Siroz, hepatit ve diğer virüsler, uzun süreli alkol bağımlılığı, alkolik olmayan yağlı karaciğer hastalığı nedeniyle meydana gelebilir. Siroz, karaciğerin uzun süreli ve sürekli hasar görmesi sonucu oluşan bir hastalıktır ve birçok farklı nedene bağlı olabilir. Sirozu tamamen iyileştirebilecek veya karaciğerdeki hasarı tersine çevirebilecek özel bir tedavi yoktur.
Siroz ne demek?
Siroz, kronik bir karaciğer hastalığıdır. Siroz, yara dokusunun sağlıklı karaciğer dokusunun yerini almasıdır. Bu durum, karaciğerin normal şekilde çalışmasını engeller. Bu hasar, fibroz olarak bilinen yara izine yol açar. Karaciğerde nodüller oluşur ve karaciğer sertleşir. Yara izi ve nodüller birlikte "siroz" olarak adlandırılır. Siroz bazen son evre karaciğer hastalığı olarak da adlandırılır. Bu, basitçe iltihaplanma (hepatit), yağ birikintileri (steatoz) ve karaciğerde artan sertlik ile hafif yara izi (fibrozis) gibi hasarın diğer evrelerinden sonra geldiği anlamına gelir.
Siroz hastalığı iyileşir mi?
Çoğu durumda sirozu tamamen iyileştirebilecek veya karaciğerdeki hasarı tersine çevirebilecek spesifik bir tedavi yoktur. Ancak siroza neden olan faktörlerin tedavisi, sirozu önleyebilir veya karaciğer hasarını yavaşlatabilir. Sirozun komplikasyonlarını tedavi etmek de hastalığın kötüleşmesini ve karaciğer yetmezliğini önlemeye yardımcı olabilir.
Sirozun belirtileri neler?
Semptomlar, sirozun ne kadar şiddetli olduğuna bağlı olarak değişebilir. Hafif siroz hiçbir belirtiye neden olmayabilir. Belirtileri şunları içerebilir:
- Karında sıvı birikmesi
- Kan kusma (genellikle yemek borusundaki damarların kanamasına bağlı)
- Safra kesesi taşları
- Kaşıntı
- Cilt ve gözlerde sararma
- Böbrek yetmezliği
- Kas kaybı
- İştahsızlık
- Kolay morarma
- Ciltte örümcek benzeri damarlar
- Düşük enerji ve halsizlik (yorgunluk)
- Kilo kaybı
- Kanda toksin birikmesine bağlı kafa karışıklığı
Sirozun belirtileri diğer sağlık sorunlarına da benzeyebilir. Emin olmak için daima doktorunuza başvurmalısınız.
Siroz neden olur?
Sirozun en sık görülen nedenleri arasında; hepatit ve diğer virüsler, uzun süreli alkol bağımlılığı, alkolik olmayan yağlı karaciğer hastalığı yer alır. Daha az yaygın nedenler arasında şunlar yer alabilir:
- Bağışıklık sisteminin sağlıklı dokuya saldırdığı otoimmün bozukluklar
- Karaciğerden bağırsağa safra taşıyan tıkalı veya hasarlı tüpler (safra kanalları)
- Bazı ilaçların kullanımı
- Belirli toksik kimyasallara maruz kalma
- Karaciğerde kan birikmesiyle birlikte tekrarlayan kalp yetmezliği atakları
- Parazit enfeksiyonları
Ebeveynden çocuğa geçen bazı kalıtsal hastalıklar da siroza neden olabilir. Bunlar şunlardır:
- Alfa1-antitripsin eksikliği
- Yüksek kan galaktoz düzeyleri
- Glikojen depolama hastalıkları
- Kistik fibrozis
- Porfiri (kanda belirli kimyasalların birikmesiyle oluşan bir rahatsızlık)
- Wilson hastalığı (vücutta fazla bakır birikmesi)
- Hemokromatozis (vücutta fazla demir birikmesi)
Çocuklar da siroz olabilir mi?
Çok küçük çocuklarda siroz çoğunlukla safra atrezisi gibi kalıtsal karaciğer sorunlarından kaynaklanır. Daha büyük çocuklarda (ergenlerde), Wilson hastalığı ve otoimmün hepatit gibi durumlar siroza neden olabilir. Yetişkinlerde siroz çoğunlukla aşırı alkol tüketiminden kaynaklanırken, anne veya babanın alkol kullanması çocuğun siroz olmasına neden olmaz.
Sirozun evreleri nelerdir?
Siroz, kompanse veya dekompanse olarak sınıflandırılır.
Kompanse siroz
Karaciğer, hasarla başa çıkmakta ve önemli fonksiyonlarını sürdürmektedir.
Dekompanse siroz
Karaciğer, tüm işlevlerini yeterli şekilde yerine getiremez. Dekompanse karaciğer hastalığı veya sirozu olan kişilerde genellikle portal hipertansiyon, kanamalı varisler, asit ve hepatik ensefalopati gibi ciddi semptomlar ve komplikasyonlar görülür.
Ayrıca siroz, şiddetine göre derecelendirmek için evrelere ayrılır:
1. Evre
Karaciğer hastalığının ilk evresi, safra kanalı veya karaciğerin iltihaplanmasıyla karakterizedir.
2. Evre
Karaciğerde iltihaplanmaya bağlı skarlaşma (fibrozis)
3. Evre
Siroz hastalığının başladığı evredir
4. Evre
Karaciğer yetmezliği ya da ileri karaciğer hastalığı evresidir
Karaciğerin işlevleri neler?
Karaciğerin oldukça fazla işlevi vardır. Bunlardan bazıları şunlardır:
- Vücuttan toksinler ve ilaçlar gibi atıkların uzaklaştırılması
- Yiyeceklerin sindirimine yardımcı olmak için safra üretmek
- Vücudun enerji için kullandığı şekeri depolamak
- Yeni proteinler yapmak
Kişi siroz olduğunda, yara dokusu karaciğerdeki kan akışını yavaşlatır. Bu durum zamanla karaciğerin gerektiği gibi çalışmasını engeller. Şiddetli vakalarda karaciğer hasarı o kadar şiddetli olur ki çalışmayı durdurur. Buna "karaciğer yetmezliği" denir. En yaygın nedenleri hepatit ve diğer virüsler ile alkol kötüye kullanımıdır.
Sirozun tedavisi nasıl yapılır?
Siroz, zamanla oluşan ilerleyici bir karaciğer hastalığıdır. Tetikleyici ortadan kalktığında —örneğin viral bir enfeksiyonun tedavisi veya alkolün bırakılmasıyla— karaciğerdeki hasar bazen tersine dönebilir veya iyileşebilir. Tedavinin amacı, skar dokusunun oluşumunu yavaşlatmak ve diğer sağlık sorunlarını önlemek ya da tedavi etmektir.
Çoğu durumda, daha fazla karaciğer hasarı geciktirilebilir veya durdurulabilir. Örneğin, Hepatit B veya C gibi viral hepatitlerde uygun tedavi ile ilerleme yavaşlatılabilir.
Tedaviniz şunları içerebilir:
- Tuz oranı düşük, sağlıklı bir diyete başlamak
- Alkol ve uyuşturucudan kaçınmak
- Metabolik sendrom varsa, kilo vermek ve diyabet gibi durumları kontrol altında tutmak
- Reçeteli veya reçetesiz ilaç ya da vitamin almadan önce doktora danışmak
Şiddetli sirozu olan kişilerde, tedavi diğer sorunları önlemeyebilir ve karaciğer nakli gerekebilir. Diğer tedaviler, sirozun nedenine göre planlanabilir. Örneğin, aşırı demir veya bakır seviyelerini kontrol altında tutmak için bağışıklık baskılayıcı ilaçlar kullanılabilir.
Siroz hastası nasıl beslenmeli?
Siroz veya ileri karaciğer hastalığınız varsa, genellikle diyetinizde bazı değişiklikler yapmanız gerekir. Yeterli kalori ve protein aldığınızdan ve aşırı tuzdan kaçındığınızdan emin olmak, yetersiz beslenmeyi ve kas kaybını önlemek için önemlidir.
Öneriler:
- Az ve sık yiyin
- Daha fazla kalori ve protein tüketin
- Sıvı tutulumunu ve şişkinliği (asit ve ödem) azaltmak için tuzdan uzak durun
- Hiperglisemi (yüksek kan şekeri) ve diyabeti kontrol altına alın
- Kemik hastalığı riski varsa takviye kullanın
Protein ve kalori açısından zengin besinler:
- Mercimek, barbunya, kuru fasulye ve diğer baklagiller
- Badem, ceviz gibi kuruyemişler
- Yumurta, peynir ve diğer süt ürünleri
- Morina, somon, ton balığı, sardalya, uskumru gibi balıklar
- Hindi, tavuk, yağsız dana veya kuzu eti
Ayrıca şu beslenme düzenine dikkat edilmelidir:
- Patates, ekmek, makarna ve pirinç gibi nişastalı karbonhidratlar tercih edilmeli. Tam tahıllı olanları en sağlıklısıdır
- Kırmızı et tüketimi azaltılmalı. Tavuk, balık, süt ürünleri, baklagiller veya tofu gibi bitkisel proteinler tercih edilmeli
- Doymuş yağlardan kaçınılmalı. Tereyağı gibi katı yağlar yerine zeytinyağı, ayçiçek yağı gibi sağlıklı bitkisel yağlar kullanılmalı. Enerji alımının %10’undan azı doymuş yağlardan gelmelidir.
