Şizofreni nedir? Şizofreninin belirtileri nelerdir?

Şizofreni, kişinin net düşünme, duygularını yönetme, karar verme ve başkalarıyla ilişki kurma yeteneğini etkileyen ciddi bir ruhsal hastalıktır. Şizofreni belirtileri arasında halüsinasyonlar veya sanrılar gibi davranış veya düşüncelerde değişiklik, insanların etraflarındaki dünyadan uzaklaşmış gibi görünmesi, günlük sosyal etkileşimlere ilgi duymaması ve çoğu zaman duygusuz görünmesi sayılabilir.

Şizofreni nedir?

Şizofreni, bireyin düşüncelerini, duygularını ve davranışlarını derinden etkileyen ciddi bir zihinsel hastalıktır. Genellikle halüsinasyonlar, sanrılar ve düzensiz düşünce ya da davranışlarla kendini gösterir. Halüsinasyonlar, kişinin çevresindekilerin algılamadığı sesler duyması ya da görüntüler görmesi şeklinde ortaya çıkabilir. Sanrılar ise gerçekle ilgisi olmayan fakat kişinin kesin olarak inandığı düşüncelerdir. Bu durum, kişinin gerçeklik algısını bozabilir ve günlük yaşamını sürdürebilmesini zorlaştırabilir.

Şizofreninin belirtileri nelerdir?

Şizofreni, düşünme, hissetme ve davranışlarda bozulmalara neden olan ciddi bir zihinsel sağlık sorunudur. Belirtileri şunlardır:

Sanrılar

Gerçekle ilgisi olmayan güçlü inançlardır. Kişi kendine zarar verildiğini, takip edildiğini, özel güçleri olduğunu ya da büyük bir felaketin yaklaştığını düşünebilir. Bu düşünceler, dış gerçekliğe dayanmaz ama kişi için gerçektir.

Halüsinasyonlar

Gerçekte var olmayan şeyleri görme, duyma, koklama, tatma ya da hissetme durumudur. En yaygın olanı, olmayan sesleri duymaktır. Kişi bu deneyimleri tamamen gerçek gibi algılar.

Dağınık düşünce ve konuşma

Kişinin düşünce yapısı bozulur; bu da konuşmasına yansır. Sorulara alakasız yanıtlar verebilir ya da söyledikleri anlamlı bir bütün oluşturmaz. Bazen kelimeler anlamsız şekilde ardı ardına sıralanabilir.

Düzensiz ya da tuhaf davranışlar

Amaçsız hareketler, uygun olmayan tepkiler ya da çevreyle uyumsuz davranışlar görülebilir. Kimi zaman kişi donuklaşır, talimatlara yanıt vermez ya da hareket etmeden uzun süre kalabilir.

Negatif belirtiler

Duyguların azalması, sosyal hayattan çekilme, ilgi kaybı ve motivasyonda düşüş yaşanabilir. Kişi eskisi gibi duygularını ifade edemez, konuşması tekdüze olabilir, kişisel bakımını ihmal edebilir ve günlük işlerini sürdüremeyebilir.

Şizofreni neden olur?

Şizofreninin kesin nedenleri henüz tam olarak açıklanamamıştır. Yapılan araştırmalar, fiziksel, genetik, psikolojik ve çevresel faktörlerin bir araya gelmesinin bu hastalığın ortaya çıkma riskini artırabileceğini göstermektedir. Bazı kişiler genetik olarak şizofreniye daha yatkın olabilir ve yoğun stres veya duygusal travmalar psikotik atakları tetikleyebilir. Ancak, kimilerinde bu semptomlar gelişirken bazılarında gelişmemesinin nedenleri henüz net değildir. Uzmanlar aşağıdaki faktörleri şizofreni ile ilişkilendirmektedir:

Genetik

Ailesinde şizofreni öyküsü bulunan kişilerin bu hastalığı geliştirme olasılığı, diğer bireylere göre altı kat daha fazladır.

Çevre

Bir kişinin yaşadığı çevre, şizofreni ve diğer ruhsal hastalıklar açısından risk üzerinde etkili olabilir. Virüslere maruz kalma, stres ve yoksulluk gibi etkenler şizofreni gelişiminde rol oynayabilir. Yaşam tarzı tercihleri, travmalar ve madde kötüye kullanımı da etkili olabilir.

Beyin yapısı

Beyin yapısında ve işleyişinde meydana gelen değişiklikler, dopamin gibi nörotransmitterlerin anormal şekilde etkileşmesine yol açabilir. Bu değişiklikler psikotik ataklara ve şizofreninin ilerlemesine katkıda bulunabilir.

Madde kullanımı

2017 yılına ait bir araştırma, özellikle ergenlik dönemindeki madde kullanımının, ilerleyen yaşlarda şizofreni gelişme riskini artırabileceğini göstermektedir.

Şizofreni kaç yaşında başlar?

Şizofreni genellikle ergenliğin sonu ile otuzlu yaşların başı arasında teşhis edilir ve erkeklerde kadınlara göre daha erken ortaya çıkma eğilimindedir.

Şizofreninin çeşitleri nelerdir?

Şizofreni, bireylerin gerçeklik algısını etkiler ve düşünce, duygu ile davranış biçimlerinde değişikliklere yol açar. Eskiden ruh sağlığı alanındaki uzmanlar, şizofreniyi çeşitli alt tiplere ayırıyordu. Bu alt tipler arasında katatonik, dağınık, paranoyak, artık ve farklılaştırılmamış şizofreni yer alıyordu.

Ancak bu sınıflandırma pratikte yeterince işlevsel olmadı çünkü hastalar zaman içinde farklı alt tiplerin semptomlarını yaşayabiliyordu. Günümüzde uzmanlar, şizofreniyi bu alt tiplerin tümünü kapsayan bir spektrum bozukluğu olarak değerlendirmektedir.

Spektrum bozukluğu, birbirine bağlı ve ortak semptomlar taşıyan bir grup zihinsel hastalığı ifade eder. Bu durum, müzikte bir temanın farklı varyasyonları gibi düşünülebilir.

Şizofreninin tanısı nasıl konulur?

Şizofreniyi teşhis etmek için herhangi bir test yoktur. Genellikle uzman doktor tarafından yapılan değerlendirmelerin ardından teşhis konulur.

Şizofreninin tedavisi nasıl uygulanır?

Şizofreni ömür boyu devam eden bir durum olsa da, tedavi edilebilir bir hastalıktır. Zamanında ve etkili tedavi almak, belirtilerin yönetilmesine ve yeniden baş göstermesinin önlenmesine yardımcı olabilir. Tedavi seçenekleri şunlardır:

Antipsikotik ilaçlar

Antipsikotik ilaçlar günlük ağız yoluyla alınan dozlar veya aylık enjeksiyonlar şeklinde olabilir. İlaçları reçeteye uygun kullanan kişiler, psikotik belirtileri daha az şiddetli ve daha seyrek yaşayabilirler. Ancak, antipsikotiklerin kilo alımı ve uyku hali gibi yan etkileri olabilir.

Bilişsel davranışçı terapi (BDT)

BDT, bireylerin rahatsız edici düşüncelerle başa çıkmak için yararlı beceri ve stratejiler geliştirmesine yardımcı olur.

Psikodinamik terapi

Psikanalitik terapi olarak da bilinen bu yöntem, psikolog ile hasta arasında yapılan konuşmalarla kişinin mevcut ruhsal durumuna katkıda bulunan duygusal deneyimlerin ve bilinçdışı süreçlerin ortaya çıkarılmasını amaçlar.

Kabul ve kararlılık terapisi (ACT)

Davranışsal bir terapi türü olan ACT, kişilerin derin duygularını zorlamak yerine kabul etmelerini teşvik eder. Kişisel hedeflere ve değerlere bağlılığı artırmayı ve yaşam kalitesini iyileştirmeyi hedefler. Ayrıca, olumsuz düşünceler veya deneyimlerle boğulmak yerine kişinin şu ana odaklanmasına yardımcı olacak farkındalık (mindfulness) becerileri öğretir.

Bu üç yaklaşım bir arada kullanılarak, kişi önce kendine bakış açısını değiştirerek davranışlarını da değiştirebilir.

Aile terapisi

Bu terapi türü, şizofreni ve diğer ruh sağlığı sorunları olan kişilerin aileleri ve yakınlarını içerir. Eğitim, stres azaltma ve duygusal işleme üzerine odaklanır. Aile üyelerinin daha iyi iletişim kurmasını ve çatışmaları çözmesini sağlar.

Koordine özel bakım (CSC)

CSC, ilaç yönetimi, psikoterapi uygulaması, eğitim ve istihdam desteği sunan sağlık profesyonellerinden oluşan bir ekip tarafından yürütülür.

Bipolar ve şizofreni aynı mı?

Bipolar bozukluk (BD) ve şizofreni, birbirinden çok farklı iki ruh sağlığı sorunudur. Bipolar bozukluk, derin depresif dönemler ile mani atakları arasında yoğun duygu dalgalanmaları ile karakterize edilirken, şizofreni halüsinasyonlar, sanrılar ya da düzensiz düşünce veya konuşma gibi psikotik belirtilerle kendini gösterir.

Bipolar bozukluğu olan bir kişinin psikotik semptomlar yaşayabilmesi nedeniyle, BD hastaları bazen şizofreni ile yanlış teşhis edilebilir. Ayrıca, şizofreni yaşayan kişilerin diğer ruh sağlığı sorunlarıyla da mücadele etmesi yaygındır.

Şizofreninin evreleri neler?

Şizofreni tedavi edilmediği takdirde, bireyin çalışmasını, okula devam etmesini, bağımsız yaşamasını ve sağlıklı sosyal ilişkiler kurmasını ciddi şekilde engelleyebilir. Şizofreninin evreleri şöyledir:

Prodromal evre (ön belirti dönemi)

Bu, şizofreninin ilk evresidir. Gözle görülür psikotik belirtiler ortaya çıkmadan önce gerçekleşir. Bu evrede kişi, zamanla psikoz haline dönüşebilecek davranışsal ve bilişsel değişimler yaşar.

Şizofreninin erken döneminde, depresyon gibi diğer ruhsal hastalıklarda da görülebilecek özgül olmayan belirtiler vardır.

Prodromal şizofreni belirtileri şunları içerebilir:

• Sosyal izolasyon
• Motivasyon eksikliği
• Kaygı
• Sinirlilik
• Konsantrasyon güçlüğü
• Günlük rutinde değişiklik
• Uyku sorunları
• Kişisel hijyenin ihmal edilmesi
• Düzensiz davranışlar
• Hafif ya da belirsiz halüsinasyonlar

Aktif evre (Akut dönem)

• Aktif ya da akut evrede, şizofrenisi olan bireylerde psikozun karakteristik belirtileri görülür. Bunlar halüsinasyonlar, sanrılar ve paranoya gibi semptomlardır.
• Aktif şizofreni ya da aktif psikoz, şu belirgin semptomları içerebilir:
• Halüsinasyonlar (başkalarının görmediği, duymadığı, koklamadığı ya da hissetmediği şeyleri algılamak)
• Sanrılar (kişinin, aksine kanıtlar gösterilse bile doğru olduğuna inandığı yanlış düşünceler)
• Kafa karışıklığı ve dağınık düşünceler
• Bozuk ya da karışık konuşmalar
• Aşırı ya da amaçsız hareketler
• Dolaşma, gezinme
• Mırıldanma
• Kendi kendine gülme
• İlgisizlik ya da duygusal hissizlik

Rezidüel şizofreni (Kalıntı evresi)

• Rezidüel şizofrenide kişi, aktif evreye göre daha az ya da daha hafif belirtiler yaşar.
• Genellikle bu evrede halüsinasyon ve sanrı gibi pozitif belirtiler görülmez.
• Rezidüel evre, prodromal evreye benzer. Bu dönemde bireyler motivasyon eksikliği, düşük enerji ya da depresif ruh hali gibi negatif belirtiler yaşayabilir.
• Rezidüel şizofreni belirtileri şunlardır:
• Sosyal geri çekilme
• Konsantrasyon zorluğu
• Plan yapma ve etkinliklere katılma güçlüğü
• Azalmış ya da yok olmuş yüz ifadeleri
• Düz, tekdüze ses tonu
• Genel ilgisizlik