi normal düzeyde değilse gebelik sağlanamaz. Sperm kalitesi ise şu üç faktöre bakılarak belirlenir:

• Miktar: Menide ne kadar sperm olduğunu belirtir. Az sperm olması yumurtanın döllenmesi için daha az olasılık anlamına gelir. Mililitrede en az 15 milyon sperm ise normal miktar olarak kabul edilir.
• Hareket: Spermin yumurtaya kadar kat ettiği yoldaki hareketliliğini ölçer. Spermin yumurtaya ulaşması ve yumurtayı dölleyebilmesi için hareket etmesi gerekir. Gebeliğin sağlanabilmesi için kabul edilen en düşük hareketli sperm oranı %40 olarak kabul edilmektedir.
• Biçim: Spermlerin bir başı ve uzun kuyrukları olur. Spermin hareket edebilmesi, şekline bağlıdır. Normal biçimli sperm sayısının yüksek olması gebeliğin sağlanması olasılığını artırır. Çünkü kuyruklarını kullanarak yüzen spermler yumurtaya hızlıca ulaşabilir.

Sperm Kalitesi Neden Önemlidir?

Hamilelik planlayan çiftler için erkeğin sağlıklı ve yeterli sayıda sperme sahip olması önemlidir. Hamilelik yumurta ve spermin döllenmesiyle sağlansa da sperm kalitesinin yüksek olması hamilelik olasılığını artırır. Bunun dışında hamilelik planlanmasa da sperm kalitesi kişinin genel sağlığının bir ölçütü olarak alınabilir.

Yapılan bir çalışmaya göre sperm sayısı düşük olan erkeklerin vücut kitle indeksi, sperm sayısı yüksek olan erkeklere göre daha fazla ve bel çevrelerinin de daha geniş olduğu görülmüştür. Buna ek olarak sperm sayısı düşük olan erkeklerin daha yüksek kan basıncı, diyabet, kalp hastalığı ve inme riski taşıdığı tespit edilmiştir.

Sperm Kalitesi Ne Zaman En Yükseğe Çıkar?

Kadınlarda olduğu gibi erkeklerde de üreme potansiyeli yaşla birlikte değişir. Dolayısıyla yalnızca kadının yaşı değil, erkeğin yaşı da doğurganlık açısından önemlidir. Yapılan araştırmalar, erkekte yaşın ilerlemesinin gebelik oranının düşmesiyle ilişkili olduğunu göstermiştir. 30 yaşından küçük erkeklerle kıyaslandığında 40 yaş üzerindeki erkeklerde üreme potansiyelinin %30 daha az olduğu görülmüştür. Semen miktarının 30 ila 35 yaşları arasında en yüksekte olduğu göz önüne alındığında sperm kalitesinin de bu yaşlarda en yüksekte olduğu söylenebilir.

Sperm Kalitesi Nasıl Anlaşılır?

Sperm kalitesinin anlaşılabilmesi için semen analizi yapılır. Semen analizi; spermlerin biçim, hareket ve miktarının ölçülmesini sağlar. Erkekte doğurganlıkla ilgili sorunların tespit edilmesi için ilk adım bu testtir. Ayrıca bu test ile vasektomi işleminin başarılı olup olmadığına da bakılabilir. Erkekten alınan semen örneği incelenerek değerlendirilir ve sperm kalitesi tespit edilir.

Sperm Kalitesi Nasıl Artırılır?

Sperm kalitesini artırmak için şu adımlar izlenebilir:

• İdeal kiloya ulaşmak ve bunu korumak önemlidir. Artan vücut kitle indeksi, sperm sayısını ve hareketini azaltabilir.
• Sağlıklı bir beslenme düzeni oluşturulmalıdır. Sperm sağlığını iyileştirmeye katkıda bulunabilecek antioksidan bakımından zengin yiyecekler ile bol meyve ve sebze tüketilmelidir.
• Cinsellikle bulaşan klamidya ve gonore gibi enfeksiyonlar erkekte infertiliteye yol açabilir. Bu nedenle cinsel yolla bulaşan hastalıklara karşı tedbirli olunması gerekir. Bu hastalıklara karşı önlem olarak partner sayısı kısıtlanabilir ve korunma yöntemleri uygulanabilir.
• Yoğun stres de sperm kalitesi üzerinde etkilidir. Stres, cinsel işlevi azaltabileceği gibi aynı zamanda sperm üretimi için gereken hormonları da etkileyebilir. Dolayısıyla stres yönetimi de etkin bir şekilde yapılmalıdır.
• Düzenli egzersiz sperm kalitesini artırmak konusunda yardımcı olabilir. Fiziksel aktiviteler, güçlü antioksidan enzimlerinin seviyelerini artırmaya katkıda bulunarak sperm kalitesini korumayı sağlar.

Sperm Kalitesinin Düşmesine Yol Açan Faktörler Nelerdir?

Spermler, çevresel faktörler ve kişinin yaşam tarzından etkilenebilir. Bu nedenlerle sperm kalitesi düşebilir ve doğurganlık da azalabilir. Bu faktörler ise şunlardır:

• Sigara içmek sperm kalitesini düşürür. Sigara içen erkeklerin sperm sayılarının düşük olma olasılığı içmeyenlere göre daha yüksektir. Dolayısıyla sigarayı bırakmak sperm kalitesini yükseltmeye yardımcı olabilir.
• Aşırı alkol tüketimi testosteron ve sperm üretiminin azalmasına, aynı zamanda da iktidarsızlığa yol açabilir. Alkollü içecek tüketiminin sınırlandırılması ile bu durumun önüne geçilebilir.
• Cinsel ilişki esnasında kayganlaştırıcı kullanmak da sperm kalitesini etkileyebilir. Kayganlaştırıcıların doğurganlık üzerindeki etkisi henüz tam olarak belirlenmemiş olsa da spermlerin hareketlerini kısıtlayabileceği düşünülmektedir. Bundan dolayı kayganlaştırıcılar yerine daha güvenli ve doğurganlığı etkilemeyecek yağlar tercih edilebilir.
• Bazı ilaçlar sperm kalitesinin düşmesine yol açabilir. Kalsiyum kanal blokerleri, antidepresanlar ve antiandrojenler gibi birçok farklı ilaç doğurganlığı etkileyebilir. Bu gibi durumlarda doktora başvurmak gerekir.
• Kimyasallar sperm kalitesi üzerinde etkiye sahip diğer bir faktördür. Pestisitler gibi toksik maddelere maruz kalmak hem sperm sayısı hem de kalitesini düşürebilir. Bu gibi maddelere maruz kalınabilecek ortamlarda koruyucu giysiler ve ekipmanlar kullanılması, ciltle direkt temastan kaçınılması korunmaya yardımcı olur.
• Skrotal bölgenin aşırı sıcağa maruz kalması sperm üretimini engelleyebilir. Bu nedenle bu bölgenin havadar kalması gereklidir. Bol iç çamaşırları giymek, dar kot pantolonlardan uzak durmak, uzun süre oturmamak, sauna ve jakuzilerde çok fazla vakit geçirmemek sperm kalitesini artırabilir. Aynı zamanda dizüstü bilgisayarlar da skrotal bölgeye koyulmamalıdır.
• Kemoterapi ve radyasyon tedavileri sperm üretimini bozarak kalıcı kısırlığa yol açabilir. Eğer bu tedaviler uygulanacaksa ve ilerleyen süreçte hamilelik planlanıyorsa tedavi öncesinde bir sağlık uzmanıyla görüşmekte fayda vardır.