Çocuklarda yeme bozukluğu neden olur? Çocuklarda yeme bozukluğu nasıl tedavi edilir?

Yeme bozuklukları, bir çocuğun yeme biçimiyle ilgili sorunlardır. Çoğu insanın düşündüğünden daha sık küçük çocuklarda görülürler. Yeme bozuklukları çocukları fiziksel ve zihinsel olarak etkiler ve aileler için büyük bir stres kaynağı olabilir.

Çoğu yeme bozukluğu, aşırı vücut memnuniyetsizliği ve vücut ağırlığı ve yiyeceğe takıntılı bir odaklanmayı içerir; bu da besin alımını olumsuz etkileyen ve çocukların ve ergenlerin büyüme ve gelişimini olumsuz yönde etkileyen tehlikeli diyet rutinlerine yol açar. Yeme bozukluklarının çeşitleri arasında anoreksiya nervosa, bulimia nervosa, tıkınma bozukluğu, kaçıngan/kısıtlı beslenme bozukluğu, diğer belirtilen beslenme veya yeme bozukluğu, pika ve geri çıkarma (geviş getirme) bozukluğu yer alır.

Çocuklarda görülen yeme bozuklukları sıklıkla çeşitli psikiyatrik durumlarla, özellikle de duygu durum ve anksiyete bozuklukları, obsesif-kompulsif bozukluklarla birlikte görülür.

Yeme bozukluğunun nedenleri arasında, yanlış beslenme alışkanlıkları, aile içi stres ve baskı, duygusal sorunlar, ağız–diş problemleri veya sindirim sorunları ve zorla yedirme gibi travmatik deneyimler yer alır.

Çocuklarda yeme bozukluğu nedir?

Çocuklarda yeme bozukluğu, çocuğun yaşına ve gelişim düzeyine uygun olmayan şekilde yemeyi reddetmesi, aşırı seçici olması, çok az ya da çok fazla yemesi ve bunun büyüme, kilo alımı veya genel sağlığı olumsuz etkilemesi durumudur. Bu durum sadece iştahsızlık değil; davranışsal, duygusal veya fiziksel nedenlere bağlı bir sorundur.

Yeme bozukluklarının türleri:

Anoreksiya nervosa

Anoreksiya nervoza (AN), kişinin düşük vücut ağırlığına rağmen, yiyecek kısıtlaması ve/veya aşırı egzersiz yoluyla kilo vermeye yönelik takıntılı bir dürtüyle karakterize edilir. Bu durum, genç kişinin aslında olmadığı halde şişman veya aşırı kilolu olduğunu düşündüğü çarpık bir vücut imajından kaynaklanır. Bu da kilo alma konusunda yoğun bir korkuya yol açar. AN inançları o kadar güçlüdür ki, genç kişi için sağlıklı miktarda yemek yemeyi çok zorlaştırır ve kronik açlığa yol açar. Bu açlığın ciddi tıbbi sonuçları olabilir.

Atipik anoreksiya nervosa

Atipik anoreksiya nervoza tanısı konmuş genç bir birey, önemli miktarda kilo kaybetmiş ve anoreksiya nervozanın tüm özelliklerini göstermektedir. Bununla birlikte, vücut ağırlığı normaldir veya fazla kiloludur. Atipik anoreksiya nervozanın tıbbi ve psikolojik sonuçları, anoreksiya nervozanın kendisi kadar ciddidir.

Bulimia nervosa

Bulimia nervosa (BN), yeme kontrolünü kaybetme hissiyle birlikte tekrarlayan aşırı yeme atakları (anormal derecede büyük miktarda yiyeceği hızlı bir şekilde yeme) ile tanımlanır. Bunu, kusma (temizleme), müshil kötüye kullanımı veya aşırı egzersiz gibi kilo almaktan kaçınma davranışları izler. BN'li çocuklarda ayrıca vücut şekli, boyutu ve ağırlığı konusunda da aşırı eleştirel yaklaşımlar görülür.

Tıkınma bozukluğu

Aşırı yeme bozukluğu olan kişiler, alışılmadık derecede büyük miktarlarda yemeği sık sık ve gizlice yerler, ancak yedikleri kalorilerden kurtulmaya çalışmazlar. Bu rahatsızlığa sahip kişiler aşırı yemek yeme konusunda utanabilir veya suçluluk duyabilirler, ancak kendilerini durduramayacak kadar güçlü bir dürtü hissederler. Bu kişiler normal kiloda, fazla kilolu veya obez olabilirler. Ayrıca depresyon gibi başka ruh sağlığı sorunları da yaşayabilirler. Aşırı yeme bozukluğu olan birçok kişi öfke, üzüntü, can sıkıntısı, endişe ve stresle başa çıkmakta zorlanır.

Tıkınma bozukluğunun genellikle fiziksel belirtileri yoktur, ancak depresyon, kaygı veya tüketilen yiyecek miktarı nedeniyle duyulan utanç veya suçluluk gibi başkaları tarafından fark edilip edilmeyebilecek psikolojik belirtileri vardır. Kilo kaybı olmadan sık sık diyet yapmak da bir diğer belirtidir.

Kaçıngan/kısıtlı gıda alım bozukluğu

Bu bozukluk bazı yiyecekleri yememe ile karakterize edilir. Bunun çeşitli nedenleri olabilir, örneğin:

• Yiyeceklerin görünümü/tadı/kokusu/dokusu ile ilgili endişeler
• Yemek yemekten kaynaklanan rahatsız edici hisler
• Yemekle ilgili geçmişte olumsuz bir deneyim
• Sadece yemeğe karşı ilgisiz olmak.

Bu kaçınma, kilo alamamaya, beslenme yetersizliklerine veya çocuğun hayatında önemli bozulmalara yol açabilir. Örneğin, yemek söz konusu olduğunda başkalarıyla sosyalleşemeyebilirler.

Diğer belirtilen beslenme veya yeme bozukluğu

Bu, belirtileri anoreksiya, bulimia veya tıkınma bozukluğuyla uyuşmayan kişilere sıklıkla konulan bir tanıdır. En yaygın yeme bozukluklarından biridir. Diğer belirtilen beslenme veya yeme bozukluğu olan kişilerde çeşitli belirtiler görülebilir.

Örnek olarak şunlar verilebilir:

Atipik anoreksiya

Kişinin anoreksiyanın tüm belirtilerini gösterdiği, ancak kilosunun "normal" aralıkta kaldığı durumdur.

Daha düşük sıklıkta görülen tıkınma bozukluğu

Kişinin tıkınma bozukluğunun belirtilerini yaşadığı, ancak tıkınma ataklarının daha az sıklıkla meydana geldiği durumdur.

Daha düşük sıklıkta görülen bulimia

Kişinin bulimia belirtilerini yaşadığı ancak tıkınma ve kusma döngülerinin o kadar sık yaşanmadığı durum.

Gece yeme sendromu

Kişinin gece veya akşam yemeğinden sonra çok fazla yemek yemesi veya gece uyanıp yemek yemesi durumu.

Kusma bozukluğu

Kişinin, bulimia gibi, kusma yoluyla bir şeyler attığı ancak bunun tıkınma/kusma döngüsünün bir parçası olmadığı durum.

Pika

Pika, yenmemesi gereken şeyleri tüketme isteği duymayı veya bu şeyleri yeme isteğinden kendini alıkoyamamayı içerir. Bu, sabun, tebeşir veya toprak gibi maddeleri içerebilir. Bazen kişi tehlikeli maddeleri tüketme dürtüsü hissedebilir, bu nedenle mümkün olan en kısa sürede yardım almak önemlidir.

Çocuklarda yeme bozukluğu neden olur?

Yeme bozukluklarının kesin nedeni bilinmemektedir. Bir kişinin yeme bozukluğu geliştirme riskini artırabilecek çeşitli faktörler vardır:

• Genetik ve biyoloji
• Kişilik özellikleri
• Stresli yaşam olayları (örneğin okulda zorbalık)
• Yemekle ilgili bir tür travma (örneğin boğulma)
• Dönemsel geçişler
• Yüksek riskli sporlar
• Önceden var olan psikiyatrik bozukluklar

Bir çocuğun yeme bozukluğu geliştirme olasılığını artırabilecek bazı faktörler:

• Ailede yeme bozukluğu öyküsü
• Beslenme sorunları
• Duyusal sorunlar yaşamak
• Kaygı veya depresyon gibi diğer ruh sağlığı sorunları da yeme bozukluklarına katkıda bulunabilir.

Yemek yemeyen çocuğa ne yapmalı?

Çocuğunuz bazen yemek yemeyi reddediyorsa, yeterince beslenip beslenmediğinden endişelenmeniz doğaldır. Ancak çocukların bu davranışı son derece normal bir durumdur. Çocuğunuz yemek yemeyi reddettiğinde onu yemek yemeye ikna etmek için bazı yöntemleri denemek isteyebilirsiniz:

• Çocuğunuza ailenin geri kalanıyla aynı yemeği verin
• Çocuğunuzun yeni yiyecekleri yemeyi ve bunlardan zevk almayı öğrenmesinin en iyi yolu sizi taklit etmesidir. Onlarla mümkün olduğunca sık birlikte yemek yemeye çalışın.
• Çocuğunuza küçük porsiyonlar verin ve az bile yese onu övün.
• Çocuğunuz yemeği reddederse, onu yemeye zorlamayın. Hiçbir şey söylemeden yemeği elinden alın. Çok sinir bozucu olsa bile sakin kalmaya çalışın. Yemeği başka bir zaman tekrar deneyin.
• Çocuğunuz çok acıkana veya yemek yiyemeyecek kadar yorulana kadar yemekleri ertelemeyin.
• Çocuğunuz yavaş yemek yiyor olabilir, bu yüzden sabırlı olun.
• Çocuğunuza öğün aralarında çok fazla atıştırmalık vermeyin; günde 2 sağlıklı atıştırmalık yeterlidir.
• Ödül olarak yiyecek kullanmayın. Çocuğunuz tatlıları güzel, sebzeleri ise kötü olarak görmeye başlayabilir. Bunun yerine, onları parka götürerek veya onlarla oyun oynayarak.
• Yemek saatlerini keyifli hale getirin. Masaya birlikte oturun ve başka konular hakkında sohbet edin.
• Çocuğunuzla aynı yaşta olup iştahı iyi olan başka çocuklar tanıyorsanız, onları yemeğe davet edin. Ancak diğer çocukların ne kadar iştahlı olduklarından çok fazla bahsetmeyin.
• Çocuğunuzun sevdiği ve örnek aldığı bir yetişkinden sizinle birlikte yemek yemesini isteyin. Bazen bir çocuk, anneanne/babaanne veya dede gibi büyüklerin yanında hiç itiraz etmeden yemek yiyebilir.
• Yemeği sunma şeklinizi değiştirmek, onu daha çekici hale getirebilir. Örneğin, çocuğunuz pişmiş havuç yemeyi reddedebilir ancak rendelenmiş çiğ havucu sevebilir.

Çocuğum yemek yemiyor hangi doktora gitmeliyim?

Beslenme bozukluklarının neden olduğu rahatsızlıkların tedavisi için öncelikle gidilmesi gereken doktor, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları (Pediatri), yani çocuk doktorudur. Gerekli olması durumunda, çocuk gastroenterolojisi ve çocuk psikolojisi doktorlarına da yönlendirilebilirsiniz.

Çocuklarda yeme bozukluğu nasıl tedavi edilir?

Çocuklarda yeme bozukluğu tamamen iyileştirilebilir. Yeme bozukluğu tedavisinde temel amaç tıbbi sorunları gidermek, düzensiz davranışları ortadan kaldırmak ve depresyon ve kaygı gibi eşlik eden sorunları tedavi etmektir.

Zamanla, tedavi çocuğunuzun çarpık düşünme kalıplarını değiştirmesine ve olumlu bir benlik algısı geliştirmesine yardımcı olarak ergenlik gelişiminin uygun evresine geri dönmesini sağlayabilir.

Yeme bozuklukları genellikle çeşitli terapilerin bir kombinasyonuyla tedavi edilir:

• Bireysel terapi (genellikle hem bilişsel hem de davranışçı teknikleri içerir)
• Aile terapisi
• Tıbbi bakım ve izleme
• Beslenme danışmanlığı
• Davranış değişikliği
• İlaçlar

Antidepresanlar veya duygudurum düzenleyiciler gibi ilaçlar faydalı olsa da, aile bireyleri çocuğun iyileşmesinde hayati bir rol oynar.

Yeme bozukluğu olan birçok hasta evde tedavi görür. Ancak çocuğun kalp atış hızı, solunumu veya nabzı düzensizleşirse veya ciddi bir tıbbi hastalığın diğer belirtilerini gösterirse, hastaneye yatırılabilir.