Yaygın olarak tiroid fırtınası olarak adlandırılan tirotoksik kriz, hipertiroidizmin ciddi ve akut bir komplikasyonudur. Belirti ve semptomlar arasında yüksek ateş, taşikardi, yüksek tansiyon, ajitasyon, konfüzyon, terleme, kusma, ishal ve ciddi vakalarda nöbetler veya koma yer alır. Tedavi edilmezse ölümcül olabilir ve acil tıbbi müdahale gereklidir. Tedavi; beta blokerler, propiltiyoürasil, kortikosteroidler ve potasyum iyodür gibi ilaçları içerir.
Tiroid Krizi Nedir?
Normal tiroid fonksiyonu hipotalamus, ön hipofiz ve tiroid bezi arasındaki geri bildirim mekanizmalarının kontrolü altındadır. Tiroid bezi, foliküler hücrelerle kaplı küçük küreler olan binlerce folikülden oluşur. Foliküler hücreler, foliküllerde bulunan bir protein olan tiroglobulini, iyot içeren iki hormona; triiyodotironin veya T3 ve tiroksin veya T4'e dönüştürür. Bu hormonlar tiroid bezinden salındıktan sonra kana karışır ve dolaşımdaki plazma proteinlerine bağlanır. Kanda yalnızca küçük bir miktar T3 ve T4 bağlanmadan dolaşır; bu iki hormon vücuttaki hemen hemen her hücre tarafından alınır.
Tiroid krizi; vücudun, dolaşımdaki aşırı tiroid hormonuna yanıt olarak yüksek debili kalp yetmezliğinden zihinsel durumdaki ciddi değişikliklere kadar sayısız semptom gösterdiği, yaşamı tehdit eden patolojik bir durumdur. Hipertiroidizm durumunda tiroid hormonunun fazlalığı söz konusudur; buna bağlı gelişen tiroid krizinde aşırı tiroid hormonuna sahip olmanın semptomları ve fizyolojik etkileri aniden şiddetlenir.
Hastalığın patofizyolojisi tam olarak anlaşılamasa da aşağıdaki durumlara bağlı olduğu düşünülmektedir:
- Tiroid bezinden T4 veya T3 salınımında akut artış
- Akut hastalıklar nedeniyle serumdaki T4 ve T3'ün protein bağlanmasındaki azalmaya bağlı olarak serbest T4 ve T3'ün artması
- Sempatik sinir sistemi aktivasyonunun rolü
- Tiroid hormonuna hücresel yanıtların artırılması
Hastalık, en yaygın olarak tirotoksikozun (tiroid hormonunun herhangi bir nedeninden kaynaklanan bozukluklar) alevlenmesi veya yetersiz tedavi edilmesiyle tetiklenir. Aynı zamanda enfeksiyon, ameliyat, majör travma, akut hastalık veya hamilelik ve doğum gibi ciddi sistemik strese neden olan diğer durumlarla da ilişkilendirilebilir.
Tiroid Krizi Neden Olur?
Tiroid krizinin olası nedenleri aşağıdaki gibidir:
- Tedavi edilmemiş ya da eksik tedavi edilmiş tiroid hastalığı: Hipertiroidizm için reçete edilen ilaçların alınmaması
- Travmalar, tiroid ameliyatı veya tiroid dışı cerrahi: Tiroide yönelik cerrahi operasyonlar veya diğer sağlık sorunlarına yönelik ameliyatlar gibi bazı tıbbi prosedürler, aşırı tiroid hormonlarının salınmasını uyarabilir. Fiziksel travma veya tiroid hasarı da tiroid hormonlarının kan dolaşımına salınmasında ani bir artışı tetikleyebilir.
- Enfeksiyon ya da hastalıklar: Zatürre, üst solunum yolu enfeksiyonları veya idrar yolu enfeksiyonları gibi ciddi enfeksiyonlar vücudu strese sokabilir ve duyarlı kişilerde tiroid krizini tetikleyebilir.
- Hamilelik ve doğum: Hamilelik sırasındaki veya doğumdan sonraki hormonal değişiklikler hipertiroidizmi şiddetlendirebilir.
- İlaçlar: İyot içeren ilaçlar veya görüntüleme prosedürlerinde kullanılan kontrast maddeler gibi bazı ilaçlar, tiroid hormonu salınımını artırma eğilimindedir. Bu nedenle hipertiroidizm kötüleştirebilir ve tiroid krizine dönüşebilir.
Tiroid krizi, tedavi edilmemiş veya yeterince kontrol edilemeyen hipertiroidizmi olan kişilerde daha sık görülür ve stres, enfeksiyon, ameliyat veya diğer tıbbi durumlar tarafından tetiklenebilir. Enfeksiyondan sonra ortaya çıktığında tirotoksik, durumun bozulmasına neden olur. Pnömoni, üst solunum yolu enfeksiyonları ve enterik enfeksiyonlar yaygın tetikleyici enfeksiyonlardır.
Hipertiroidizm, tiroid krizine yol açan tirotoksikozun en yaygın nedenidir. Klinik nedeni bilinmemekle birlikte tiroid hormonunun plazma proteinlerine bağlanma yeteneğinin hızlandırıcı faktörler tarafından ani inhibisyonu, serbest hormonlarda akut bir artışa neden olur. Bu da tiroid krizine neden olabilir.
Tiroid anormallikleri, ayrıca immünoterapi ile tedavi edilen kanser hastalarında da kendini gösterebilir. Tiroid krizi gibi yaşamı tehdit eden durumların başlamasının önlenmesi için endokrinologların bu yan etkilerin yönetilmesine dahil olmaları gerekir.
Tiroid Krizi Belirtileri Nelerdir?
Tiroid krizinin belirtileri genellikle acil tıbbi müdahale gerektirir. Terlemeyle birlikte hiperpireksi en önemli belirtilerden biridir. Yüksek ateş, aşırı terlemeye neden olur ve hissedilmeyen sıvı kayıplarına yol açar. Bu, tiroid krizi ile tirotoksikoz arasında ayırıcı bir özelliktir.
Yaygın semptomlar şunları içerir:
- Endişe ve stres
- Delirium ya da bilinç bulanıklığı
- Sarılık
- Çarpıntı
- Hareket halinde nefes darlığı
- Göğüs ağrısı
- Karın ağrısı
- Kusma ve mide bulantısı
- Boyun bölgesinde sertlik
- Yüksek ateş ve titreme
- Aşırı terleme
Bu semptomlar, diğer tıbbi acil durumları taklit edebilir. Bu; tiroid krizinin yalnızca semptomlara dayanılarak değil, yalnızca kapsamlı bir tıbbi muayeneye dayalı bir teşhisle doğrulanabileceği anlamına gelir.
Tiroid Krizi Nasıl Teşhis Edilir?
Tiroid krizinin teşhisi klinik değerlendirme ve laboratuvar testlerinin bir kombinasyonuna göre konur. Kalp atış hızı, tansiyon ve vücut ısısı gibi belirtilerin değerlendirilmesi için fizik muayene doktor tarafından gerçekleştirilir.
Şiddetli sepsis gibi bazı durumlar tiroid krizini taklit edebildiği için aşağıdakiler için testler yapılabilir:
- Bozulmuş elektrolit seviyeleri
- Artmış karaciğer enzim seviyeleri
- Son derece yüksek tiroid hormon seviyeleri
- Yüksek nabız ve düşük tansiyonla birlikte şok belirtileri
Doğrulama için tiroid hormon düzeylerini (T3 ve T4) ve tiroid uyarıcı hormonunu (TSH) ölçmek için kan testleri de gereklidir. Anormal derecede yüksek T4 seviyeleri ve anormal derecede düşük TSH seviyeleri, tiroid krizinin göstergesi olma eğilimindedir.
Anormal karaciğer ve böbrek fonksiyon testleri de yapılabilir. Hipertiroidili hastada osteoklast aracılı kemik yıkımının artması nedeniyle hipokalsemi görülebilir. Hacim daralması nedeniyle hematokrit konsantrasyonları yükselebilir ve enfeksiyon olmasa bile lökositoz yaygındır. Tiroid taramaları gibi görüntüleme çalışmaları ise tiroid bezinin büyüklüğünün ve genel durumunun değerlendirilmesinde faydalıdır.
Tiroid Krizi Tedavi Yöntemleri Nelerdir?
Tiroid krizi, yoğun bakım ünitesinde tedavi edilmesi gereken önemli bir tıbbi acil durumdur. Bu nedenle tanıdan şüphelenildiği anda tedaviye başlanmalıdır. Tedavinin hedefleri tiroid hormonu üretimini engellemek, yaşamsal belirtileri stabilize etmek ve tetikleyici faktörleri (tipik olarak hipertiroidizmin altında yatan nedenler) ele almaktır.
Tedavi, dört alanda gerçekleşir:
- Destekleyici önlemler
- Taşiaritmilerin kontrolü
- Tiroid fonksiyonunun inhibisyonu
- Altta yatan tetikleyici hastalığın tedavisi
Propiltiyoürasil ve metimazol gibi antitiroid ilaçlar, tiroid hormonlarının üretimini engellemek için kullanılır. Propranolol gibi beta blokerlar ise kalp atış hızını kontrol etmeye ve hipertiroidizm semptomlarını hafifletmeye yardımcı olabilir.
Tiroid hormonu salınımını engellemek için genellikle doymuş potasyum iyodür veya lugol çözeltisi formundaki yüksek dozda iyot verilebilir. İyot, tiroid hormonu üretiminde kullanılsa da bu çözümler tiroidi reaktif olmayan iyotla doyurarak aşırı aktif tiroid bezinden tiroid hormonlarının salınmasını geçici olarak engelleyebilir. Amacı yalnızca hipertiroidizm semptomlarını azaltmak olduğundan bu, uzun vadeli bir tedavi yaklaşımı değildir.
Hastalar, sıklıkla hidrasyon ve elektrolit dengesini korumak için intravenöz (IV) sıvılara ve ateş yönetimi için soğutma önlemlerine ihtiyaç duyar. Hipertermi hayatı tehdit edici olabilir, bu nedenle vücut ısısının düşürülmesi için soğutma battaniyeleri veya buz paketleri gibi soğutma önlemleri kullanılabilir.
Klinik iyileşmenin olmadığı dirençli tirotoksik kriz vakalarında, tiroid hormonunu dolaşımdan temizlemek için alternatif önlemler alınır. Terapötik plazma değişimi (TPD), tiroid hormon düzeylerini hızla düşürmede etkilidir. Hastanın plazması kan bileşenlerinden alınarak albümin veya taze donmuş plazma ile değiştirilir.
Hasta, tıbbi tedaviye yanıt vermediğinde cerrahi bir seçenek olur. Cerrahi müdahalenin 12-72 saat içinde yapılması gerekir. Cerrahi seçenekler subtotal veya totale yakın tiroidektomiyi içerir. Ameliyat, çok az tiroid dokusu kaldığından hipertiroidizmin hızlı bir şekilde çözülmesini sağlar. Bu, ameliyattan hemen sonra antititoid kesilmesine olanak tanır.
